شاید بتوان در یک جمله «عدم ورود آب کافی به دریاچه ارومیه» را عامل خشکی پهناورترین دریاچه داخلی ایران و در حال حاضر یکی از شورترین دریاچه‌های دنیا عنوان کرد اما ماجرا به همین سادگی‌ها هم نیست. کارشناسان می‌گویند با توجه به اینکه دریاچه ارومیه خروجی ندارد و به‌صورت بسته عمل می‌کند، منابع اصلی تأمین آب آن از طریق بارش مستقیم و رواناب‌های ورودی از رودخانه‌ها و آبراهه‌های منتهی از سطح حوضه و خروجی آب آن به‌صورت تبخیر است؛ بنابراین هرگونه تغییر در میزان ورودی و خروجی آب از دریاچه، توازن آبی آن را بر هم می‌زند. آنچه اکنون بر سر دریاچه آمده، عمدتاً ناشی از مدیریت ناپایدار منابع آبی محدود حوضه و به‌ویژه برداشت بی‌رویه از این منابع جهت توسعه کشاورزی در سطح حوضه بوده است. اهم خطرات و آسیب‌های ناشی از تداوم خشکی دریاچه ارومیه ایجاد ریز گردهای نمکی ناشی از توسعه کانون‌های تولید ریز گرد در دریاچه ارومیه و مناطق شوره‌زار مجاور آن و بیابان‌زدایی و توسعه آن به محدوده‌های کشاورزی و مسکونی است، همچنین ایجاد بیماری‌های صعب‌العلاج در منطقه، از بین رفتن اراضی کشاورزی و تأثیرات بر تولیدات بخش کشاورزی حوضه، افزایش مهاجرت از مناطق مجاور دریاچه وبه ویژه تخلیه روستاهای نزدیک دریاچه و تغییر و نوسان در پارامترهای اقلیمی منطقه ازجمله این خطرات محسوب می‌شوند.
بازهم حجم آب کاهش یافت
در همین زمینه روز گذشته هم خبرهای ناخوشایندی از دریاچه ارومیه به گوش رسید.رئیس ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی گفت: حجم آب موجود در دریاچه ارومیه در مقایسه با زمان مشابه در سال گذشته ۴۸۰ میلیون مترمکعب کاهش‌یافته است.فرهاد سرخوش با اشاره به آخرین وضعیت آب دریاچه ارومیه اظهار داشت: تراز آب دریاچه نسبت به زمان مشابه در سال گذشته 20 سانتی‌متر کاهش‌یافته و به رقم 79/1270 رسید درحالی‌که سال گذشته 99/1270 بود. وی با اشاره به وسعت دریاچه در مقایسه با سال 96 خاطرنشان کرد: متأسفانه وسعت دریاچه با کاهش روبه‌رو بوده و از رقم 01/2563 به رقم 11/2334 کاهش‌یافته است. وی تأکید کرد: حجم آب موجود در دریاچه نیز متأسفانه 480 میلیون مترمکعب کاهش‌یافته و به رقم 2 میلیارد و یک‌صد و 10 میلیون مترمکعب رسید. سرخوش بیان کرد: این در حالی است که حجم آب موجود در دریاچه در زمان مشابه در سال 96 رقم 2 میلیارد و یک‌صد و 590 میلیون مترمکعب به ثبت رسیده است.
عدم همکاری دستگاه‌های اجرایی با ستاد احیای دریاچه ارومیه
ارائه آمار از کاهش حجم آب دریاچه در حالی است که در چند روز گذشته دکتر عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست و دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه در پانزدهمین جلسه کمیته راهبردی ستاد احیای دریاچه ارومیه به انتقاد از عملکرد واحدهای مختلف که با مسئله احیاسازی دریاچه ارومیه در ارتباط هستند، پرداخته و گفته بود: مشکل اصلی دریاچه ارومیه این است که زیرمجموعه دستگاه‌های اجرایی در استان‌ها تصمیمی که دولت اتخاذ می‌کند را قبول ندارند؛ انتقاد را از خودمان شروع می‌کنم و می‌گویم خود ما هم در سازمان محیط‌زیست آن‌طور که باید برای دریاچه ارومیه کاری نکردیم.
وی ادامه داده بود: واحدهای اجرایی دیگری هم که خارج از سازمان محیط‌زیست فعالیت می‌کنند و با موضوع احیا دریاچه ارومیه مرتبط هستند، کار اساسی در این زمینه انجام نداده‌اند؛ مثلاً وزارت جهاد کشاورزی بویژه جهاد کشاورزی آذربایجان غربی اصلاً به تعهدات خود درباره دریاچه ارومیه عمل‌نکرده است.
