بیماری دست، پا و دهان چیست؟علت، علائم و درمان

بیماری دست، پا و دهان، ویروس عفونتی است که بیشتر در کودکان خردسال دیده می شود و  ابتدا با تب ناگهانی و زخم در دهان شروع می شود و بعد باعث بروز بثورات و راش های پوستی در کف دست و کف پای نوزاد میشود.در ادامه این مطلب همراه ما باشید تا اطلاعات کاملی از بیماری دست، پا و دهان را در اختیار شما بگذاریم.

بیماری دست،پا و دهان چیست؟

بیماری دست پا دهان(Hand, foot and mouth disease) که به اختصار HFMD نیز نامیده می شود، یک بیماری ویروسی است که توسط ویروس های انتروویروس و کوکساکی ویروس ایجاد می شود و خود را به شکل بثورات پوستی در دست،پا و گاهی سایر نقاط بدن که با سرخی پوست یا خارش همراه است و گاهی خود را با ضایعات مخاط دهان نشان می دهد.بیماری HFMD در در نوزادان و کودکان خردسال 2 هفته تا 3 سال شایع تر از دیگر کودکان و بزرگسالان است و این بیماری بیشتر تابستان و فصل زمستان شیوع دارد.

علت بیماری دست، پا و دهان 

علت بیماری دست، پا و دهان، ویروس های خانواده انتروویروس ازجمله ویروس های کوکساکی و انتروویروس است.

راهای انتقال بیماری دست پا دهان

راهای انتقال بیماری دست پا دهان از طریق تماس مخاط دهان با ترشحات تنفسی فرد بیمار، یا تماس با مایع داخل وزیکول و تاول فرد بیمار است.

کودک چگونه ویروس HFMD را دریافت میکند؟

1.  تماس پوستی با فرد آلوده: کودک در تماس پوستی با فرد آلوده از طریق بوسه، دست دادن و در آغوش گرفتن می تواند به ویروس مبتلا شود.
2. عطسه یا سرفه: کودک از طریق استنشاق ترشحات تنفسی دفع شده توسط فرد آلوده هنگام عطسه یا سرفه به این بیماری مبتلا می شود.
3. مدفوع: کودک ممکن است در صورت بازی با خاک آلوده به مدفوع ویروسی یا دست زدن به پوشک آلوده کودک به این بیماری مبتلا شود.
4. لمس سطوح آلوده: ویروس HFMD می تواند از طریق اشیایی مانند لباس، دستگیره درب و اسباب بازی هایی که توسط فرد آلوده لمس شده اند، پخش شود.
5. استفاده مشترک از ظروف: در صورتی که کودک ظروف یا لیوان خود را با فرد آلوده به صورت مشترک استفاده کند، می تواند به ویروس مبتلا شود.

مسری بودن بیماری دست پا دهان

 بیماری دست، پا و دهان به شدت مسری و واگیردار است.در پاسخ به سوال بیماری دست پا دهان تا چند روز واگیر دارد؟ بهتر است بدانید که بیمار مبتلا می تواند ویروس را به مدت 6 هفته یا بیشتر از طریق مدفوع دفع کند، ولی انتقال ویروس از طریق ترشحات تنفسی حدوداا تا یک ماه پس از ابتلا بطول می انجامد. کودک مبتلا حدود 7 روز ناقل این بیماری می باشد.

علائم بیماری دست، پا و دهان

علائم بیماری دست،پا و دهان سه تا شش روز دوره نهفتگی دارد. این بدان معناست که علائم اولیه ویروس HFMD در نوزاد حدود سه تا شش روز پس از ابتلا به ویروس ظاهر میشوند.سایر علائم بیماری دست، پا و دهان در نوزاد عبارتست از:

• تب ناگهانی: معمولا اولین علامت بیماری دست،پا و دهان تب است که قبل از بروز بثورات پوستی ظاهر می شود. نوزاد مبتلا به این بیماری به احتمال زیاد تب خفیف (بین  37.7 درجه تا  37.8 درجه) را تجربه میکند.
• زخم های دهان: زخم های دهان یک یا دو روز پس از شروع تب به صورت زخم های کدر ریز و آبدار در داخل دهان، گونه، لثه، زبان، کام فوقانی دهان، پشت حلق و در ناحیه لوزه ها ظاهر می شوند و گاهی اوقات زخم ها زرد هستند که نشان دهنده چرکی بودن آنها است.
• بثورات پوستی : بثورات پوستی به تدریج و طی 2 تا 3 روز بیشتر روی کف دست و کف پا ظاهر می شوند.گاهی این بثورات ریز قرمز رنگ در زانو، آرن ، باسن و ناحیه کشاله ران دیده می شود.
• درد هنگام بلع: کودک در خوردن و آشامیدن به دلیل درد مکث می کند.
• از دست دادن اشتها: از آنجا که خوردن هرچیزی برای کودک سخت و دردناک است، اشتهاش را از دست می دهد.
• بی حال: کودک بی حال است و علاقه ای به بازی با اسباب بازی یا دوستان خود نشان نمیدهد.
• بدن درد
• گلودرد همراه با وجود تاول و زخم در دهان و گلو
• سردرد
• گاهی درد شکمی
• تهوع
• اسهال

