بیماری سنگ کلیه چیست و چقدر خطرناک است؟ انواع، علائم و درمان سریع

سنگ‌ کلیه رسوبات سختی هستند که اغلب به علت بالا رفتن غلظت املاح و نمک در ادرار به وجود می‌آیند. در این مطلب قصد داریم اطلاعاتی از سنگ کلیه از جمله علائم سنگ کلیه در زنان، علائم سنگ کلیه در مردان، علائم سنگ کلیه سمت راست،اندازه سنگ کلیه، درمان سریع سنگ کلیه، عوارض و روش تشخیص سنگ کلیه را در اختیار شما قرار دهیم و به سوالاتی مانند آیا سنگ کلیه خطرناک است؟ آیا سنگ کلیه ارثی است؟ و ....پاسخ می‌دهیم. پس با ما تا پایان همراه باشید.

سنگ کلیه چیست؟

سنگ کلیه (kidney stone) یکی از بیماری های دستگاه ادراری است که از انباشته شدن املاح از جنس مواد معدنی و نمک در داخل مجاری کلیه و ادرار تشکیل می شود.سنگ کلیه معمولا از جنس اگزالات کلسیم است که دارای ساختاری تیز و کریستالی است و گاهی به اندازه‌ی یک توپ گلف رشد می‌کند.

در پاسخ به سوال سنگ کلیه چگونه تشکیل می شود؟ باید بگوییم که وقتی غلظت مواد مانند کلسیم، اسید اوریک و ااگزالات که می‌توانند بلور تشکیل دهند در ادرار افزایش می‌یابد، سنگ کلیه تشکیل می‌شود.

انواع سنگ کلیه

انواع سنگ کلیه را می توان بسته به ترکیب شیمیایی، رنگ و جنس سنگ تقسیم بندی کرد اما اصلی‌ترین انواع سنگ کلیه شامل موارد زیر هستند:

سنگ کلیه کلسیمی به دلیل ناهنجاری در عملکرد سیستم ادراری و هم‌زمان با سنگ‌های اگزالات کلسیمی ایجاد می‌شود. 
• سنگ های اسید اوریکی از رایج ترین سنگ های کلیه هستند که در مردان شایع تر است و در افرادی که آب کافی نمی‌نوشند یا رژیم غذایی سرشار از پروتئین حیوانی دارند، ایجاد می‌شود.همچینن احتمال بروز آن در افرادی که نقرس دارند، شیمی درمانی کرده اند یا به دیابت نوع 2 مبتلا هستند بیشتر است.
• سنگ های استروئیتی در زنان شیوع نسبتا بیشتری دارند و در پاسخ به عفونت دستگاه ادراری و در محیط آلکالینی ادرار تشکیل می‌شوند.از جنس منیزیم آمونیوم فسفات‌اند
• سنگ‌های سیستئینی ناشی از یک اختلال ژنتیکی ارثی به نام سیستینوری است که می‌تواند منجر به تجمع بیش‌ازحد اسیدآمینه سیستین در ادرار شود.
• سنگ‌های اگزالات کلسیم، شایع‌ترین نوع سنگ کلیه است و زمانی که ادرار حاوی سطوح پایین سیترات و سطوح بالای کلسیم و اگزالات یا اسیداوریک باشد ایجاد می شود.

همچنین می توان انواع سنگ کلیه را بر اساس رنگی که دارند از زرد، قهوه‌ای و سیاه‌رنگ تقسیم بندی کرد. سنگ‌های کلیه به رنگ‌های قهوه‌ای تیره یا سیاه نشان‌دهنده رشد آهسته و متناوب است.

در زیر جدول انواع سنگ کلیه، علائم و ویژگی های آنها آورده‌شده‌است:

اندازه سنگ کلیه

اندازه سنگ کلیه در بیشتر موارد اندازه نخود هستند اما سنگ کلیه می تواند در ابعاد کوچکتر به‌اندازه یک دانه شن یا ابعاد بزرگتری در اندازه توپ گلف هم ایجاد شوند. معمولا سنگ‌ کلیه کوچک از دستگاه ادراری عبور کرده و دفع می‌شوند اما اگر سنگ بزرگ باشد، ممکن است پزشک جراحی را توصیه‌کند.