وی با اشاره به مصوباتی درباره عدم توسعه سطح زیر کشت آبی در حوضه دریاچه ارومیه، افزوده بود: بعد از تصویب مصوباتی به‌منظور جلوگیری از توسعه سطح زیر کشت آبی در حوزه، سالانه 8000 هکتار سطح زیر کشت آبی در حوضه توسعه پیداکرده است. این یعنی 24000 هکتار افزایش مساحت زیر کشت کشاورزی در منطقه در سه سال که با احتساب 10 هزار مترمکعب آب مصرفی هر هکتار، به عبارتی در پایان این سه سال 240 میلیون مترمکعب افزایش مصرف آب در حوزه آبریز دریاچه ارومیه وجود داشته است و وقتی این اطلاعات کنار هم قرار می‌گیرند به نظر می‌رسد که دولت توسط برخی سرکار گذاشته‌شده است.
کلانتری درباره همکاری نکردن دستگاه‌های اجرایی در استان‌ها با ستاد احیا دریاچه ارومیه، نیز گفته بود: دولت چیزی تصویب می‌کند اما در عمل دستگاه استانی هرچه که خواست انجام می‌دهد. مدیران به‌شدت عافیت‌طلب شده‌اند و اصلاً حاضر نیستند برای یک مسئله کوچک اندکی ریسک کنند. اگر قرار باشد دولت تصمیم بگیرد و دستگاه‌های اجرایی استانی به شیوه خود اجرا کنند بی‌شک ما یک نظام ناکارآمد خواهیم بود.
عیسی کلانتری درباره مسئله رهاسازی مازاد آب سدها، اظهار کرده بود: مسئله رهاسازی مازاد آب سدها که در زمان حمید چیت‌چیان (وزیر نیروی دولت یازدهم) تصویب شد و قرار شد اگر آب سدها در حوزه آبریز از یک‌میزان بیشتر شد در اختیار دریاچه قرار گیرد و همه آن سهم دریاچه باشد.
زیرمجموعه وزیر نیرو جواب نمی‌دهند
وی ادامه داده بود: از ابتدای سال تاکنون سه بار با وزیر نیرو مکاتبه کردم، باوجود اینکه هرماه هم جلسه داریم، اما زیرمجموعه وزیر نیرو به ما جواب نمی‌دهند! دلیل آن‌ها هم این است که شاید در تابستان درجه حرارت ارومیه 50 درجه شود و آب بیشتری تبخیر شود بنابراین ما نمی‌توانیم آب سدها را در اختیار دریاچه قرار دهیم.
رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست و دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه، تأکید کرده بود: دلایل و توجیهاتی که از سوی وزارت نیرو عنوان می‌شود فقط برای انجام ندادن کار است و آن‌ها می‌خواهند تا در این زمینه کاری صورت نگیرد و درواقع با این عملکرد ستاد احیاء قطعاً موفق نخواهد شد.در سال 93 تصمیم گرفته شد که سطح زیر کشت چغندر افزایش پیدا نکند اما وزارت صنعت و معدن یک کارخانه قند را از مشهد به حوضه دریاچه ارومیه آورد که این مسئله به‌طور واضح با مصوبه هیات وزیران در تناقض است.
وی ادامه داده بود: به این شکل نمی‌توان تصمیم گرفت و آن‌ها را اجرایی کرد درنتیجه موفقیتی هم در کار نخواهد بود؛ مگر اینکه بخواهید دولت را ناکارآمد نشان دهید. رئیس‌جمهور اخیراً در سفر تبریز به من گفتند که به‌شدت با این موضوعات برخورد خواهند کرد.
کلانتری، تأکید کرده بود: اگر واقعاً عضو دولت هستید مصوبات دولت را باید اجرایی کرده و به آن عمل کنید. اگر هم نمی‌خواهید عضو دولت باشید استعفا بدهید و بروید.
وی در پایان با صحبت‌هایی صریح، اظهار کرده بود: اگر مصوبات را قبول ندارید وزیرتان بیاید و بگوید این مصوبات را قبول نداریم. اگر کسی کاری را قبول ندارد، مجبور نیست در رأس آن باشد. مدیر کلی که سیاست‌های مجموعه را نمی‌تواند در منطقه اجرا کند مجبور نیست بماند، بهتر است استعفا بدهد و برود.
