عفونت ادراری در مردان، زنان و کودکان؛ علت، تشخیص و روش درمان

عفونت ادراری (UTI) یکی از شایع‌ ترین عفونت های میکروبی هم در زنان و هم در مردان است که بر بخشی از دستگاه ادراری اثر می‌‌گذارد و با علائمی مانند سوزش، تکرار و بوی بد ادرار همراه است.

عفونت ادراری چیست؟ علائم، علل، تشخیص و درمان عفونت ادراری را با این مطلب در اختیار شما قرار دهیم و به سوالاتی مانند برای عفونت ادراری چی بخوریم؟ درمان عفونت ادراری در خانه؟ علائم عفونت ادراری در مردان چیست؟ علائم عفونت ادراری در زنان چیست؟ خطرات عفونت ادراری چیست؟ بهترین دارو برای عفونت ادراری در زنان؟ بهترین قرص عفونت ادراری کدام است؟ عفونت ادراری از چی میاد؟ و... به طور کامل و البته با اطلاعات علمی روز پاسخ می دهیم.

عفونت ادراری چیست؟

عفونت مجاری ادراری (Urinary Tract Infection) که به اختصار UTI نامیده می شود، نوعی عفونت میکروبی است که به‌ علت رشد میکروب‌ هایی نظیر باکتری و قارچ ایجاد می‌شود و اغلب در دستگاه ادراری تحتانی مثل مثانه و پیشابراه دیده‌ می‌شوند.

عفونت ادراری از علائم تا درمان

انواع عفونت ادراری

عفونت دستگاه ادراری می تواند در نواحی مختلف بدن روی دهد که این عفونت ها بنابه قسمت هایی که رخ می دهد، نام های مختلفی دارند. از جمله:

اورتریت (مجرای ادرار): می‌تواند باعث ترشح و سوزش در هنگام ادرار شود.
• پیلونفریت (کلیه‌ها): می‌تواند باعث تب، لرز، حالت تهوع، استفراغ و درد در قسمت بالای کمر یا پهلو شود.
• سیستیت (مثانه): علائم این عفونت می‌تواند شامل احساس نیاز زیاد به ادرار کردن، درد هنگام ادرار کردن، درد زیر شکم و ادرار کدر یا خونی باشد.

علائم عفونت ادراری

علائم عفونت ادراری با توجه به سن، جنسیت، وجود کاتتر در مجرای ادراری یا اینکه عفونت کدام قسمت از دستگاه ادراری را درگیر کرده متفاوت است اما از علائم اصلی عفونت دستگاه ادراری می‌توان به موارد زیر اشاره‌کرد:

تکرر ادرار
• سوزش ادرار
• خون در ادرار
• بوی بد ادرار
• دفع مکرر ادرار
• ادرار کدر و تیره
• درد آلت تناسلی
• درد هنگام رابطه جنسی
• درد پهلو، شکم یا ناحیه لگن
• فشار در قسمت تحتانی لگن

بهتر است بدانید دستگاه ادراری انسان به دو قسمت، دستگاه ادراری فوقانی و دستگاه ادراری تحتانی، تقسیم می‌شود. دستگاه ادراری فوقانی شامل دو عدد کلیه‌ و دو عدد حالب‌‌ (میزنای) می‌باشد و دستگاه ادراری تحتانی از مثانه و مجرای ادرار (پیشابراه) تشکیل شده‌است.

علائم عفونت دستگاه ادراری فوقانی

علائم عفونت دستگاه ادراری فوقانی در مردان و زنان یکسان است:

تب پایین
• تهوع و استفراغ
• نیاز شدید و مکرر به ادرار کردن
• ترشحات بدبو از دستگاه ادراری
• افزایش دفعات ادرار کردن 
• احساس درد و سوزش هنگام ادرار کردن
• ادرار کدر، خونی، تیره رنگ و شدیدا بد‌بو
• فشار و گرفتگی عضلات در شکم و قسمت پایین کمر

علائم عفونت دستگاه ادراری تحتانی 

علائم عفونت دستگاه ادراری تحتانی در مردان می‌تواند باعث درد مقعد شود.درد لگن در زنان یا درد زیر شکم در زنان یکی از علائم عفونت ادراری تحتانی است و کسانی که درد لگن را تجربه می‌کنند، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنند زیرا ممکن است با آبسه‌ی لگنی یا بیماری‌های التهابی لگن همراه باشد.

