پاتک استراتژیک

 بندر چابهار در بخش شمالی دریای عمان به دلیل بهره‌مندی از موقعیت استراتژیک جهت ترانزیت کالاهای بنادر حوزه خلیج‌فارس، افغانستان و آسیای میانه نقش ویژه‌ای ایفا می‌کند. موقعیت استراتژیک بندر چابهار و قرارگرفتن آن در محور توسعه شرق کشور، باعث شده تا سازمان بنادر و دریانوردی، تدوین و اجرای طرح جامع توسعه آن را در قالب برنامه میان‌مدت در دستور کار قرار دهد. تصمیم آمریکا به خروج از برجام و نگرانی‌ها درباره تحریم‌های جدیدی که قرار است علیه ایران اعمال شود، توسعه و عملیات در بندر چابهار را تهدید می‌کند. در توافقنامه سه‌جانبه امضاشده توسط ایران، هند و افغانستان در ماه می‌ سال ۲۰۱۶، توسعه چابهار به‌عنوان بندر ترانزیتی به تصویر کشیده شده که به مرتبط ساختن افغانستان محصور در خشکی و به اقیانوس هند کمک می‌کند. از طرفی، توسعه بندر چابهار تاثیری قابل‌ توجه در منطقه و به‌ویژه بر شرایط تهران و کابل می‌گذارد.
معافیت تحریم؟
اکنون همه ناظران و تحلیلگران حوزه اقتصاد سیاسی منتظر واکنش آمریکا هستند؛ دولت آمریکا درحال بررسی معاف‌ساختن تجارت از طریق بندر چابهار از تحریم‌ها علیه ایران است. در این میان ایالات متحده موانعی سر راه خود می‌بیند؛ دولت هند سرمایه‌گذاری سنگینی روی این پروژه انجام داده و از طرفی بهره‌برداری از این بندر می‌تواند به شکوفایی اقتصاد افغانستان نیز کمک کند. در واقع اگر معافیتی برای بندر چابهار از سوی دولت آمریکا صورت گیرد، به خاطر افغانستان است. «آلیس ولز»، یکی از مقامات ارشد وزارت امور خارجه آمریکا در امور آسیای جنوبی و میانه در سخنانی در اندیشکده مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی آمریکا گفته که «ما درحال بررسی (پروژه چابهار) به‌خصوص از جهت اهمیت آن برای افغانستان هستیم و ایده اصلی تحریم‌های ما در مورد تنبیه شرکایمان یا به خطرانداختن آنها نیست، بلکه هدف از این اقدامات، افزایش هزینه رفتارهای شریرانه ایران است.» ولز در ادامه گفته که «ما از این جهت پروژه چابهار را بررسی می‌کنیم که این پروژه چه نقشی می‌تواند در ثبات افغانستان یا مواصلات منطقه‌ای که به نفع ما نیز تمام شود، داشته باشد. اما این بررسی‌ها هنوز ادامه دارد.» رسانه‌های هندی نیز به این نکته اذعان داشته‌اند که «دهلی نو به دنبال معاف‌کردن تجارت خود با ایران از طریق چابهار از تحریم‌های آمریکاست.»
سرنوشت چابهار
بعد از اعمال تحریم‌های اقتصادی و مالی آمریکا علیه ایران، دستگاه اقتصادی دولت به این صرافت افتاده که «با تحریم‌‌های آمریکا سرنوشت چابهار چه می‌شود؟» تحریم‌ها نه‌تنها کشورها و شرکت‌ها را از تجارت با ایران بازمی‌دارد، بلکه تهدید به اعمال تحریم علیه نهادهای مالی که تجارت در ایران را ساده می‌کنند، به عقب‌نشینی از تأمین سرمایه برای بندر می‌انجامد. تمایل آمریکا به تحریم در ارتباط با برنامه هسته‌ای این کشور، با تمایلش به ایجاد ثبات در افغانستان مغایرت دارد. چابهار با کم‌کردن وابستگی افغانستان به پاکستان به‌طور مستقیم به این کشور سود می‌رساند؛ چراکه کابل برای توسعه اقتصادی و کاهش وابستگی‌اش به خارجی‌ها، به مسیرهای قابل اتکای تجاری نیاز دارد. می‌توان گفت؛ توسعه و استفاده افغانستان از بندر چابهار به‌طور مستقیم به نفع آمریکاست و به ایالات متحده در تقویت اقتصاد کشور جنگ‌زده افغانستان کمک می‌کند. البته نمی‌توان با قاطعیت گفت که امیدی به مستثنی‌شدن هند از تحریم‌ها وجود ندارد.