علائم سنگ کلیه

درد یا احساس سوزش هنگام ادرار
• دردی که به‌صورت موج می‌آید و شدت آن در نوسان است
• احساس درد شدید و غیرقابل‌تحمل در پهلو، پشت و زیر دنده‌ها
• احساس دردی که به قسمت تحتانی شکم و کشاله ران می‌رسد

علایم دقیق سنگ کلیه 

بدبو شدن ادرار
• تهوع و استفراغ
• تب و لرز در صورت وجود عفونت
• تغییر رنگ ادرار به قرمز، قهوه‌ای و صورتی
• دفع ادرار بیشتر از حد معمول یا ادرار کردن در مقادیر خیلی کم

علائم سنگ کلیه در زنان

• تهوع و استفراغ
• کدر یا بد بو بودن ادرار
• درد در پشت، شکم یا پهلو
• دفع مقدار کمی از ادرار در یک نوبت
• نیاز فوری به دفع ادراری و مراجعه به توالت
• احساس درد یا سوزش در هنگام ادرار، دراز کشیدن و ایستادن

علائم سنگ کلیه در مردان

• تب و لرز
• تکرر ادرار
• سوزش ادرار
• تهوع و استفراغ
• ادرار کدر و بد بو
• قطره قطره آمدن ادرار
• تغییر رنگ صورتی، قرمز یا قهوه ای ادرار
•  دردهای متناوب خفیف تا شدید در پهلوها و پایین دنده ها که ممکن است تا کشاله ران ادامه یابند.

علائم سنگ کلیه سمت راست

• تکرر ادرار
• وجود خون در ادرار
• درد در پهلوها و کمر
• درد حین تخلیه ادرار
• کم شدن میزان ادرار
• حالت تهوع و استفراغ

عوارض سنگ کلیه

عوارض سنگ کلیه شامل افزایش ادرار، خشکی دهان و گرفتگی عضلات است اما سنگی که داخل کلیه باقی بماند می تواند منجر به انسداد لوله‌های متصل‌کننده‌ی کلیه به مثانه (حالب) و انسداد لوله‌هایی که باعث خروج ادرار از بدن می‌شوند شود.به عبارتی افراد مبتلا به سنگ کلیه، در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن کلیوی قرار دارند. 

تشخیص سنگ کلیه 

تشخیص سنگ کلیه با بررسی علائم گفته شده توسط بیمار و با رد سایر علل احتمالی ایجادکننده‌ دردهای شکمی و درد پهلو، میسر است که پزشک ممکن است برای تایید سنگ کلیه از یکی از روش های زیر استفاده کند:

آزمایش خون یکی از روش ها برای تشخصیص سنگ کلیه است که افزایش میزان کلسیم یا اسیداوریک در خون را نشان‌می‌دهد.
• آزمایش ادرار می‌تواند با تشخیص وجود برخی مواد در ادرار مانند کلسیم، اگزالات و اسیداوریک به تشخیص سنگ کلیه کمک‌کند.
•  بهترین راه تشخیص سنگ کلیه، سی تی اسکن است و برای بسیاری از بیمارانی که به اورژانس مراجعه‌می‌کنند، سی‌تی‌اسکن وضعیت حالب، مثانه و کلیه‌ها را مشخص می‌کند، وجود سنگ را تایید می‌کند، اندازه و محل دقیق آن، وجود انسداد و وضعیت سایر ارگان‌ها از جمله آئورت و لوزالمعده را نیز مشخص می‌کند.
• سونوگرافی روش مناسب برای تشخیص سنگ کلیه در خانم‌های باردار و کسانی که باید از قرار گرفتن در معرض اشعه پرهیز کنند است یا معمولا افرادی که دچار درد کلیه، خون در ادرار یا علائم عفونت می‌شوند، باید سونوگرافی انجام دهند.

