به طور کلی قرت قات را می توان از دسته درختان میوه ای و جنگلی دانست که امروزه با نام علمی Ribes rubrum شناخته می شود. درخت قره قات به خاطر خواص درمانی و دارویی فراوانی که دارد امروزه کاشت و پرورش آن مورد توجه بسیاری از علاقه مندان قرار گرفته است.
آشنایی با نحوه کاشت درخت قره قات
بهتر است بدانید که قره قات در واقع نوعی میوه جنلگی است که بومی مناطق آسیای غربی و جنوب شرق اروپا خواهد بود. همچنین امروزه می توانید این درخت را در جنگل های ارسباران به ویژه جنگل های اطراف روستای عباس آباد و کلیبر، خانقاه اردیبل و به طور عمده در ارتفاعات استان گیلان از جمله کوه های تالش، سالم و فومن، رشت، لاجیم رشیدآباد، سرخ سنگ، گلچین، شیرمیشه، امامزاده ابراهیم و ارتفاعات کلاردشت نیز بیابید.
قره قات را می توان بوته ای نیمه درختچه ای، درختچه ای و گاهی درختی کوچک ایستاده با ارتفاع ۳ متر دانست که اغلب بر اثر انشعاب ساقه ها از پایین، منطره انبوه و متراکم خواهد داشت. برگ های این گیاه معمولا بدون دمبرگ یا دمبرگ کوتاه، کامل یا دندانه دارد با پهنک غشایی، ریزان، بیضی شکل و یا تخم مرغی کشیده به طول ۳ تا ۸ سانتی متر، نوک تیز و دارای کنار هایی صاف خواهد بود.
برگ ها معمولا زود آفت و بی دوام هسند و در طول فصل زمستان بر روی گیاه باقی نمی مانند. همچنین دمبرگ های آن نیز کوتاه و به رنگ سبز روشن خواهند بود. گل ها معمولا در کنار برگ ها و روی گل آذین خوشه ای آویزان ظاهر شده و استکانی شکل، سفید مایل به سبز یا صورتی و ارغوانی خیلی روشن به طول ۶ تا ۸ میلی متر خواهد بود. گل های قره قات دارای ۴ تا ۵ لبه کوتاه با ۸ تا ۲۰ پرچم هستند که در حلال ماه های فروردین تا خرداد غنچه باز می کنند.
شاخه های این درخت نیز اغلب نازک، بدون خار و به رنگ سبز تا قهوه ای خواهند بود. میوه ها نیز گرد، کروی و در انتها اندکی مورب و به رنگ ارغوانی تیره یا سیاه به قطر ۶ تا ۸ میلی متر بوده و بر روی شاخه های جوان و به صورت جانبی یا انتهایی تولی می شوند که اغلب پربذر بوده و تعداد بذور موجود در هر سته قره قات به صورت متوسط ۴۵ عدد است که حداکثر ۵.۹ درصد وزن میوه را در بر خواهد گرفت. میوه ها پس از رسیدن کامل به اندازه نخود می شوند و حاوی آب بنفش رنگی خواهند بود.
توجه داشته باشید که میوه های غباری سفید رنگ پوشیده شده اند و میوه آن را می توان به صورت تازه و خشک شده مصرف کرد و یا در تهیه انواع مربا ها و یا دسر ها مورد استفاده قرار داد. میوه این درختچه بیشتر مزه و ظاهری سیاه گیله آمریکایی خواهد داشت. در اواخر فصل تابستان، دانه های سیاه ارغوانی قره قات برای برداشت کاملا آماده خواهند بود.
دستورالعمل کشت و تکثیر:
به طور کلی درخت قره قات معمولا از طریق کاشت بذر تکثیر می شود که برای انجام این کار ابتدا یک گلدان با زهکشی مناسب تهیه نمایید. سپس خاک مورد نیاز گیاه را تامین و سپس آن را با کود و مواد آلی ترکیب نمایید و گلدان را پر از خاک نمایید.
در این مرحله بایستی بذر را در عمق مناسبی از خاک کشت کنید و روی آن را با لایه نازکی از خاک نرم بپوشانید. گلدنا حاوی بذور را به خوبی آبیاری نمایید و تا زمان جوانه زنی سطح بستر را مرطوب نگه دارید.
