رشته مامایی؛ معرفی کامل مامایی

در کتاب بیماری های مقدس بقراط، از رشته مامایی نام برده و ماماها را مادربزرگ پدر می نامیدند. در قرون وسطی مامایی را کار جادوگران و زنان بی سواد می دانستند تا امبریوس پار، پزشک فرانسوی اولین مدرسه مامایی را تاسیس کرد و رشته مامایی را به منزله یک تخصص شناخت.

تاریخچه مامایی در ایران

در قدیم قابله یا ماما به زنی گفته می‌شد که به‌صورت تجربی‌ در کار زایمان زنان مهارت داشت و در زاییدن طفل به آنها کمک می‌کرد اما قدمت رشته مامایی در ایران به شکل آموزش عالی و آکادمیک،‌ به سال ۱۲۹۷ شمسی برمی‌گردد.

در سال ۱۲۹۷ اولین بیمارستان نسوان تهران با هزینه وزارت معارف تاسیس شد. در سال ۱۲۹۸ مدرسه قابلگی با ۱۰نفر شاگرد دارالمعلمات در این بیمارستان تاسیس شد و نصیرالدوله، وزیر فرهنگ، مدرسه فرانکوپرسان را به دارالمعلمات تبدیل کرد و دستور داد ۱۰ نفر از شاگردان این مدرسه، هفته‌ای ۳ روز در بیمارستان زنان، به قابلگی و درمان امراض مشغول شوند و این پایه آموزش مامایی به‌صورت علمی‌در ایران بود. به ‌این ‌ترتیب، اولین آموزشگاه مامایی به نام مدرسه قابلگی با ۱۰ نفر شاگرد در بیمارستان بانوان سابق شهر تهران تاسیس شد. با تاسیس دانشگاه تهران در سال 1313 و ایجاد دانشکده علوم پزشکی، بخش آموزش مامایی در سال 1319 ضمیمه این دانشکده شد و تا به امروز روند آموزش مامایی در این دانشکده ادامه دارد.

 رشته مامایی چیست؟

رشته مامایی از زیرمجموعه های علوم پزشکی است که با شرکت در کنکور علوم تجربی آن را می توان انتخاب کرد . هدف از رشته مامایی حفظ و مراقبت از بهداشت مادر و کودک از قبل بارداری تا بعد از زایمان و در زمینه های بارداری، زایمان و مشاوره به زنان است.

ماما کیست؟

ماما شخصی است که تحصیلات کارشناسی یا کارشناسی ارشد مامایی را برابر مقررات در مراکز آموزش داخلی و خارجی به پایان رسانده و موفق به اخذ پروانه رسمی مامایی از مقامات صلاحیت دار مربوط شده باشد. وظیفه ای این افراد نظارت و مراقبت از مادران باردار قبل و بعد از زایمان، کنترل و نظارت زایمان آن ها، مشاوره و آموزش حین بارداری، تنظیم خانواده و مراقبت از کودک است.

وظایف ماما

• گرفتن شرح حال و انجام معاینات فیزیکی کامل
• تجویز داروهای مجاز در حاملگی
• اندازه گیری منظم فشارخون، بررسی ارتفاع رحم و رشد جنین، سمع صدای قلب به صورت دوره ای.
• درخواست آزمایش تشخیص حاملگی، درخواست سونوگرافی، درخواست آزمایشات معمول حین بارداری، و ارجاع موارد غیرطبیعی به پزشک متخصص
• مشاوره و آموزش در مورد مشکلات و بیماری های دوران بارداری
• پذیرش زائو در اتاق درد و زایمان توسط مامای کشیک
• کنترل علائم حیاتی مادر
• معاینات مکرر و ثبت پیشرفت های زایمانی در فرم مخصوص و اطلاع به پزشک فوریت های پزشکی
• انجام مراحل مختلف زایمان در بیماران سزارین (جراحی سزارین وظیفه پزشک متخصص است نه ماما)
• انجام کوراژ در صورت لزوم
• درخواست آزمایشات مورد نیاز برای نوزادان متولد شده
• تکمیل پرونده مادر و نوزاد و صدور گواهی ولادت و اجازه انتقال مادر به بخش
• اجازه ترخیص در مورد مادران با زایمان طبیعی بعد از انجام معاینات لازم
• ارائه مشاوره و آموزش های لازم در زمینه مسائل بارداری به زنان غیرباردار
• درمان عفونت ها
• مشاوره و راهنمائی خانواده در مورد بهداشت ازدواج و بهداشت نسل و مسائل دوران بارداری و بعد از زایمان و تنظیم خانواده

