معرفی رشته علوم تغذیه؛ لیست دروس، گرایش ها، بازار کار و درآمد

تاریخچه علوم تغذیه

 علم تغذیه از اوایل قرن 18 و با گسترش شهرنشینی شکل گرفت.  کشاورزی در ایران حدود 6 هزار سال قبل از میلاد مسیح وجود داشته و به غذای خود اهمیت می‌داده اند. یونانی معتقد بودند :«برای تقویت روح هرگز جسم را نباید فراموش کرد و باید مردم را با ورزش و غذای مناسب تربیت کرد». لوح اولین رژیم غذایی در سال 1900 قبل میلاد مسیح در سومر یافت شده است. لاوازیه – پدر علم تغذیه – توانست پروتئین، کربوهیدرات و چربی غذا ها را کشف کند.از نیمه قرن بیستم نیز علوم تغذیه وارد دانشگاه ها شد و مسائل آن به صورت علمی به دانشجویان آموخته می‌شد.

تاریخچه رشته علوم تغذیه در ایران 

آموزشگاه عالی تغذیه وابسته به انستیتو خوار و بار تغذیه ایران در سال 1340 شروع به کار نمود و اولین گروه فارغ التحصیلان کارشناس علوم تغذیه در سال 1344 وارد بازار کار شدند. پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی از آن سال تاکنون ادامه داشته است . هدف اولیه از تربیت نیروی کار در این حوزه کمک به تحقق اهداف انستیتو یعنی گردآوری و ارزیابی اطلاعات در زمینه مصرف غذایی کشور و همکاری در درمان مشکلات تغذیه ای رایج بوده است، اما با تحول در رشته تغذیه، گسترش پژوهش و ضرورت استفاده از تغذیه دانان در برنامه های بخش بهداشت و درمان کشور، ضرورت تربیت کارشناس ارشد رشته علوم تغذیه مطرح شد و از سال 1351 آغاز گردید. با کسب شناخت بیشتر از نقش تغذیه در سبب شناسی و درمان بیماری ها و نیز ضرورت پرداختن به تغذیه در روند توسعه کشورها و از جمله توجه به آن در برنامه های توسعه ملی و پیرو پیشنهاد کنگره تغذیه ایران در مورد تاسیس دوره دکترای تغذیه، ضرورت تربیت پژوهشگران و متخصصان تغذیه در سطوح بالاتر مطرح گردید و بدین ترتیب، مقطع دکتری تخصصی(PhD)  علوم تغذیه از سال 1374 راه اندازی شد.

 

آشنایی با رشته علوم تغذیه

رشته علوم تغذیه شاخه‌ای از علم پزشکی است که در آن کارشناس تغذیه پس از شناخت مسائل تغذیه ای و علل مؤثر آن، از طریق ارتقاء پایدار و برابر در سیستم غذا و تغذیه به برنامه ریزی و اجرای خدمات پژوهشی و آموزشی و مراقبت و مشاوره تغذیه ای می پردازد.

دانشجویان رشته علوم تغذیه در دوران خود با مباحثی نظیر ارزش مواد غذایی، چگونگی تغذیه ی مناسب برای بهبود یافتن بیماران، کمک به حفظ سلامت افراد، رژیم درمانی، پیشگیری و کنترل بیماری ها می‌پردازد و هدف از این رشته تغییر سبک زندگی انسان ها  برای حفظ سلامتی آن هاست.

وظایف متخصص تغذیه

مهم ترین وظایف کارشناس و متخصص تغذیه عبارتند از؛

• ارزیابی ارزش های مواد غذایی
• ارائه برنامه غذایی مناسب به مراجعان
• ارزیابی اثرات برنامه غذایی و تغییر برنامه های غذایی در صورت لزوم
• تشخیص مشکلات تغذیه ای
• آگاهی از جدیدترین اطلاعات و آخرین تحقیقات مربوط به علم تغذیه
• ارائه برنامه و دستورالعمل برای افزایش ارزش غذایی مواد غذایی
• ارائه توضیحات کافی در خصوص مسائل مرتبط با تغذیه و رژیم درمانی به مراجعه کنندگان

رشته علوم تغذیه برای چه کسانی مناسب است؟

• علاقمند به رشته علوم تغذیه
• روابط عمومی بالا
• آشنایی با اصول روانشناسی
• آشنایی با بیوشیمی
•  آشنایی با بیولوژی
• آشنایی با  بهداشت
•  آشنایی با مواد غذایی

با وجود این در شرایط کنونی معمولا خانم ها به رشته علوم تغذیه بیش از آقایان رغبت نشان می‌دهند.