علائم عفونت ادراری در مردان

علائم عفونت ادراری در مردان شامل موارد زیر است:

تکرر ادرار
• تب متوسط
• خون در ادرار
• سوزش ادرار
• بوی بدی ادرار
• رنگ کدر و تیره ادرار
• مشکل در ادرار کردن 
• احساس اضطرار برای ادرار کردن

درد هنگام ادرار کردن
• سوزش هنگام ادرار کردن
• ادرار با بوی بسیار نامطبوع
• درد در شکم، پهلو یا پایین کمر
• شب‌ادراری و خیس کردن تختخواب
• نیاز به دفع مکرر ادرار یا تکرر ادراری
• خودداری از ادرارکردن و نگه‌داشتن عمدی ادرار

عفونت ادراری در بارداری

عفونت ادراری در بارداری عفونت شایعی است زیرا به دلیل بزرگی شکم، شست و شو راحت انجام نمی شود و از طرفی هنگامی که رحم بزرگ می‌شود،‌ به مثانه فشار می‌آورد و تکرر ادرار را ایجاد می‌کند.همچنین مقداری ادرار در مجرای ادراری باقی‌می‌ماند که احتمال عفونت ادراری را زیاد می‌کند.

علت ابتلا به عفونت ادراری در بارداری

زایمان
• کم‌آبی بدن
• ارتباط جنسی
• ضعف سیستم ایمنی
• عدم رعایت بهداشت فردی
• نگه‌داشتن طولانی‌مدت ادرار 
• بیماری‌های زمینه‌ای مانند مشکلات کلیه یا مجاری ادراری و استفاده از سوندهای ادراری

عفونت ادراری را چگونه تشخیص بدهیم؟

علت عفونت ادراری 

علت عفونت ادراری، رشد میکروب‌هایی نظیر باکتری و قارچ است. به عبارتی عفونت ادراری زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌ها از طریق پیشابراه به مجرای ادرار وارد شده و در مثانه تکثیر شوند. باکتری‌های که سبب بروز عفونت ادراری می شوند عبارتند از: 

اشریشیا کلی
• انتروکوک فکالیس
• کلبسیلا پنومونیه
• پروتئوس میرابیلیس
• استافیلوکوک ساپروفیتیکوس

عوامل خطر ابتلا به عفونت ادراری

عوامل بسیاری وجود دارد که می‌تواند فرد را در معرض خطر ابتلا به عفونت مجاری ادراری قرار دهد. از جمله: 

سن: احتمال عفونت ادراری در افراد مسن بیشتر از سایرین است.
• دیابت
• بارداری
• بیماری MS 
• ارتباط جنسی
• کم آب نوشیدن
• سوندهای ادراری
• بزرگی پروستات
• بی‌اختیاری مدفوع
• سرکوب سیستم ایمنی بدن
• جراحی یا معاینه‌ی دستگاه ادراری
• ناهنجاری‌های دستگاه ادراری در زمان تولد
• استفاده‌ی طولانی مدت از کاتترهای ادراری
• مرطوب و آلوده نگه‌داشتن ناحیه‌ی تناسلی
• کاهش فعالیت و تحرک پس از جراحی یا استراحت طولانی مدت
• مردانی که ختنه نشده‌اند با احتمال عفونت ادراری بیشتری روبرو هستند.
• انسداد مجاری ادراری مانند بزرگ شدن پروستات، سنگ کلیه و تومور سرطانی

عوامل خطر ابتلا به عفونت ادراری در زنان

 استفاده از تامپون
•  استفاده از کاندوم در طول رابطه جنسی
• کاهش سطح استروژن پس از یائسگی
• طول و مکان پیشابراه در زنان به گونه‌ایست که احتمال ابتلا به UTI را افزایش می‌دهد.
• اسپرم ها می تواند باعث تحریک پوستی در زنان شوند و خطر انتقال باکتری‌ها به مثانه را افزایش دهند.
• مجرای ادرار در زنان، به واژن و مقعد بسیار نزدیک است و باکتری‌هایی اطراف آن می‌توانند وارد دستگاه ادراری شوند.
• عفونت‌های منتقله از رابطه جنسی مانند هرپس، گونوره، کلامیدیا و مایکوپلاسما، می تواند باعث ابتلا به عفونت ادراری شود.
• دیافراگم با ایجاد فشار بر روی مجرای ادراری زنان، تخلیه‌ی مثانه را کاهش می‌دهد و شانس ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهد.
• یکی از اشتباهات رایج زنان پس از ادرار کردن، شستن واژن از عقب به جلو است که باعث انتقال میکروب‌‌های مقعد به واژن و در نتیجه بروز عفونت می‌شود.
• تغییرات هورمونی در دوران بارداری باعث تحریک‌پذیر‌ی مجرای ادراری می شود. بزرگ‌شدن رحم، فشار روی مثانه را بیشتر و از تخلیه‌ کامل آن جلوگیری می کند، ادرار باقی‌مانده در مثانه منشا عفونت اداراری است.