رشته مامایی برای چه کسانی مناسب است؟

1.  نیازمند صبر و حوصله 
2.  داشتن مهر و محبت، احساس مسئولیت و وظیفه نسبت به همنوع خود
3. تحمل شب کاری و بیداری های طولانی 
4.  نیازمند شجاعت و قدرت روحی بسیار بالا
5. پذیرش در رشته مامایی مخصوص خانم ها است و آقایان نمی توانند در این رشته وارد شوند.

 ضریب درسی در کنکور برای قبولی در رشته مامایی

 رشته مامایی در زیرگروه 1 تجربی قرار می‌گیرد و داوطلبان باید به درس زیست شناسی اهمیت زیادی بدهند. ضرایب این زیرگروه برای درس‌های تخصصی به صورت زیر هستند:

• درس زیست شناسی: ضریب 4
• درس شیمی: ضریب 3
• درس ریاضی: ضریب 2
• درس فیزیک: ضریب 2
• درس زمین شناسی: ضریب صفر

دوره تحصیل کارشناسی رشته مامایی

متقاضیان رشته مامایی بعد از گذراندن دبیرستان خود می توانند به دو صورت وارد رشته مامایی شوند که عبارتند از؛

الف) دوره کاردانی مامایی : دوره کاردانی مامایی دوساله است و داوطلبان براساس سوابق تحصیلی و بدون آزمون می توانند در دانشگاه های دولتی در مقطع کاردانی مامایی وارد شوند. پذیرش در کاردانی رشته مامایی نیمه متمرکز بوده و بعد از انجام مصاحبه مشخص می شود.

ب) دوره کارشناسی مامایی: دوره کارشناسی مامایی 4 ساله است. در دوره کارشناسی مامایی درس های تئوری همراه با درس های عملی ارائه می شوند و دانشجویان مامایی از ترم 2 وارد بیمارستان ها می شوند و به طور عملی دروس را می آموزند.

مقاطع تحصیل در رشته مامایی

رشته مامایی در سه مقطع کارشناسی ،کارشناسی ارشد و دکتری اراِئه می شود و برای دوره کارشناسی 4 سال، برای دوره کارشناسی ارشد دو سال و در مقطع دکتری تخصصی نیز باید 4 سال درس خوانده شود.

رشته مامایی چند ترم است؟

 رشته مامایی در مقطع کاردانی و کارشناسی هیچ گرایشی ندارد. این رشته در مقطع کاردانی 2 سال و در مقطع کارشناسی 4 سال است. به عبارت دیگر دانشجویان باید در یک مدت زمان 4 ساله و در 8 ترم مقطع کارشناسی را سپری کنند.

واحدهای درسی رشته مامایی

تعداد واحدهای درسی رشته مامایی در مقطع کارشناسی 135 واحد است.

• واحد دروس عمومی: 20
• واحد دروس پایه: 20
• واحد دروس اصلی: 17
• واحد دروس تخصصی شامل (کارآموزی ها): 62
• واحد کارآموزی در عرصه: 16 واحد

 دروس عمومی کارشناسی رشته مامایی

• مبانی نظری اسلام
• ادبیات فارسی
• زبان عمومی
• اخلاق اسلامی
• انقلاب اسلامی
• تاریخ و تمدن اسلامی
• تربیت بدنی 1 و 2

دروس پایه کارشناسی رشته مامایی:

• فیزیولوژی
• انگل شناسی
• قارچ شناسی
• ایمنی شناسی
• بیوشیمی
• میکروب شناسی عملی
• میکروب شناسی نظری
• تشریح
• سلول شناسی و بافت شناسی