بسیاری از علائم بیماری دست،پا و دهان شبیه بیماری های آبله مرغان،تبخال و گلودرد استرپتوکوکی می باشد. به همین دلیل بهتر است کودک یا نوزاد خود را برای تشخیص دقیق بیماری نزد پزشک ببرید.

تشخیص بیماری دست و پا و دهان 

تشخیص بیماری دست و پا و دهان به صورت بالینی توسط پزشک انجام می شود و او با ارزیابی موارد زیر می تواند این بیماری را از سایر انواع عفونت های ویروسی تشخیص دهد:

• سن فرد مبتلا
• الگوی بروز علائم و نشانه ها
• ویژگی های ظاهری ضایعات یا زخم ها

پزشک ممکن است نمونه ای از مخاط گلو یا مدفوع فرد مشکوک تهیه کند و آزمایشگاه بفرستد تا نوع ویروسی که باعث بروز این بیماری شده، مشخص شود.

عوارض بیماری دست و پا و دهان

 عوارض بیماری دست و پا و دهان بسیار کم است و شایع ترین آن کم آبی بدن است که نتیجه زخم های دهان می باشد که نوشیدن و بلعیدن کودک را با مشکل روبرو می کند.در نوزادان ادارار کردن کمتر از شش مرتبه در روز و در کودکان نوپا ادرار نکردن بیش از شش ساعت نشانه ای از کمبود آب بدن میباشد.به همین دلیل در طول دوره بیماری مراقب کودک باشید تا مایعات مصرف می کند و اگر دچار کم آبی بدن شد به پزشک مراجعه کنید تا با تزریق مایعات داخل وریدی، مشکل کم آبی بدن کودک را برطرف کند.

عوارض نادر بیماری دست و پا و دهان:

•  افتادن ناخن: افتادن ناخن در بیماری دست و پا و دهان موقتی است و ناخن دوباره رشد می کند.اگر تاول در زیر ناخن یا انگشت پای نوزاد باشد، احتمال افتادن ناخن های دست و پا وجود دارد.
• عفونت های فرصت طلب: از آنجا که سیستم ایمنی بدن مشغول مبارزه با ویروس است بدن مستعد دریافت سایر عوامل بیماری زا از جمله باکتریهای استرپتوکوک و ویروس دنگی میشود.
• مننژیت ویروسی: مننژیت ویروسی یک عارضه نادر است که در آن ویروس به مغز راه می یابد و مننژها را که لایه بیرونی بافت مغز است، آلوده می کند.
• انسفالیت: انسفالیت، نادرترین عارضه بیماری دست، پا و دهان است که ویروس مغز را آلوده کرده و باعث التهاب شدید بافت مغز می شود.
•  بیماری التهابی قلب
•  التهاب لوزالمعده
• سقط جنین

سیر بالینی

سیر بالینی بیماری دست پا دهان خفیف است و علائم معمولا در عرض7 تا 10 روز بهبود می یابند. به ندرت در صورت ابتلا به سویه های خاصی از انتروویروس علائم شدید عصبی، تنفسی، قلبی عروقی و به ندرت مرگ دیده می شود.

درمان

درمان بیماری دست و پا و دهان از مورادی است که در اینترنت بسیار جست و جو شده است.بهتر است بدانید که در بیشتر مواقع این بیماری خود به خود بهبود پیدا می کند و درمان خاصی ندارد.راه درمان بیماری دست و پا و دهان داروهای ضد ویروسی نیست و بیماران در صورت بروز عوارض شدید نیازمند بستری هستند.ممکن است پزشک برای کنترل درد و تب، داروی بروفن یا استامینوفن را تجویز کند. برای درمان این بیماری تجویر ترکیبات موضعی حاوی لیدوکائین خوراکی و ترکیبات موضعی دیگر مثل دیفن هیدرامین، کائولین و پکتین توصیه نمی شود. 

