معرفی کامل رشته مهندسی مکانیک؛ گرایش ها، بازار کار و درآمد

رشته مهندسی مکانیک( به انگلیسی Mechanical Engineering) یکی از رشته های پرطرفدار گروه آزمایشی ریاضی – فیزیک است که در این مطلب به معرفی کامل رشته مهندسی مکانیک، بازار کار ، مزایای و مشکلات، توانایی های لازم و ... می پردازیم. 

رشته مهندسی مکانیک

 رشته مهندسی مکانیک، رشته پیاده کننده علم فیزیک است چون حرکت خودرو و عوامل موثر بر روی آن برعهده فیزیک است. اما چگونگی حرکت بر عهده مکانیک است. رشته مهندسی مکانیک هیچ ارتباطی با مکانیکی ماشین ندارد و دانشجویان این رشته با اصول طراحی و طرز کار اجزای مختلفی که در اتومبیل به کار می رود آشنا می شوند و خودرو تعمیر نمیکنند.

باید گفت که رشته مهندسی مکانیک یک بخش بسیار مهم از علم فیزیک است که از مفاهیم پایه ای علم فیزیک استفاده می کند و آنها را به کار می‌گیرد تا بتوانند به پیشرفت انسان کمک کند. شاید بتوان این رشته را یکی از جامع‌ترین رشته های مهندسی دانست که همه علوم و فنون را برای تولید، تبدیل و استفاده از انرژی و تبدیل حرکت آنها به کار گیرد.

رشته مهندسی مکانیک یکی از رشته‌های پرطرفدار زیرگروه 1 ریاضی محسوب می‌شود. 

•  درس ریاضی ضریب 4
•  درس فیزیک ضریب 3
• درس شیمی ضریب 2

در جدول و نمودار زیر به اجمال رشته مهندسی مکانیک را بررسی می کنیم.

توانایی‌های‌ لازم

دانشجوی‌ مهندسی‌ مکانیک‌ باید ریاضی فیزیک قوی داشته باشد و به زبان انگلیسی مسلط باشد. قدرت تجسم بالا و ذهن خلاقی داشته باشد. با توجه به گرایشی که انتخاب می کند باید ویژگی های مختلفی داشته باشد و همچنین روحیه کار در محیط های خاص هر گرایش باید در آن فرد وجود داشته باشد زیرا ممکن است با وجود تمام خوبی های این رشته نتواند با شرایط لازمه آن کنار بیاید.

طول دوره رشته مهندسی مکانیک 

تمامی این گرایش‌های رشته مهندسی مکانیک در مقطع کارشناسی در 8 واحد ترمی و یک دوره 4 ساله در اختیار داوطلبان قرار می‌گیرند. هر واحد درسی نظری به مدت 16 ساعت و هر واحد درسی آزمایشگاهی به مدت 32 ساعت و هر واحد درسی کارگاهی به مدت 48 ساعت در طول هر نیمسال تحصیلی می باشد.

واحدهای درسی :

تعداد کل واحدهای درسی این مجموعه 140 واحد به شرح زیر می باشد :

1- دروس عمومی : 22 واحد

2- دروس پایه : 25 واحد

3- دروس اصلی: 61 واحد

4- دروس تخصصی الزامی: 12 واحد

5- دروس تخصصی انتخابی : 13 واحد

6- دروس کارگاه، پروژه و کارآموزی : 7 واحد

گرایش‌های مقطع کارشناسی رشته مهندسی مکانیک

 رشته مهندسی مکانیک در 5 گرایش مختلف با نام‌های زیر در اختیار داوطلبان قرار می‌گیرد:

• طراحی جامدات
• حرارت و سیالات
• ساخت و تولید
• تاسیسات حرارتی و برودتی
• مکانیک خودرو

1-گرایش مکانیک در طراحی جامدات

گرایش مکانیک جامدات( به انگلیسی Solid Mechanics) از زیر شاخه های اصلی مهندسی مکانیک است که در این رشته رفتار مواد جامد تحت اثر بارگذاری های خارجی مورد بررسی قرار می گیرد قاب گذاری خارجی که از آن ثابت شود می تواند نیروی مکانیکی نیروی حرارتی الکتریکی باید ترکیب اینها باشد رفتار مواد با توجه به میزان بارگذاری می‌تواند متفاوت باشد به طور مثال اگر تغییر شکل ایجاد شود و این تغییر شکل بعد از اینکه نیروی خارجی برداشته میشود به حالت اول برگردد به این نوع تغییر شکل الاستیک می‌گویند ولی اگر تغییر شکل به حدی باشد که با اضافه کردن نیروهای بیشتر شود اما با برداشتن آن به حالت اول بر نگردد به این و تغییر شکل پلاستیک می گویند که روابط خاصی در رفتارهای متفاوت وجود دارد.