برای قبولی در رشته علوم تغذیه چه درس هایی را بخوانم؟

رشته علوم تغذیه در زیرگروه 1 رشته ای علوم تجربی قرار دارد

• زیست شناسی ضریب 4 
• شیمی ضریب 3
• فیزیک و ریاضیات ضریب 2
• زمین شناسی ضریب صفر

 

دوره تحصیل کارشناسی رشته علوم تغذیه

دوره تحصیل کارشناسی رشته علوم تغذیه 4 ساله است که در مقطع کارشناسی دارای دو گرایش تغذیه انسانی و تغذیه بالینی است و دانشجویاه باید 130 واحد درسی را در این دوره بگذرانند.

واحدهای درسی رشته علوم تغذیه 

• واحدهای دروس عمومی: 22 واحد
• واحدهای دروس پایه: 25 واحد
• واحدهای دروس اصلی: 37 واحد
• واحدهای دروس اختصاصی: 28 واحد
• واحدهای دروس کارآموزی در عرصه: 18 واحد

 دروس عمومی رشته علوم تغذیه

• ادبیات فارسی
• زبان عمومی
• یک درس از دروس انقلاب اسلامی
• یک درس از دروس اخلاق اسلامی
• یک درس ازدروس تاریخ وتمدن اسلامی
• یک درس از دروس آشنایی با منابع اسلامی
• جمعیت و تنظیم خانواده
• دو درس ازدروس مبانی نظری اسلام
• تربیت بدنی 1
• تربیت بدنی 2

دروس پایه رشته علوم تغذیه

• فیزیولوژی
• آناتومی
• مارحیاتی
• بهداشت عمومی
• میکروب شناسی عمومی
• انگل شناسی
• روش های مطالعه و یادگیری
• بیوشیمی مقدماتی
• مبانی روان شناسی
• جامعه شناسی پزشکی
• اپیدمیولوژی بیماری ها

دروس اصلی رشته علوم تغذیه

• تغذیه اساسی1
• تغذیه اساسی 2
• فیزیولوژی تغذیه
• اکولوژی غذا و تغذیه
• مدیریت خدمات غذایی
• کاربرد رایانه در علوم تغذیه
• پاتوفیزیولوژی
• بیوشیمی متابولیسم
• بهداشت و مسمومیتهای غذایی
• میکروب شناسی مواد غذایی
• اصول و روشهای نگهداری مواد غذایی
• شیمی و تجزیه مواد غذایی
• اثر فرایند بر ارزش غذا
• زبان تخصصی
• اصول تنظیم برنامه های غذایی
• اصول ایمونولوژی
• داروشناسی

 دروس اختصاصی رشته علوم تغذیه

• رژیم درمانی 1
• رژیم درمانی 2
• تغذیه در دوره های زندگی
• تغذیه گروهها و شرایط ویژه
• سمینار تغذیه
• اصطلاحات پزشکی و بیمارستانی
• اصول آموزش و مشاوره تغذیه
• بیماریهای ناشی از سوء تغذیه
• خدمات تغذیه ای در نظام مراقبتهای بهداشتی
• اصول برنامه ریزی و مدیریت برنامه های تغذیه ای
• ارزیابی وضع تغذیه
• روش تحقیق در علوم بهداشتی
• پروژه

 کارآموزی در عرصه رشته علوم تغذیه

• الف : بخش صنایع غذایی
  صنایع گوشت و روغن
  صنایع شیر – لبنیات و غلات
  صنایع کمپوت – کنسرو و نوشابه
  اداره استاندارد و اداره نظارت بر مواد غذایی
• ب : کارآموزی تغذیه در PHC و سایر مراکز جامعه
  مراکز روستایی
  مراکز شهری
  مراکز شهرستانی و سایر مراکز جامعه
• پ : کاراموزی تغذیه در بیمارستان
  مدیریت بخش غذایی بیمارستان
  آزمایشگاه تشخیص طبی
  بخش بیماریهای کودکان
  مشاوره بیماران سرپایی
  بخش گوارش – کبد و بانکراس
  بخش قلب – عروق و CCU
  بخش دیابت و غدد درون ریز
  بخش جراحی و ICU
  بخش کلیه