درمان های خانگی برای نوزاد مبتلا به بیماری دست، پا و دهان:

• به کودک مایعات فراوان مانند شیر و آب بدهیدو از آب میوه ها استفاده  نکنید.
•  غذاهای جامد کودک از جمله میوه، سبزیجات و گوشت را پوره کنید تا بتواند غذا بخورد.
•  از خوردن غذاها و میوه های اسیدی، مانند مرکبات، آب میوه ها و نوشابه، اجتناب کنید. 
•  زمان بازی کودک را کاهش دهید و اجازه دهید او بیشتر استراحت کند زیرا استراحت کردن باعث می شود تا سیستم ایمنی بدن بهتر کار کند و بیماری سریعتر بهبود یابد.
• اگر فرزندتان موردی نسبتاً خفیف از بیماری دست، پا و دهان داشته باشد، غیر از نظارت روی درجه حرارت بدنش و اطمینان از اینکه مایعات و غذای کافی می‌خورد، لازم نیست کار بیشتری انجام دهید‌.
•  در طول مدتی که دهان کودک درد دارد، غذاهای شور، تند یا اسیدی به او ندهید.
•  مکیدن قطعه های یخ را امتحان کنید.
• بستنی و شربت خنک بخورید.
• نوشیدنی‌های سرد، بستنی و بستنی یخی نیز می‌تواند ناراحتی او را کاهش دهد.
• اگر کودکتان حداقل سه ماهه است و پزشکش اجازه داده، دادن دز مناسب استامینوفن به فرزندتان نیز می‌تواند کمک کند.
•  اگر کودکتان حداقل شش ماهه است با تجویز و تشخیص پزشک، می‌تواند دز مناسبی از ایبوپروفن دریافت کند.
•  هرگز به یک کودک آسپرین ندهید، چون این دارو می‌تواند به سندرم ری منجر شود که یک اختلال نادر اما بالقوه کشنده است.
• اگر فرزند شما بیش از ۱۲ ماه دارد، از پزشک خود در مورد درمان‌های مایع مختلف برای تسکین زخم‌های دهانش نیز سؤال کنید.
• اگر کودک قادر به شستن دهان خود می باشد، شستن دهان با آب نمک گرم باعث تسکین درد و ناراحتی می شود. کودک را تشویق کنید تا این کار را چند بار در روز انجام دهد تا درد و التهاب در دهان و گلو کاهش یابد. 

پیشگیری از بیماری دست، پا و دهان

پیشگیری از بیماری دست، پا و دهان بسیار راحت است و مهم ترین رکن آن رعایت بهداشت دست می باشد و مرتب دست ها را بشویید و ضدعفونی کنید.سطوح در معرض تماس با ترشحات تنفسی یا گوارشی بیمار مبتلا باید ضدعفونی شوند.همچنین فرد مبتلا باید از ظروف جداگانه استفاد کند و  تا زمان اتمام علایم بیماری در منزل استراحت کند تا به دیگران منتقل نکند.

راه های پیشگیری از بیماری دست، پا و دهان در نوزادان:

• شستن دست: دستان کودک خود را آب گرم و صابون پس از بازی در پارک و فضای باز یا پس از بازگشت به منزل و همچنین قبل از لمس کودک یا وسایل او بشویید و خشک کنید.
• پوشاندن دهان و بینی هنگام عطسه یا سرفه
• ضدعفونی وسایل منزل: اسباب بازی های کودک و وسایل خانگی که کودک لمس میکند مانند دستگیره در را با پارچه آغشته به مایع ضد عفونی کنید یااگر قابل شستشو هستند آنها را مرتبا با آب و صابون بشویید.
• جدا کردن ظروف کودک: از یک مجموعه ظروف جداگانه برای کودک استفاده کنید و اجازه ندهید شخص دیگری از آنها استفاده کند.

• افراد مبتلا به بیماری دست، پا و دهان را جدا کنید.

• بهداشت و نظافت را به کودک خود آموزش دهید.

پرسش های متداول

سخن آخر

بیماری دست، پا و دهان یک بیماری ویروسی است که بیشتر کودکان را درگیر می کند و با علائم تب، ضایعات پوستی بر روی پاها و دست ها و تاول های اطراف بین و دهان همراه است.شایع ترین و مهم ترین عارضه این بیماری کم آبی بدن است. همچنین این بیماری دارو یا واکسن خاصی ندارد اما می توان با استفاده از اقدامات مراقبتی و بهداشتی احتمال انتقال آن را تا حد قابل توجهی کاهش داد. ما در مطلبی به معرفی آبله میمون چیست + علائم پرداختیم که در صورت تمایل می توانید مطالعه کنید.اگر درباره بیماری دست، پا و دهان سوالی دارید در قسمت نظرات سؤال خود را مطرح کنید و یا تجربه خود را از این بیماری با سایر مخاطبان به اشتراک بگذارید.