این گرایش در مقاطع بالاتر طراحی کاربردی نامیده می شود که هدفش تربیت آزمایشگاهی متخصصانی است که بتوانند در مراکز تولید و کارخانه ها اجزاء و مکانیزم ماشین آلات مختلف را طراحی کنند. درس های این رشته شامل دروس نظری، آزمایشگاهی، کارگاه و پروژه و کارآموزی است. فارغ التحصیلان این رشته پس از تحصیل می توانند در کارخانجاتی مثل خودروسازی، صنایع نفت، ذوب فلزات و صنایع غذایی و غیره مشغول به کار شوند و برای این دوره امکان ادامه تحصیل تا سطح کارشناسی ارشد و دکتری در داخل یا خارج از کشور وجود دارد.

2-گرایش مکانیک در حرارت و سیالات

رشته حرارت و سیالات( به انگلیسی Heat and fluids) که مربوط به گرایش های مهندسی مکانیک است به طراحی و محاسبه اجزا سیستم هایی که اساس کارشان تبدیل انرژی، انتقال حرارت و جرم است. این افراد میتوانند در جاهای که کارشان با این موارد است مشغول به کار شوند و در نهایت فارغ التحصیلان این دوره می‌توانند به طراحی محاسبه و سیستم ها در بخشهای مثل صنعت خودروسازی حرارتی آبی غذایی نقش بپردازند.

افرادی که در این رشته فارغ التحصیل میشوند میتوانند در کارشناسی ارشد و دکترا هم در داخل و خارج کشور به تحصیل ادامه دهند. این افراد باید در درس ریاضی فیزیک بسیار قوی باشند و زبان انگلیسی آنها هم قوی باشد. درس‌های این رشته در زمینه حرارت و سیالات است و با توجه به اینکه تحصیلات دانشگاهی در زمینه مهندسی نیازمند علاقمندی افراد است باید این افراد ضمن داشتن علاقه باید درس های اساسی و پایه ی بخش مکانیک مثل ریاضی و فیزیک و شیمی رسم فنی هم تقویت کنند و هوش بالایی داشته باشند و همچنین روحیه تجزیه و تحلیل مسائل را هم داشته باشند و دارای انگیزه باشند و در صورت شکست روحیه خود را از دست ندهند.

3-گرایش مکانیک در ساخت و تولید

یکی از زیر شاخه های مهندسی مکانیک گرایش ساخت و تولید( به انگلیسی Manufacturing) است ساخت و تولید در مقطع کاردانی و کارشناسی در دو گرایش قالب سازی و ماشین ابزار فعالیت می‌کند که در مقاطع تحصیلی بالاتر به سه گرایش سیستمهای تولید صنعتی شکل دهی فلزات و مکاترونیک تقسیم می شود. هدف از این علم تربیت افرادی است که بتواند با استفاده از تکنولوژی مربوط به ابزارسازی، ریخته گری، جوشکاری، فرم دادن فلزات، طرح کارگاه یا کارخانه های تولیدی آماده کار در زمینه ساخت و تولید ماشین آلات و صنایع (کشاورزی، نظامی، ماشین سازی، ابزارسازی، خودروسازی و … ) باشند.

افرادی که از این دوره فارغ التحصیل میشوند میتوانند در صنعت های مختلف مثل ماشین سازی، ابزارسازی، خودروسازی، صنایع کشاورزی، صنایع هوایی و تسلیحاتی به ساخت و تولید ماشین آلات، طراحی کارگاه و یا کارخانه تولیدی بپردازند و نظارت و بهره برداری و اجرای صحیح طرح ها را عهده دار شوند.

افرادی که میخواهند در این رشته ادامه تحصیل دهند باید در درس ریاضی و فیزیک و مکانیک قوی باشد و دروس پایه آنها مثل استاتیک و مقاومت مصالح را مطالعه کرده باشند تا بتوانند دروسی مثل ارتعاشات دینامیک، دینامیک ماشین، ارتعاشات ماشین و ابزار و غیره را درک کنند. بازار کار این رشته خوب است.