از آنجایی که بذر های قره قات دارای سرعت رشد بالایی هستند پس از گذشت مدت زمان کوتاهی گیاهتان جوانه می زند و شروع به رشد می کند، پس از اینکه گیاه رشد کرد و به حد معینی از رشد رسید می توانید نشاء های به دست آمده را به زمین اصلی انتقال دهید.
همچنین می توانید به صورت مستقیم بذر گیاهتان را در زمین اصلی بکارید. که البته پیش از این کار بایستی بستر مورد نظر را آماده نمایید و سپس اقدام به کشت بذر نمایید و در نهایت آبیاری را انجام دهید. پس از گذشت مدتی بذر ها شروع به جوانه زنی و رشد می کنند.
شرایط مورد نیاز برای نگهداری درخت قره قات:
همانطور که می دانید تمامی گیاهان برای اینکه بتوانند روند رشد خود را به خوبی طی کنند نیاز به شرایطی دارند که شما بایستی آن را فراهم نمایید. به همین منظور در ادامه به بیان شرایط لازم جهت کاشت و پرورش درخت قره قات پرداخته ایم:
نور و دما:
توجه داشته باشید که درخت قره قات برای رشد ایده آل نیاز به نور کامل خورشید دارد و چنانچه در محیطی بدون نور آفتاب قرار گیرد در مدت کوتاهی پژمرده شده و از بین خواهد رفت. در مقابل نیز اگر در معرض نور مستقیم قرار بگیرد برگ هایش دچار سوختگی شدید خواهند شد. در مورد دمای مورد نیاز این گیاه نیز می توان گفت که قره قات نیاز به دمای مدیترانه ای برای رشد دارد که بایستی فراهم نمایید.
خاک غنی:
درخت قره قات برای اینکه بتواند یک رشد منظم و ایده آلی داشته باشد نیاز به ساختار خاک غنی و حاصلخیز دارد که می توانید برای بهبود وضعیت خاک از مواد آلی فراوان نیز استفاده نمایید.
آبیاری:
درختچه قره قات برای رشد و تولید محصول نیاز به آبیاری متوسط و رطوبت کامل دارد. البته که توصیه می شود پس از هر آبیاری اجازه دهید سطح بستر به صورت کامل خشک شود و سپس اقدام به آبیاری مجدد نمایید تا رطوبت بیش از حد باعث پوسیدگی ریشه های گیاه نشود.
خواص درمانی و دارویی قره قات:
جالب است بدانید که قره قات دارای طعمی ترش می باشد که امروزه در کشور های اروپایی از آن به منظور درست کردن مرباهای نسبتا گران قیمت استفاده می شود. با وجود اینکه کاشت و پرورش درخت قره قات چندان سخت نیست اما میوه آن در مناطق اروپایی به شدت کمیاب است و در کشور ایران نیز می توانید نوع خشک شده آن را از عطاری ها تهیه نمایید.
امروزه آزمایش کلینیکی مختلفی در مورد اثرات ضد میکروبی مجاری ادرار با آب قره قات انجام شده که نتایج خوبی هم به دنبال داشته است.
همچنین دم کرده قره قات نیز برای رقیق شدن خون تجویز می شود و برخی از افراد معتقد هستند که خوردن آن از بروز سکته قلبی نیز ممانعت خواهد کرد.
در آزمایش های دیگری نیز مصرف خوراکی عصاره این گیاه به کپسول می تواند عفونت ادراری زنان را به مدت طولانی کاهش دهد.
یکی از مهم ترین خصوصیات و خواص قره قات وجود پروتئین و کلازن آن دانست که در ساخت تاندون، رباط و غضروف نقش اصلی دارد. معمولا کلاژن در هنگام التهاب روماتیسمی، بیماری های دهانی و یا بیماری های استخوان و مفاصل به راحتی از بین می روند و در این مواقع وجود فلاونوئید ها، پروآنتوسیانیدین و آنتوسیانین های موجود در قره قات از این امر جلوگیری خواهند کرد.