دروس تخصصی کارشناسی رشته مامایی:

• آسیب شناسی عمومی
• آسیب شناسی اختصاصی
• بارداری و زایمان
• بارداری طبیعی
• نوزادان
• اصول خدمات بهداشت جامعه
• داروشناسی عمومی
• بیماری های کودکان
• زبان انگلیسی تخصصی
• فیزیوپاتولوژی و بیماری های جراحی
• اصول تغذیه مادر و کودک
• آمار حیاتی
• فیزیوپاتولوژی و بیماری های داخلی
• اصول و فنون پرستاری و مامایی و روش کار در اتاق عمل و زایمان
• نشانه شناسی و معاینات فیزیکی
• روان شناسی عمومی، روانشناسی زن و خانواده
• اصول اپیدمیولوژی و مبارزه با بیماری ها
• تاریخ، اخلاق، قوانین و حقوق در مامایی
• اختلالات عملکرد جنسی
• بیماری‌های داخلی و جراحی در بارداری و زایمان
• ارتباطات، آموزش، بهداشت و مشاوره در بهداشت مادر و کودک و باروری
• مدیریت و ارتقاء کیفیت در بهداشت مادر و کودک
• جنین شناسی
• حقوق و پزشکی قانونی در مامایی
• بهداشت مادر و کودک و باروری
• ژنتیک
• اصول روان پزشکی در مامایی
• رادیولوژی، سونولوژی و الکترولوژی در مامایی و زنان
• زایمان طبیعی، ایمن و فیزیولوژیک و روش‌های کاهش درد زایمان
• اصول مدیریت و کاربرد آن در مامایی
• بیماری‌های زنان و ناباروری
• بارداری و زایمان غیر طبیعی
• کارآموزی زایمان طبیعی
• کارآموزی بارداری طبیعی
• کارآموزی بهداشت باروری، مادر و کودک و تنظیم خانواده
• کارآموزی و پزشکی قانونی در مامایی
• کارآموزی بیماری‌های داخلی و جراحی
• کارآموزی اصول و فنون پرستاری و مامایی و روش کار در اتاق عمل و زایمان
• کارآموزی نشانه شناسی و معاینات فیزیکی
• کارآموزی بیماری های کودکان
• کارآموزی نوزادان
• کارآموزی بیماری‌های زنان
• کارآموزی زایمان طبیعی و غیر طبیعی

چارت درسی رشته مامایی

کارآموزی در عرصه مامایی

هدف از کارآموزی کسب مهارت در انجام وظایفی است که در شرح وظایف ماما آورده شده است. لازمه مهارت در انجام مراقبت های مامایی، حضور تمام وقت، کامل و منظم در عرصه ارائه خدمات و انجام مستقل، نیمه مستقل و با نظارت مراقبت ها برای کسب مهارت در مامایی است.

واحد کارآموزی در عرصه که 16 واحد است به شیوه ای متفاوت از کارآموزی قبلی انجام می شود. از جمله ساعت حضور دانشجویان مامایی در عرصه تابع ساعت کاری ماما ها است. همچنین دانشجویان مامایی برای انجام کارآموزی موظف به حضور در شیفت های عصر و شب و بعضا روزهای تعطیل هستند. کارآموزی های در عرصه طی دو نیمسال هفتم و هشتم (حدود 11 ماه) و 30 الی 36 ساعت در هفته برنامه ریزی می شود. همچنین یک چهارم ساعات هر یک از کارآموزی های در عرصه برای مطالعه، ارائه کنفرانس (فردی و گروهی)، شرکت در سمینار، شرکت در گزارش صبحگاهی تحت نظر مربی و استاد متخصص در نظر گرفته شود. در همه ی دوره های کارآموزی در عرصه دانشجویان مامایی تحت نظر مربی یا استاد مربوطه هستند.