درمان سنگ کلیه

درمان سنگ کلیه به اندازه، نوع و محل قرارداشتن سنگ و حتی بر اساس تشخیص پزشک بستگی دارد.اگر بیمار مبتلا به سنگ کلیه درد داشته باشد بعد از مراجعه به اورولوژیست و انجام تست‌ها و بررسی‌های موردنیاز بهترین درمان پزشکی را دریافت می‌کند. ممکن است پزشک برای دفع و درمان سنگ کلیه کوچک درمان‌های روتین مانند مصرف زیاد آب و هیدراته ماندن را تجویز کند اما در مواردی به بیمار داروی ضددرد هم داده می‌شود.

قرص برای درمان سنگ کلیه

پزشک ممکن است برای درمان سریع سنگ کلیه قرص یا شربتی برای دفع سنگ کلیه برای بیمار تجویز کند که این نوع دارو به‌عنوان مسدودکننده آلفا شناخته می‌شود، ماهیچه‌های حالب را شل می‌کند و به بیمار کمک می‌کند سنگ کلیه را سریع‌تر و با درد کمتری دفع کنید.نمونه‌هایی از مسدودکننده‌های آلفا عبارت‌اند از تامسولوسین (Flomax ) و ترکیب دارویی دوتاستراید و تامسولوسین.

درمان سنگ کلیه با دارو

کپسول رواتینکس روا دارای ترکیبات طبیعی و گیاهی برای تسهیل عبور سنگ کلیه و مجاری ادراری است.
• شربت دفع سنگ کلیه هم شامل ترکیب منیزیم سیترات و پتاسیم سیترات است که می‌توان از آن به‌عنوان داروی درمان سنگ کلیه استفاده کرد.
• قویترین قرص دفع سنگ کلیه، عصاره اورتیکا زردبند است که یک ترکیب ادرار آور و ضد التهاب می باشد که از عصاره گزنه تهیه شده است و می توان از آن برای کمک به دفع سنگ کلیه استفاده کرد.
• قوی ترین داروی سنگ شکن، داروی سیترات پتاسیم است که معمولا برای درمان انواع سنگ کلیه اوریک‌اسیدی استفاده می‌شود.
• نام آمپول دفع سنگ کلیه، آمپول کترولاک است که برای درمان سنگ کلیه‌ ای که درد زیادی دارد و دفع آنها ممکن است برای بیمار بسیار دردناک و آزاردهنده باشد، استفاده می‌شود. کتورولاک یک داروی ضددرد و از دسته داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی است که برای مدیریت دردهای متوسط تا شدید و حاد استفاده‌می‌شود.
•  سنگ شکنی یک روش غیرتهاجمی برای درمان سنگ کلیه و حالب می باشد که از امواج صوتی برای ایجاد ارتعاشات قوی استفاده می‌شود تا سنگ‌ها به قطعات ریزتر بشکنند. این روش حدود ۴۵ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد و می‌تواند باعث درد متوسط شود.

درمان پزشکی سنگ کلیه 

1. آندوسکوپی: پزشک ممکن است بسته به‌اندازه سنگ و محل قرارگیری آن از روشی چون آندوسکوپی یا سیستوسکوپی استفاده کند که در این روش پزشک متخصص اورولوژیست از یک سیستوسکوپ برای بررسی داخل مجرای ادرار و مثانه استفاده می‌کند تا سنگ را در مجرای ادرار یا مثانه بیمار پیدا کند. سپس بسته به شرایط و اندازه سنگ ممکن است سنگ را با ابزار دیگری خارج یا این که آن را با لیزر به قطعات ریزتر تبدیل کند.
2. اورتروسکوپی: اورتروسکوپی روش دیگری برای درمان سنگ کلیه می باشد و نوعی آندوسکوپی سیستم ادراری است که در صورت گیر افتادن سنگ کلیه در حالب (لوله‌های باریک و کشیده انتقال‌دهنده ادرار از کلیه به مثانه) انجام می‌شود. پزشک این اقدامات را در بیمارستان با بیهوشی انجام می‌دهد ومعمولا بیمار می‌تواند همان روز به خانه برود.
3. نفرولیتوتومی: نفرولیتوتومی یکی دیگر از روش‌ ها برای درمان سنگ کلیه است که از راه پوست یا PCNL است.روش نفرولیتوتومی یک نوع جراحی است که شامل استفاده از یک ابزار تلسکوپی نازک به نام نفروسکوپ می‌باشد و در این روش یک برش کوچک در پشت بیمار ایجاد شده و نفروسکوپ از آن عبور داده می‌شود تا به‌این‌ترتیب وارد کلیه بیمار شود. سپس سنگ با استفاده از لیزر یا انرژی پنوماتیک بیرون کشیده می‌شود یا به قطعات کوچک‌تر شکسته می‌شود.