چارت درسی رشته علوم تغذیه

 

دانشگاه های پذیرنده رشته علوم تغذیه

• دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
• دانشگاه علوم پزشکی اهواز
• دانشگاه علوم پزشکی ارومیه
• دانشگاه علوم پزشکی تبریز
• دانشگاه علوم پزشکی تهران
• دانشگاه علوم پزشکی شیراز
• علوم پزشکی تبریز
• علوم پزشکی شوشتر
• علوم پزشکی جندی شاپور
• علوم پزشکی زاهدان
• علوم پزشکی بقیه الله
• علوم پزشکی بوشهر
• علوم پزشکی یاسوج
• علوم پزشکی لرستان
• علوم پزشکی کرمان
• علوم پزشکی کاشان
• علوم پزشکی زابل
• دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
• دانشگاه علوم پزشکی مشهد
• دانشگاه علوم پزشکی ایران
• دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه
• دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات

 

ادامه تحصیل در رشته علوم تغذیه

افرادی که در مقطع کارشناسی علوم تغذیه تحصیل می‌کنند می‌توانند در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا نیز ادامه تحصیل دهند. علوم تغذیه در مقطع کارشناسی ارشد 32 واحد درسی دارد که 20 واحد آن تخصصی اجباری و شش واحد آن تخصصی اختیاری و 6 واحد پایان نامه است.

فارغ التحصیلان کارشناسی علوم تغذیه می‌توانند در بعضی رشته های زیر مجموعه علوم پزشکی شامل رشته بهداشت و ایمنی مواد غذایی، رشته مهندسی پزشکی (بیوالکتریک)، رشته مهندسی پزشکی (زیست مواد)، رشته اپیدمیولوژی، رشته علوم بهداشتی در تغذیه، رشته اقتصاد بهداشت، رشته انفورماتیک پزشکی، رشته ژنتیک انسانی، رشته آمار زیستی، رشته بیوشیمی بالینی، رشته سلامت سالمندی، رشته ارزیابی فناوری سلامت، رشته علوم و صنایع غذایی، رشته فناوری اطلاعات سلامت، رشته میکروب شناسی مواد غذایی، رشته کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی، رشته مدیریت خدمات بهداشتی درمانی، رشته نانوتکنولوژی پزشکی، رشته زیست فناوری پزشکی، رشته رفاه اجتماعی، علوم تغذیه در بحران و حوادث غیر مترقبه، کنترل مواد خوراکی و آشامیدنی، تاریخ علوم پزشکی، آموزش پزشکی، برنامه ریزی یادگیری الکترونیکی در علوم پزشکی، سم شناسی، ترکیبات طبیعی و دارویی دریایی، علوم تشریحی، تغذیه بالینی، تکنولوژی آموزشی در علوم پزشکی، ژورنالیسم پزشکی ادامه تحصیل دهند.

گرایش‌ های رشته علوم تغذیه در مقطع دکتری:

علوم تغذیه

سیاست های غذا و تغذیه

بیوشیمی بالینی

سالمند شناسی

نانو فناوری پزشکی

انفورماتیک پزشکی

سلامت در بلایا و فوریت ها

سلامت و رفاه اجتماعی

اپیدمیولوژی

مددکاری اجتماعی

گفتار درمانی

طرح دوساله علوم تغذیه

گذراندن طرح دوساله در رشته علوم تغذیه اجباری نیست و به صورت اختیاری و مازاد بر نیاز صورت می‌گیرد. کارشناسان علوم تغذیه می‌توانند بعد از گذراندن طرح دوساله علوم تغذیه به عنوان کارشناس تغذیه در بیمارستان ها و مراکز درمانی استخدام شوند.

