به گزارش اکوایران، طبق داده‌های بانک مرکزی به قیمت های ثابت سال پایه 1395، روند دوازده ساله سهم بخش «کشاورزی» از اقتصاد ایران علی‌رغم نوساناتی که در برخی دوره‌ها تجربه کرده، در مسیر صعودی قرار دارد.

سهم بخش کشاورزی از کل اقتصاد نشان می‌دهد چند درصد از تولیدات کشور در یک سال ماحصل بخش کشاورزی بوده است.

روند رو به افزایش این شاخص از اوایل دهه 90 تا اواسط آن با قدرت بیشتری ادامه داشته و پس از آن در سال‌های 95 تا 97 در سطوح پایین‌تری حرکت کرده تا این که با یک جهش در سال 98 خود را به بالاترین سطح در این دهه رسانده است.

با این حال در چهار سال اخیر سهم بخش کشاورزی از کل اقتصاد دائما در حال کاهش بوده و بنظر می‌رسد یکی از علل آن کاهش بارندگی و خشکسالی‌های پیاپی باشد.

کیک اقتصاد و سهم بخش‌ کشاورزی از آن

تولید ناخالص داخلی یکی از شاخص‌های مهم اقتصادی است که از آن برای اندازه‌گرفتن حجم اقتصاد استفاده می‌شود. این شاخص برابر با تولید کالا و خدمات در یک سال است و به تفکیک فصل و بخش‌های مختلف اقتصاد هم ارائه می‌شود. 

زمانی که قصد داریم تولید ناخالص داخلی را در طول یک بازه زمانی بررسی کنیم باید از شاخص‌های استاندارد شده بر اساس سال پایه استفاده کنیم تا اثر تورم از آن گرفته شود. در این حالت، یک سال به عنوان سال پایه انتخاب می‌شود و ارزش تولیدات در هر سال نسبت به سال پایه تعدیل می‌شود. در این گزارش، از آمارهای تولید ناخالص داخلی بانک مرکزی که با سال پایه 95 بدست آمده، استفاده شده است.

زمانی که تولید کالا و خدمات در یک بخش از اقتصاد را به تولیدات کل اقتصاد در همه بخش‌ها تقسیم کنیم، سهم آن بخش خاص از کیک اقتصاد محاسبه می‌شود. برای مثال، سهم بخش کشاورزی نشان می‌دهد که چه سهمی از تولیدات کل کشور در بخش کشاورزی خلق شده است.

از تولید ناخالص داخلی برای محاسبه رشد اقتصادی هم استفاده می‌شود. منظور از رشد اقتصادی، تغییر مقدار تولید ناخالص داخلی در هر زمان نسکشاورزیبت به گذشته است.

رشد اقتصادی بخش کشاورزی

آمارهای سالانه بانک مرکزی از رشد اقتصادی نشان می‌دهد که از سال 91 تا 1401، رشد اقتصادی بخش کشاورزی عمدتا مثبت بوده و فقط در سال‌های 97 و 1400 رشد منفی مهمان این بخش از اقتصاد بوده است. به عبارت دیگر، در این دو سال حجم تولیدات بخش کشاورزی به ترتیب کمتر از سال 96 و 99 بوده است.

شواهد نشان می‌دهد که علی‌رغم رشد اقتصادی مثبت، سهم بخش کشاورزی از کیک اقتصاد ایران دائما در حال تغییر بوده است.

 

نوسانات سهم کشاورزی از کیک اقتصاد

با محاسبه روند فصلی سهم بخش کشاورزی از کل اقتصاد مشخص می‌شود که این روند از سال 90 تا 1402 در بازه‌های زمانی کوتاه‌تر نوسانات زیادی را تجربه کرده است.

از سال 90 تا سال 94 سهم بخش کشاورزی از اقتصاد عمدتا در حال افزایش بوده به طوری که این شاخص از 8.13 درصد در سال90 به 10.49 درصد در سال 94 رسیده است. فصلی‌بودن کشاورزی و وابستگی آن به سطح بارندگی می‌تواند عوامل موثر بر کاهش این سهم در بازه‌های کوتاهی از زمان در اوایل دهه 90 باشد.

همزمان با پایان سال 94 این روند صعودی متوقف می‌شود به طوری که در سال 95 سهم کشاورزی از اقتصاد به 10.12 درصد نزول می‌کند.

این شاخص در سال‌های 96 و 97 تغییر چندانی نمی‌کند تا این که دوباره یک روند مثبت از سال 98 شروع می‌شود و رقم این شاخص را به بالاترین سطح از ابتدای دهه 90 می‌رساند. در این سال اگر کیک اقتصاد را به 100 قسمت تقسیم می‌کردیم، بیش از 11.5 قسمت آن سهم بخش کشاورزی می‌شد.

این بخش از پاییز سال 99 وارد یک روند نزولی شده که با شیب تندی در حال کاهش است. در سال 1400 سهم کشاورزی از اقتصاد ایران 10.71 درصد بوده و در سال 1401 به 10.42 درصد رسیده است.

آخرین باری که سهم این بخش از اقتصاد به رقمی نزدیک به 10.4 درصد رسیده به سال 97 یعنی حدود 5 سال پیش باز می‌گردد.

می‌توان گفت در برخی از برهه‌های زمانی، علت کاهش سهم بخش کشاورزی از کیک اقتصاد، بالاتر بودن رشد سایر بخش‌ها نسبت به رشد بخش کشاورزی است. به عبارت دیگر، اگر تولید بخش‌های خدمات و صنعت با سرعت بیشتری نسبت به تولیدات بخش کشاورزی افزایش یابد، سهم کشاورزی از کیک اقتصاد کاهش می‌یابد.

بنابراین می‌توان گفت بالاتر بودن سرعت رشد در سایر بخش‌های اقتصاد و کاهش بارندگی در سال‌های اخیر می‌تواند از دلایل این کاهش سهم باشد.