درمان خانگی سنگ کلیه

هندوانه، جوانه گندم، لوبیا قرمز، آب و ترب سیاه از مهمترین روش‌های درمان خانگی برای سنگ کلیه هستند.روش های خانگی سنگ کلیه عبارتند از: 

1. مصرف مایعات:درمان سریع سنگ کلیه با مصرف مایعات امکان پذیر است زیرا نوشیدن آب می‌تواند باعث رقیق‌تر شدن و افزایش حجم ادرار شود و در نتیجه مواد رسوب‌کننده در ادرار کمتر متبلور می‌شوند. علاوه بر این هیدراته‌ماندن می‌تواند به دفع سریع‌تر سنگ کلیه هم کمک کند.دشمن سنگ کلیه،آب است. دم‌نوش زنجبیل، شربت لیمویی و آب‌میوه طبیعی،نوشیدنی مفید برای سنگ کلیه است.
2. آبلیمو: مصرف آب‌لیمو ممکن است به حل‌شدن سنگ کلیه کمک و دفع آن را آسان‌تر کند زیرا لیمو حاوی سیترات یک ماده شیمیایی است که از تشکیل سنگ‌های کلسیمی جلوگیری می‌کند.
3. کرفس: در طب سنتی از کرفس به‌عنوان داروی درمان سنگ کلیه یاد می‌شود زیرا عصاره کرفس می‌تواند به تجزیه سنگ‌های کلیه کمک کند.
4. انار: انار سرشار از آنتی‌اکسیدان است که به حفظ سلامت کلیه‌ها کمک می‌کند و با کاهش سطح اسیدیته خطر ابتلای مجدد را به سنگ کلیه را کم می کند و مصرف انار ممکن است در جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه نقش داشته باشد.
5. ریحان: ریحان دارای خواص ضداکسیدانی و ضدالتهابی است که برای سلامت کلیه ها مفید است.
6. عسل: می توان از ترکیب سیاه دانه با عسل برای دفع سنگ کلیه در خانه استفاده کرد. همچنین عسل به‌عنوان یک ترکیب ضدالتهاب با جوش‌شیرین، سرکه سیب، آب‌ لیمو و ... به‌عنوان درمان خانگی سنگ کلیه مفید است.
7. هندوانه: یکی از بهترین روش ها برای دفع سنگ کلیه، استفاده از هندوانه پخته شده است. برای درمان درد سنگ کلیه فوری با هندوانه به این صورت است که معمولا پوست و دانه‌های هندوانه را می‌جوشانند و می‌پزند و بعد از پخت آن را از صافی رد می‌کنند و می‌خورند.