4-گرایش مهندسی دریا

مهندسی دریای( به انگلیسی Marine Engineering) کشتی سازی یکی از گرایش های مهندسی مکانیک است که فقط در دانشگاه صنعتی شریف ارائه می شود زیرا بقیه دانشگاهها مهندسی دریا را به عنوان یک رشته مستقل با سه عنوان گرایش مهندسی کشتی سازی مهندسی کشتی و دریانوردی. اما مهندسی دریا در دانشگاه صنعتی شریف بعنوان گرایش مهندسی مکانیک تدریس می شود.

مواردی که در مهندسی دریا به آن پرداخته می شود شامل طراحی بدنه، استحکام بدنه، سیستم‌های پیشرانه (موتور گیربکس)، پایداری کشتی در مقابل امواج کناری جانبی کشتی و طراحی مربوط به ناوبری (مسیریابی کشتی) است که این موارد در بقیه گرایش های مکانیک هم هست و مهندسی کشتی‌سازی این موارد را به صورت تخصصی در ارتباط با کشتی و سازه‌های دریایی مثل اسکله‌ها و سکوهای نفتی متحرک مطالعه می‌کند. پس میتوان گفت یک مهندس دریا، مهندس مکانیکی است که در کاربردهای دریایی مشغول به کاراست.

دروس رشته مهندسی مکانیک

دروس عمومی: 20 واحد

دروس پایه: 25 واحد

دروس اصلی: 61 واحد

دروس تخصصی: 12 واحد (گرایش طراحی جامدات)

دروس تخصصی: 12 واحد (گرایش ساخت و تولید)

دروس تخصصی: 12 واحد (گرایش حرارت و سیالات)

کارآموزی، کارگاه و پروژه: 7 واحد

گرایش‌های ارشد مهندسی مکانیک

دانشجویان می‌توانند پس از فارغ‌التحصیلی در آزمون سراسری شرکت کرده و یکی از گرایش‌های زیر را برای ادامه تحصیل انتخاب کنند:

• مهندسی مکانیک گرایش تبدیل انرژی
• مهندسی مکانیک گرایش سازه بدنه خودرو
• مهندسی مکانیک گرایش ساخت و تولید
• مهندسی مکانیک گرایش سیستم محرکه خودرو
• مهندسی مکانیک گرایش طراحی کاربردی
• مهندسی مکانیک گرایش طراحی سیستم‌های دینامیکی خودرو
• مهندسی مکاترونیک
• مهندسی پزشکی گرایش بیومکانیک
• مهندسی هسته‌ای
• مهندسی دریا
• گرایش سیستم‌های تعلیق ترمز و فرمان

گرایش‌های دکتری رشته مهندسی مکانیک

• گرایش ساخت و تولید
• گرایش مکانیک جامدات
• گرایش دینامیک، کنترل و ارتعاشات
• گرایش تبدیل انرژی
• گرایش طراحی سیستم‌های دینامیکی خودرو
• گرایش قوای محرکه
• گرایش سازه و بدنه