مراحل پذیرش در طرح اختیاری علوم تغذیه:

• اعلام نیاز توسط مراکز تحت پوشش
• دریافت نیروهای خروجی طرح از مراکز تحت پوشش
• بررسی کارشناسی توسط واحد های مربوطه در معاونت درمان
• ارسال نیازها به معاونت پشتیبانی جهت صدور مجوز
• تعیین تاریخ کمیسیون طرح در 2 نوبت در سال فصل تابستان و فصل زمستان
• بررسی فرم متقاضیان و امتیاز بندی و تعیین محل خدمت طرح
• ارسال به مدیریت توسعه سازمان و منابع انسانی
• امضاء فرم تعهد مرکزی و تأ ئید معاونت درمان
• اعزام به مراکز تحت پوشش

   

مزایا و معایب رشته علوم تغذیه

یکی از مزایای رشته علوم تغذیه این است که افرادی که رتبه خوبی برای پذیرش پزشکی نیاورده اند اما به کار در فضای درمانی علاقه دارند می‌توانند در رشته علوم تغذیه مشغول به تحصیل شوند. همچنین با افزایش توجه افراد به وضعیت جسمانی خود و... بازار کار رشته علوم تغذیه خوب شده و مراجعان بسیاری برای گرفتن برنامه غذایی به متخصصان تغذیه مراجعه می‌کنند. علاوه بر این بعضی از متخصصان تغذیه با وجود اینکه در مراکز درمانی کار می‌کنند، چندان شاهد صحنه های ناخوشایند و خون نیستند؛ مگر در شرایط خاص و بیماران خاص.

از معایب رشته علوم تغذیه می شود به این مورد اشاره کرده که متاسفانه بازار کار این رشته تا حدودی اشباع شده است و همچنین بسیاری از پزشکان دیگر مثل پزشکان عمومی که در علوم تغذیه سررشته ندارند، به ارائه خدمات تغذیه ای و رژیم های غذایی می‌پردازند. همچنین درمان های تغذیه ای مشمول بیمه های درمانی نمی‌شود و بسیاری از افراد به دلیل هزینه های بالای درمان از مراجعه به متخصصان تغذیه چشم می‌پوشند.

درآمد رشته علوم تغذیه

بازار کار رشته علوم تغذیه خوب است و درآمد فارغ التحیلان رشته علوم تغذیه متغیر است و بستگی به مهارت و محل کار متخصص تغذیه دارد. کارشناسان علوم تغذیه که در بخش های دولتی کار می‌کنند طبق مصوب وزارت کار است. اما در مراکز خصوصی و مطب درآمد متخصصان تغذیه بیشتر است.

بازار کار رشته علوم تغذیه

• مراکزدرمانی نظیر بیمارستان های دولتی یا خصوصی
• درمانگاه ها
• کلینیک های رژیم درمانی 
•  مراکز تحقیقاتی
• بخش کنترل کیفی کارخانه های صنایع غذایی
• آزمایشگاه ها

شرایط تاسیس دفتر مشاور تغذیه چگونه است؟

کارشناسان تغذیه می‌توانند با داشتن 3 سال سابقه کار بالینی و اخذ مجوز و شرایط مالی مناسب، مطب خود را تاسیس کنند و به طور خصوصی به فعالیت بپردازند.فارغ التحصیلان یکی از مقاطع تحصیلی کارشناسی ، کارشناسی ارشد و یا دکتری در رشته علوم تغذیه ، مجاز به تاسیس دفتر مشاوره تغذیه و رژیم درمانی با کسب مجوز می توانند از تعرفه خدمات تغذیه ای استفاده کنند. لیکن صدور مجوز برای داوطلبانی که مدرک کارشناسی آنها غیر مرتبط با رشته علوم تغذیه است منوط به ارائه گواهی دو سال سابقه کاری رژیم درمانی در یکی از بیمارستان های آموزشی تابع علوم پزشکی در یک نوبت کاری و دریافت مدرک کارشناسی ارشد علوم تغذیه می باشد. فارغ التحصیلان دارنده مدرک کارشناسی علوم بهداشتی تغذیه می توانند بدون گذراندن دوره طرح مجوز راه اندازی دفتر مشاوره تغذیه را دریافت نمایند.

رشته علوم تغذیه بدون کنکور 

امکان تحصیل در رشته علوم تغذیه بدون شرکت در کنکور و قبولی در آن در هیچ یک از مقاطع در ایران امکان پذیر نیست.