دانشگاه های پذیرنده رشته مامایی

دانشگاه های پذیرنده رشته مامایی در مقطع کارشناسی عبارتند از؛

• دانشگاه علوم پزشکی ایران
• دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
• دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
• دانشگاه علوم پزشکی شیراز
• دانشگاه علوم پزشکی ایلام
• دانشگاه علوم پزشکی مشهد
• دانشگاه علوم پزشکی تهران
• دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه
• دانشگاه علوم پزشکی کاشان
• دانشگاه علوم پزشکی بجنورد
• دانشگاه علوم پزشکی بابل
• دانشگاه علوم پزشکی بیرجند
• دانشگاه علوم پزشکی تبریز
• دانشگاه علوم پزشکی زابل
• دانشگاه علوم پزشکی مازندران
• دانشگاه علوم پزشکی قم
• دانشکده علوم پزشکی ایرانشهر
• دانشکده علوم پزشکی کردستان
• دانشگاه علوم پزشکی ارومیه
• دانشگاه علوم پزشکی بم
• دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
• دانشگاه علوم پزشکی جیرفت
• دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور
• دانشگاه علوم پزشکی زاهدان
• دانشگاه علوم پزشکی سبزوار
• دانشگاه علوم پزشکی گلستان
• دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه
• دانشگاه علوم پزشکی کرمان
• دانشگاه علوم پزشکی زنجان
• دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد
• دانشگاه علوم پزشکی همدان
• ·دانشکده علوم پزشکی شوشتر
• دانشگاه علوم پزشکی شاهرود
• دانشگاه علوم پزشکی لرستان
• دانشگاه علوم پزشکی گیلان
• دانشکده علوم پزشکی گناباد
• دانشگاه علوم پزشکی یزد
• دانشگاه علوم پزشکی یاسوج
• دانشگاه علوم پزشکی اردبیل
• دانشگاه علوم پزشکی اراک
• دانشگاه علوم پزشکی قزوین
• دانشگاه علوم پزشکی بوشهر
• دانشگاه علوم پزشکی بندرعباس

 معرفی گرایش‌های کارشناسی ارشد

در ادامه معرفی رشته مامایی گرایش‌های ارشد این رشته را به شما معرفی می‌کنیم. گرایش ارشد این رشته شامل 32 واحد درسی است. دانشجویان باید 16 واحد دروس اختصاصی اجباری، 10 واحد دروس اختصاصی اختیاری و 6 واحد پایان نامه را در این مقطع سپری کنند. گرایش‌های کارشناسی ارشد در 6 گرایش مختلف در اختیار دانشجویان کارشناسی قرار می‌گیرد. این گرایش‌ها عبارتند از:

• کارشناسی ارشد مامایی گرایش باروری
• کارشناسی ارشد مامایی گرایش مامایی جامعه نگر
• کارشناسی ارشد مامایی گرایش مدیریت مامایی
• کارشناسی ارشد مامایی گرایش مشاوره در مامایی
• کارشناسی ارشد مامایی گرایش آموزش مامایی
• کارشناسی ارشد مامایی گرایش مامایی قانونی

مقطع دکتری رشته مامایی

بعد از گذراندن دوره کارشناسی ارشد، داوطلبان بنا به تمایل خود می‌توانند در مقطع دکتری رشته مامایی نیز ادامه تحصیل دهند که این مقطع در ایران به تازگی راه‌اندازی شده است. هدف از این دوره، تربیت دانش‌آموختگان با آخرین متد علمی روز دنیا بوده و به منظور گسترش پهنا علمی سلامت خانوار معین گردیده است.

بدین منظور، داوطلبان رشته مامایی می‌توانند در حوزه‌های مختلفی در مقطع دکتری تخصصی به ادامه تحصیل بپردازند. متقاضیان این رشته در دو گروه رشته می‌توانند شرکت کنند که عبارتند از:

• رشته‌های مربوط به حوزه وزارت علوم مانند: دکتری زیست‌شناسی (کلیه گرایش‌ها)
• رشته‌های حوزه وزارت بهداشت که عبارتند از موارد زیر، شرکت کنند. اما این رشته‌ها به ترتیب زیر می‌باشند:

طرح دوساله مامایی

گذراندن طرح دوساله در رشته مامایی اجباری نیست و به صورت اختیاری و مازاد بر نیاز صورت می گیرد. در دوره طرح دوساله حقوق اندکی به ماماها تعلق می گیرد که در سال 1397 معادل ساعتی 9300 تومان بوده است.