تشخیص عفونت ادراری

روش‌های تشخیص عفونت‌های دستگاه ادراری عبارتند از:

1.  آزمایش ادرار: پزشک آزمایش ادرار را برای بررسی وجود گلبول سفید، گلبول قرمز و باکتری در ادرار بررسی می کند. برای نمونه ادرار، بهتر است ابتدا ناحیه تناسلی خود را با تمیز کنید. سپس اجازه دهید کمی ادرار خارج شود و از وسط جریان، ادرار را جمع‌آوری کنید.
2. کشت ادرار: گاهی بعد از بررسی نمونه ادرار، کشت ادرار انجام می‌شود زیرا این آزمایش به پزشک می‌گوید که چه باکتری‌ و قارچی باعث عفونت شده‌اند و چه داروی برای آن مناسب است.
3. روش های تصویربرداری: اگر بیمار به طور مکرر به عفونت‌ مبتلا شود ممکن است پزشک به اختلالات دستگاه ادراری شک دارد و برای تشخیص علت عود عفونت از روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، ام آر آی، سی تی اسکن و عکس اشعه‌ی ایکس استفاده‌ کند.
4. تصویربرداری پیلوگرام داخل وریدی: یکی از روش‌های رایج تصویربرداری برای تشخیص عفونت‌های ادراری پیلوگرام داخل وریدی (IVP) است که طی آن، ماده کنتراست درون رگ تزریق می‌شود و مجموعه‌ای از تصاویر اشعه ایکس از کلیه‌ها، حالب‌ها و مثانه برای تشخیص هرگونه تومور، ناهنجاری، سنگ کلیه یا انسداد و بررسی گردش خون کلیوی گرفته می‌شوند. 
5. سیستوسکوپی: سیستوسکوپی به پزشک متخصص این اجازه را می دهد تا داخل مثانه و مجرای ادراری را با استفاده از لوله‌ی نازک که در انتهای آن دوربین کوچکی قرار دارد، مشاهده کند.

درمان عفونت ادراری

درمان عفونت ادراری با دارو،آنتی بیوتیک و روش های خانگی امکان پذیر است اما مدت زمان درمان به علائم، نوع دارو، سابقه پزشکی بیمار و نوع میکروب دخیل در عفونت بستگی دارد.البته برای درمان عفونت‌ ادراری که به علت اختلال در سیستم ادراری ایجاد شده‌ است، ابتدا باید مشکل زمینه‌ای اصلاح و درمان شود.در غیر این صورت، این عفونت‌ها می‌توانند منجر به آسیب کلیه شوند.همچنین لازم است دوره درمان کامل شود زیرا علائم عفونت‌ مجاری ادراری ممکن است قبل از اینکه به‌طور کامل از بین‌برود، ناپدید شود.

درمان دارویی

درمان دارویی عفونت ادراری در بیماران دارای دستگاه ادراری سالم ۲ تا ۳ روز زمان می‌برد اما در بیمارانی مانند مادران باردار یا افرادی که پیوند قلب شده‌اند، نیاز به دوره‌های طولانی‌تر(۷ تا ۱۴ روز) آنتی بیوتیک نیاز دارند.قرص عفونت ادراری، گروه‌های مختلف آنتی‌بیوتیکی هستند که پزشک باتوجه‌ به نوع باکتری بهترین دارو را برای درمان عفونت ادراری انتخاب می‌کند. داروی درمان عفونت ادراری عبارتند از: 

تریمتوپریم
• سفالکسین
• سفتریاکسون 
• فسفومایسین
• نیتروفورانتوئین 
• سولفونامیدها
• سفالوسپورین
• لووفلوکساسین 
• آموکسی‌سیلین
• یپروفلوکساسین
• داکسی‌سایکلین
• سولفامتوکسازول
• تری متوپریم
• سولفامتوکسازول
• کینولون‌ها (سیپروفلوکساسین).

