در آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 95، کرمانشاه با نرخ رشد سالانه هفت‌دهم درصد در رتبه 29 کشور قرارگرفته یعنی نرخ رشد آن 45 درصد از میانگین کشوری هم کمتر است.
سهم استان کرمانشاه از جمعیت کشور نیز از 2.59 درصد در سال 90 به 2.44 درصد در سال 95 کاهش‌یافته است و این سیر نزولی همچنان ادامه دارد.
گرچه اکنون نزدیک به 40 درصد جمعیت استان جوان و بین 20 تا 40 سال سن دارند اما روند نزولی آمار متولدین کرمانشاه نگران‌کننده است طوری که جمعیت گروه سنی صفرتا 9 سال استان از 496 هزار نفر در سال 1365 با کاهش 43 درصدی به 294 هزار نفر در سال 95 رسیده است.
این در حالی است که در سال 1365 تنها 274 هزار خانوار وجود داشته اما این رقم در سال 1395 به 576 هزار خانوار رسیده است.
آمار اداره کل آموزش‌وپرورش استان کرمانشاه هم حاکی است که جمعیت دانش‌آموزی استان در دهه اخیر همواره روند کاهشی داشته و از 435 هزار نفر در سال تحصیلی 85-84 به 317 هزار نفر در سال 95-94 سقوط کرده است.
آن‌چنان‌که حسین نظری، معاون اداره کل ثبت‌احوال کرمانشاه به ایرنا گفت: نرخ باروری استان نسبت به نرخ جانشینی جمعیت 2.1 است درحالی‌که این رقم در میانگین کشور 2.2 است.
نکته قابل‌تأمل دیگر اینکه فرزند آوری در شرایطی در کرمانشاه رو به افول گذاشته که جمعیت گروه سنی 25 تا 34 سال استان که همان متولدین دهه 60 هستند، در سال 95 بیش از 2 برابر سال 1365 است اما بسیاری از آنان در شرایط فرزند آوری نیستند.
از سوی دیگر با توسعه بهداشت و درمان، نرخ امید به زندگی و طول عمر هم افزایش داشته و جمعیت سالمند و ازکارافتاده کرمانشاه به‌سرعت در حال رشد است.
هم‌اکنون سن امید به زندگی در مردان استان کرمانشاهی 71.2 سال و در زنان حدود 74 سال است.
میانگین سنی جمعیت استان از حدود 21 سال در 1365 به حدود 32 سال در سرشماری 95 رسیده است که یک سال از میانگین کشوری هم بیشتر است.
ازدواجِ سخت، طلاقِ آسان
به گفته محمدابراهیم الهی‌تبار، معاون استاندار کرمانشاه بیکاری و بحث مسکن مهم‌ترین دلایل کاهش رشد جمعیت در استان هستند و برای افزایش نرخ باروری، فرهنگ‌سازی و هم‌افزایی همه دستگاه‌های اجرایی برای حل مشکلات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی استان ضروری است.
تسهیل ازدواج از مهم‌ترین عوامل رشد نرخ باروری است اما استان کرمانشاه در این زمینه هم گرفتار مشکلات متعددی است.
رتبه اول بیکاری در کشور و قرار داشتن در رتبه‌های آخر کسب‌وکار سبب شده که تلاش بسیاری از جوان‌ها برای تشکیل خانواده به ثمر نرسد یا دست‌کم سال‌ها به عقب بیفتد؛ این یعنی محدود شدن شرایط و فرصت فرزند آوری.
طبق آخرین آمارها بیشترین میزان فرزند آوری در گروه سنی مادران 30 تا 34 سال است و تبعا میزان باروری در ازدواج‌های با سن بالاتر کمتر می‌شود.
به همان اندازه‌ای که ورود به زندگی مشترک برای جوانان کرمانشاهی سخت است به همان اندازه هم حفظ کانون خانواده و رابطه زناشویی مشکل است زیرا در کنار آسیب‌های متعدد اجتماعی، آموزش‌های کلامی و رفتاری چندان مؤثری هم برای زوجین وجود ندارد تا بتوانند نیازهای روحی و جسمی یکدیگر را پاسخ دهند و پایه‌های پیوندشان را مستحکم کنند.
طبق اعلام علیرضا قبادی، مدیرکل ثبت‌احوال استان کرمانشاه، از سال 1391 نرخ ازدواج در استان رو به کاهش گذاشته است.
نتیجه این شرایط، آمار طلاق را در کرمانشاه حسابی بالا کشیده تا جایی که بیشترین طلاق در کشور به نسبت جمعیت، در این استان ثبت می‌شود.
به گفته معاون اداره کل ثبت‌احوال استان کرمانشاه، «به ازای هر 3.3 ازدواج یک طلاق در استان رخ می‌دهد و 50 درصد از طلاق‌ها هم در چهار سال اول ازدواج است.«
به‌عبارت‌دیگر بسیاری از زوجین پیش از آنکه صاحب فرزند شوند، به زندگی مشترک خود پایان می‌دهند.
مدیرکل ثبت‌احوال استان کرمانشاه عنوان کرد که نرخ ولادت استان (تعداد ولادت نسبت به هر هزار نفر جمعیت) در سال 96، 17 بود که این میزان از نرخ کشوری حدود 1.8 کمتر است.
کرمانشاه در حال عبور از پنجره جمعیتی
پنجره جمعیتی، دوره زمانی کوتاهی از تحولات جمعیتی یک کشور است که در آن نسبت جمعیت در سن فعالیت اقتصادی به بیشترین اندازه می‌رسد و نوعی ساختار جمعیتی مطلوب برای شتاب بخشیدن به رشد اقتصادی فراهم می‌شود.
هم‌اکنون سهم جمعیت در سن فعالیت در استان کرمانشاه (15 تا 64 سال) به حداکثر خود یعنی 72 درصد رسیده که به معنی باز شدن پنجره فرصت و سود جمعیتی در مقابل اقتصاد استان است.
اما به گفته مدیرکل ثبت‌احوال استان کرمانشاه اگر روند موجود زاد و ولد ادامه یابد، استان به سمت پیر شدن حرکت می‌کند و جمعیت سالمندان استان رو به فزونی می‌رود.
برای کنترل این مشکل هم‌اکنون یک شورای راهبردی جمعیت در استانداری کرمانشاه در حال فعالیت و بررسی راهکارهای مناسب برای افزایش جمعیت و جلوگیری از کاهش ولادت و جلوگیری از رشد طلاق است.
جمعیت، نیازمند یک متولی فراگیر
بسیاری از کارشناسان اعتقاددارند که حوزه جمعیت بدون متولی رهاشده است و ده‌ها نهادی که در این زمینه مسئولیت دارند، وظایف مشخص و اختیارات کافی ندارند یا در مقابل اندک اختیارات خود پاسخگو نیستند.
بنابراین ضروری است که یک نهاد ملی و متمرکز مسئولیت افزایش نرخ رشد جمعیت و فرزند آوری را بر عهده بگیرد و هماهنگی‌های بین بخشی و فرادستی را انجام دهد.
این بار همچون گذشته نباید جمعیت بزرگ و جوانی که می‌تواند به موتور محرکه توسعه و پیشرفت کشور باشد به چشم تهدید دیده شود بلکه با یک برنامه‌ریزی ملی و گسترده زمینه رشد کمی نسل‌های بعدی را مهیا و آینده کشور را تضمین کرد.