درمان گیاهی سنگ کلیه

1. آبجو: آبجو و دلستر تلخ یکی از نوشیدنی های موثر برای درمان و دفع سنگ کلیه است.
2. سرکه سیب: سرکه سیب حاوی اسیداستیک است که به حل‌شدن و کاهش تشکیل سنگ کلیه کمک می‌کند.
3. قاصدک: گیاه قاصدک به دفع مواد زائد و افزایش خروجی ادرار کمک می‌کند. می‌توان ریشه گیاه قاصدک را به‌صورت چای یا دم‌نوش به‌عنوان یکی از روش‌های درمان سنگ کلیه مصرف کرد.
4. کاکل ذرت: دم‌نوش کاکل ذرت، یکی از ترکیبات موثر در طب سنتی برای درمان سریع سنگ کلیه است که می توانید برای این کار ۲۵ گرم کاکل ذرت را به یک لیتر آب‌جوش اضافه کنید. بعد از گذشتن یک ساعت این ترکیب را از صافی رد و محلول به‌دست‌آمده را به‌صورت روزانه مصرف کنید.
5. گیاه بابا آدم:  گیاه بابا آدم خاصیت دیورتیک دارد و می‌تواند موجب افزایش حجم ادرار شودبنابراین این گیاه تاثیر مثبتی در دفع سریع سنگ کلیه داردو
6. چای سبز: پلی‌فنل‌های موجود در چای سبز برای سلامت کلی سیستم ادراری و کلیه‌ها مفیدند و مصرف آن می‌تواند در پیشگیری از شکل‌گیری سنگ کلیه و درمان و دفع آنها موثر باشد. 
7. گزنه: گزنه گیاه دارویی است که می تواند خاصیت سنگ‌شکنی داشته باشد و به‌تدریج به دفع سنگ کلیه هم کمک می‌کند.
8. جوانه گندم: جوانه گندم جریان ادرار را افزایش می‌دهد تا به دفع و درمان سریع سنگ کلیه کمک کند.
9. جوش شیرین: جوش‌شیرین ماده‌ای است که به ازبین‌بردن محیط اسیدی بدن و حذف سنگ کلیه کمک می‌کند
10. ترب سیاه: ترب سیاه دارای خواص ضدباکتریایی و آنتی‌اکسیدانی است که به افزایش جریان ادرار کمک می کند.

درمان سنگ کلیه در طب سنتی

1. روغن گیاهی: روغن‌های گیاهی مانند روغن ناریگیل یا زیتون یکی از درمان‌های موثر برای دفع سنگ کلیه در طب سنتی هستند.
2. عرقیات گیاهی: در طب سنتی مصرف برخی از عرقیجات مانند عرق خارخاسک، عرق گزنه، عرق خارشتر و عرق رازیانه می‌تواند به دفع سنگ کلیه کمک کند.

 بهترین معجون برای دفع سنگ کلیه

بهترین معجون برای دفع سنگ کلیه، استفاده از ترکیباتی مانند عسل و روغن‌زیتون، عسل و جوش‌شیرین یا روغن‌زیتون و آبلیمو است.

 برای دفع سنگ کلیه چه بخوریم؟

• لیمو 
• هندوانه
• انار
• کرفس 
• مرکبات 
• سیب 
• سرکه سیب 
• انجیر
• میوه و سبزیجات غنی از اگزالات را بااحتیاط مصرف کنید

پرتقال، لیمو و گریپ فروت میوه‌های مضر برای سنگ کلیه هستند زیرا آن ها به دلیل سطوح بالای اسیدسیتریک می‌تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهند.همچنین باید از غذاهای پر اگزالات مانند اسفناج، ریواس و چغندر پرهیز کرد.

غذاهای مضر برای سنگ کلیه

شیرینی
• انواع سس‌ها
• غلات صبحانه
• ترشی و زیتون
• انواع مختلف پنیر
• کنسرو سوپ و سبزیجات
• غذاهایی مانند پیتزا و لازانیا
• تنقلات شور مانند چیپس و چوب‌شور
• گوشت‌های نمکی مانند سوسیس و هات‌داگ

پیشگیری از سنگ کلیه 

پیشگیری از سنگ کلیه، نیازمند تغییر در سبک زندگی، تغییر در رژیم غذایی یا داروهای مصرفی است. اما می توان اقدامات زیر را انجام داد:

به افرادی که سابقه‌ سنگ کلیه دارند، پزشکان مصرف حدود ۲.۵ لیتر آب در روز را توصیه می‌کنند. 
• مصرف غذاهای حاوی اگزالات مانند اسفناج، بامیه، ریواس، لوبیای سوئیسی، چغندر، جوانه‌ گندم، بادام زمینی، آجیل، چای، شکلات و محصولات سویا را محدود کنید. در مصرف مکمل‌های کلسیم احتیاط کنید.

آیا سنگ کلیه خطرناک است؟