روش های درمان عفونت ادراری در خانه برای تسکین عفونت‌های ادراری خفیف و ساده تاثیر دارند اما بهتر است قبل از امتحان کردن این روش‌های خانگی با پزشک مشورت کنید:

سرکه سیب: یکی از روش های موثر برای رفع عفونت ادراری این است که  برای چند روز متوالی بهتر است به مقداری آب، سرکه سیب اضافه کنید و برای چند دقیقه داخل آن بنشینید تا عفونت کم شود.
• جوش شیرین: اگر مبتلا به عفونت ادراری هستید، می‌توانید روزانه مقداری جوش شیرین را در آب حل کرده و میل کنید.جوش شیرین به دلیل قلیایی بودن می‌تواند به کاهش رشد باکتری‌ها کمک‌کند.
• سیر: سیر حاوی گوگرد به نام آلیسین است که باعث کاهش عفونت ادراری می‌شود.

• چای سبز: پلی‌فنول موجود در چای سبز خاصیت ضدمیکروبی و ضدالتهابی دارد که در درمان عفونت ادراری موثر است.

• جعفری: دمنوش جعفری به دفع و پاک سازی باکتری‌های عامل عفونت ادراری کمک می کند.

• بابونه: دم‌نوش بابونه خاصیت ضدالتهابی و ضدباکتریایی دارد.

• نعناع: برگ‌های نعناع دارای خواص ضدباکتریایی هستند و می توان به‌عنوان درمانی طبیعی برای عفونت مجاری ادراری استفاده می‌شوند.

• قاصدک: برگ‌ گل قاصدک خاصیت ادرارآور قوی ای دارد که برای شستشوی مثانه و تسکین علائم عفونت ادراری استفاده می‌شود.

• کاکل ذرت: کاکل ذرت اثرات ادرارآور دارد.

• گیاه دم اسب: گیاه دم اسب مانند کاکل ذرت ادرار آور است و برای درمان عفونت‌ ادراری موثر می باشد.

• ریشه گل ختمی: ریشه گل ختمی باعث تسکین‌دهنده غشاهای مخاطی دستگاه ادراری می شود.

• گیاه مهر طلایی: گیاه مهر طلایی یک آنتی‌باکتریال قوی و تسکین‌دهنده است که در درمان التهاب دیواره مجاری ادراری موثر است.

• مصرف پروبیوتیک ها: استفاده‌ی منظم از پروبیوتیک‌ها مانند ماست به کاهش خطر ابتلا به عفونت‌های ادراری کمک‌می‌کند.

• نوشیدن مایعات: به افراد مبتلا به عفونت ادراری توصیه‌می‌شود زیاد آب بنوشند زیرا افزایش میزان مایعات در بدن باعث افزایش ادرار تولیدی و خروج مکرر ادرار می‌شود.

• دمنوش دارچین

•  دمنوش دانه کدوتنبل

آسیب دائمی به کلیه‌ 
• سپسیس یا مسمومیت خون
•  افزایش خطر زایمان با وزن کم یا نوزاد نارس در زنان باردار
• تنگی پیشاب‌راه در مردان که به علت اورتریت مکرر رخ می‌دهد
• عفونت‌های مکرر به ویژه در زنانی که دو یا چند عفونت ادراری را در یک دوره شش‌ماهه الی یک‌ساله تجربه کرده‌اند.

پیشگیری از عفونت مجاری ادراری

خطر ابتلا به عفونت‌های دستگاه ادراری را می توانید با رعایت موارد زیر کاهش دهید:

1.  نوشیدن روزانه ۷ الی ۸ لیوان آب یا مایعات فراوان، باعث افزایش دفعات ادرار کردن می‌شود و باکتری‌ها را خارج می‌کند.
2. از مصرف الکل و نوشیدنی‌های حاوی کافئین که دستگاه ادراری را تحریک می کند، پرهیز کنید.
3. آب کرفس و آب زغال اخته را چند روز یک بار بنوشید زیرا از عفونت‌های ادراری جلوگیری می‌‌کنند. 
4. پس از اجابت مزاج دستگاه تناسلی را از جلو به عقب بشویید تا از گسترش باکتری‌های مقعد به واژن و مجرای ادرار جلوگیری می‌کند.
5. پس از رابطه‌ی جنسی یک لیوان آب بنوشید تا میزان تولید ادرار افزایش یابد و میکروب‌هایی که طی مقاربت وارد دستگاه‌ ادراری‌تان شده‌اند با ادرار کردن از بدنتان خارج شوند.
6. از اسپری‌های خوشبوکننده در ناحیه‌ی تناسلی یا سایر محصولات زنانه مانند دوش واژینال و پودرهایی بهداشتی اجتناب کنید.
7. اگر برای پیشگیری از بارداری، از دیافراگم، کاندوم‌های حاوی اسپرم‌کش یا کاندوم‌هایی که لغزنده نیستند استفاده می‌کنید، بهتر است روش دیگری که از نظر ابتلا به عفونت ادراری ایمن‌تر است را انتخاب کنید.
8.  استفاده از لباس زیر نخی و گشاد مانع از عرق کردن دستگاه تناسلی و رشد میکروب‌‌ها می‌شود.
9. خطر ابتلا به عفونت ادراری در استفاده از دوش و حمام در حالت ایستاده در مقایسه با وان، بسیار کمتر است.
10. استفاده از پد یا نوار بهداشتی در زمان عادت ماهیانه‌ بر تامپون ارجحیت دارد زیرا خطر عفونت ادراری را به‌شدت کاهش می‌دهند
11. بلافاصله در هنگام احساس دفع به دستشویی بروید
12. استفاده از پماد استروژن در ناحیه تناسلی، با نظر پزشک، می‌تواند از عفونت ادراری بکاهد.

برای درمان عفونت ادراری چه بخوریم؟

برای درمان عفونت ادراری بهتر است مایعات زیادی به ویژه آب بنوشید زیرا نوشیدن آب باعث تخلیه باکتری‌ها از دستگاه ادراری می‌شود یا میوه‌هایی مانند موز، زغال اخته، هندوانه، انواع ملون (خربزه، طالبی)، گلابی، سیب و …را مصرف کنید.ماست و محصولات لبنی نیز ابتلا به عفونت ادراری را تا ۸۰% کاهش می‌دهد. 

برای درمان عفونت ادراری به چه دکتری مراجعه کنیم؟

اگر مبتلا به عفونت ادراری هستید یا علائمی مانند تب، کمردرد ، استفراغ مشاهده کردید به پزشک متخصص کلیه و مجاری ادراری مراجعه کنید یا در صورتی که خانم هستید، می‌توانید به پزشک زنان هم مراجعه کنید. 

سخن آخر

عفونت ادراری یک عفونت شایع دستگاه ادراری در مردان و زنان است که به‌علت رشد میکروب‌هایی نظیر باکتری و قارچ در دستگاه ادراری ایجاد می‌شود و عواملی مانند سن، بارداری، دیابت، سوندهای ادراری،بزرگی پروستات و...  فرد را در معرض خطر ابتلا به عفونت مجاری ادراری قرار می دهد.همچنین این عفونت با علائمی مانند تکرار،سوزش و بوی بد ادرار یا درد پهلو، شکم یا ناحیه لگن همراه است.برای تشخیص عفونت‌ ادراری پزشک ممکن است روش های مانند آزمایش ادرار، کشت ادرار، روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، ام آر آی، سی تی اسکن، عکس اشعه‌ی ایکس یا سیستوسکوپی استفاده کند و برای درمان عفونت داروهای مانند سفالکسین، آموکسی‌سیلین، سیپروفلوکساسین و....را تجویز کند . ما در مطلبی به معرفی کپسول آموکسی سیلین چیست؟ معرفی و کاربرد، عوارض و تداخل دارو و  قرص سیپروفلوکساسین چیست؟ موارد مصرف، عوارض و تداخل دارویی پرداختیم که در صورت تمایل می توانید مطالعه کنید.

در این مطلب به معرفی کامل عفونت ادراری در مردان و زنان پرداختیم، همچنین علائم و علل ابتلا به عفونت ادراری و راه های درمان آن را شرح دادیم و با 3 ویدیو از پزشک متخصص درباره عفونت ادراری از علائم تا درمان، ارتباط بوی بد ادرار با عفونت و عفونت ادراری را چگونه تشخیص بدهیم؟ پرداختیم در صورت ابتلا به این بیماری شایع تجربیات تان در  درمان خانگی عفونت ادارری را در قسمت نظرات تان با دیگران به اشتراک بگذارید.