مزایا و معایب رشته مامایی

رشته مامایی رشته آسانی نیست یکی از دشواری های رشته مامایی گسترده حوزه کاری آن هاست. ماماها به ابعاد گوناگون بهداشت زنان در قبل، حین، و بعد از بارداری می پردازند و همین موضوع برای آن ها دشواری هایی را پدید می آورد. همچنین دانشجویان رشته مامایی از ترم 2 وارد بیمارستان می شوند و مشغول به یادگیری کارهای عملی مامایی می شوند که ممکن است برایشان دشوار باشد. علاوه برای آن، پذیرش مسئولیت جان دو نفر ممکن است برای بعضی افراد دشوار باشد و آن ها را دچار عذاب وجدان درصورت بروز اشکال یا استرس های شدید کند.

بازار کار و درآمد رشته مامایی

رشته مامایی جز مشاغلی است که بازار کار نسبتا خوبی در ایران دارد، امابسیاری از دانش آموختگان مامایی در رشته های غیرمرتبط مشغول به کار هستند. 

دانشجویان این رشته بعد از فارغ‌التحصیلی می‌توانند در مراکز زیر فعالیت کنند:

• مربی خدمات بهداشتی
• مربی بهداشت مدارس
• کارشناس بهداشت خانواده در مراکز مختلف بهداشتی و درمانی 
•  بیمارستان ها
• زایشگاه ها
• کلینیک ها و درمانگاه ها
•  کلیه مراکز درمانی دولتی و خصوصی مشغول
• سرپرست‌ و مدیر بخش های‌ مختلف‌ درمانی‌ و سوپروایزر آموزشی‌ در بیمارستان ها
•  پست های‌ مدیریتی‌ و ستادی‌ در مراکز بهداشتی‌ ـ درمانی‌ 

ادامه تحصیل رشته مامایی در مقاطع بالاتر

رشته مامایی در ایران در مقاطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تدریس می شود و فارغ التحصیلان کارشناسی رشته مامایی می توانند به دو صورت در مقطع کارشناسی ارشد پذیرش شوند.

رشته مامایی بدون کنکور

امکان تحصیل در رشته مامایی بدون کنکور امکان پذیر نیست. هیچ یک از رشته‌های پزشکی، دندان‎پزشکی، داروسازی، فیزیوتراپی و مامایی پذیرش بدون کنکور ندارد.

در سال‌های 94 تا 97 بنا به صلاح‌دید وزارت بهداشت به منظور تأمین و جبران کمبود نیرو انسانی ماما در مناطق محروم، کم برخوردار و در بعضی از روستاها، طرح پذیرش رشته مامایی بدون کنکور اجرا شد. البته اجرا این طرح نیز منوط به شروطی مانند بومی گزینی بوده است. در واقع، در آن دوره داوطلبانی که تمایل به پذیرش بدون کنکور رشته مامایی بودند، باید جزو آن مناطق بوده و براساس سوابق تحصیلی امتیاز حد نصاب را کسب می‌کردند.اما از سال 97 به بعد این طرح منقضی شد و رشته مامایی امروزه فقط با شرکت در آزمون سراسری پذیرش می‌گیرد. بنابراین هرگونه اطلاعات مربوط به آن سال‌ها بوده یا اساس کار سودجویان است.

رشته مامایی دانشگاه آزاد

پذیرش رشته مامایی در دانشگاه آزاد طریق آزمون امکان‌پذیر است. داوطلبانی که تمایل به ادامه تحصیل در دانشگاه آزاد اسلامی را داشته باشند، در زمان ثبت‌نام باید علاقه‌مندی خود به تحصیل در دانشگاه آزاد را در فرم ثبت‌نام کنکور اعلام کنند که البته پذیرش در پردیس آزاد مشروط به پرداخت شهریه بالاتری خواهد بود.

سوالات متداول رشته مامایی