دانشگاه های پذیرنده رشته مهندسی مکانیک

دانشگاه های دولتی پذیرنده رشته مهندسی مکانیک عبارتند از؛

• دانشگاه آیت اله بروجردی - بروجرد
• دانشگاه اراک
• دانشگاه اردکان
• دانشگاه ارومیه
• دانشگاه ارومیه (محل تحصیل دانشکده فنی خوی)
• دانشگاه اصفهان
• دانشگاه الزهرا (س) – تهران (ویژه خواهران)
• دانشگاه ایلام
• دانشگاه بجنورد
• دانشگاه بزرگمهر قاینات
• دانشگاه بناب
• دانشگاه بوعلی سینا - همدان
• دانشگاه بیرجند
• دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) - قزوین
• دانشگاه تبریز
• دانشگاه تبریز (محل تحصیل دانشکده فنی و مهندسی میانه)
• دانشگاه تربت حیدریه
• دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی - تهران
• دانشگاه تفرش
• دانشگاه تهران
• دانشگاه جهرم
• دانشگاه جیرفت
• دانشگاه حکیم سبزواری - سبزوار
• دانشگاه خلیج فارس - بوشهر
• دانشگاه خوارزمی - تهران (محل تحصیل واحد کرج)
• دانشگاه دامغان
• دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار
• دانشگاه رازی - کرمانشاه
• دانشگاه زابل
• دانشگاه سمنان
• دانشگاه سیستان و بلوچستان - زاهدان
• دانشگاه شهرکرد
• دانشگاه شهید باهنر - کرمان
• دانشگاه شهید بهشتی - تهران
• دانشگاه شهید چمران - اهواز
• دانشگاه شهید مدنی آذربایجان - تبریز
• دانشگاه شیراز
• دانشگاه صنعت نفت (محل تحصیل اهواز)
• دانشگاه صنعتی اراک
• دانشگاه صنعتی ارومیه
• دانشگاه صنعتی اصفهان
• دانشگاه صنعتی امیرکبیر - تهران
• دانشگاه صنعتی بابل
• دانشگاه صنعتی بیرجند
• دانشگاه صنعتی جندی شاپور - دزفول
• دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء(ص) - بهبهان
• دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی - تهران
• دانشگاه صنعتی سهند - تبریز
• دانشگاه صنعتی سیرجان
• دانشگاه صنعتی شاهرود
• دانشگاه صنعتی شریف - تهران
• دانشگاه صنعتی شریف - تهران (محل تحصیل پردیس بین الملل کیش)
• دانشگاه صنعتی هویزه - سوسنگرد (ویژه برادران)
• دانشگاه صنعتی قم
• دانشگاه صنعتی کرمانشاه
• دانشگاه علم و صنعت ایران - تهران
• دانشگاه فردوسی مشهد
• دانشگاه فسا
• دانشگاه قم
• دانشگاه کاشان
• دانشگاه کردستان - سنندج
• دانشگاه گلستان - گرگان
• دانشگاه گیلان - رشت
• دانشگاه لرستان - خرم آباد
• دانشگاه مازندران - بابلسر
• دانشگاه محقق اردبیلی - اردبیل
• دانشگاه ملایر
• دانشگاه ملایر
• دانشگاه مهندسی فنّاوریهای نوین - قوچان
• دانشگاه ولایت - ایرانشهر
• دانشگاه ولی عصر(عج) - رفسنجان
• دانشگاه هرمزگان - بندرعباس
• دانشگاه یاسوج
• دانشگاه یزد
• دانشکده فنی و مهندسی گلپایگان
• دانشکده کشاورزی و دامپروری تربت جام
• مجتمع آموزش عالی بم
• مجتمع آموزش عالی فنی و مهندسی اسفراین
• مجتمع آموزش عالی گناباد
• مرکز آموزش عالی شهرضا
• مرکز آموزش عالی فنی و مهندسی بویین زهرا
• مرکز آموزش عالی فیروز آباد
• مرکز آموزش عالی لار
• مرکز آموزش عالی محلات (ویژه برادران)

همچنین رشته مهندسی مکانیک در دانشگاه های غیرانتفاعی، پیام نور، و دانشگاه آزاد اسلامی نیز وجود دارد.

بازار کار، درآمد

افرادی که از این رشته فارغ‌التحصیل می شوند با کار پیدا کردن مشکل ندارند زیرا توسعه سخت‌افزاری و مهندسی، حرکت به سمت تولید داخل و ایجاد تکنولوژی تولید تجهیزات و وسایل در داخل کشور و روی آوردن به خدمات مهندسی در داخل کشور بخاطر محدودیت‌های ارزی و کاهش درآمدهای نفتی باعث شده که بازار کار این رشته داغ باشد. از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

طراحی و ساخت تمامی ماشین‌آلات و قطعات آنها، اعم از ماشین‌آلات تولیدی تمامی صنایع، لوازم خانگی و تجهیزات پزشکی.

طراحی و ساخت تجهیزات مکانیکی نیروگاههای فسیلی، اتمی، خورشیدی، بادی و آبی.

طراحی و ساخت تجهیزات و سیستم‌های انتقال و تصفیه آب، سیستم‌های مکانیکی و کنترلی پالایشگاهها و کارخانجات شیمیایی.

طراحی و ساخت تاسیسات حرارتی و برودتی ساختمانها و اماکن، بالابرها و آسانسورها و سیستم‌های حمل و نقل.

ساخت ماشین‌آلات تغلیظ و بازیافت مواد مثل کارخانجات قند، کاغذسازی، سیمان، نساجی، نمک و کنسانتره .

طراحی و ساخت وسایل و تجهیزات حمل و نقل زمینی، دریایی و هوایی.

ساخت تجهیزات دفاعی مانند تانک، راکت، اژدر و پلهای متحرک

ساخت روبات‌ها، بازوهای مکانیکی و سیستم‌های تولید.

همچنین می تواند تحت عنوان کارشناس و مشاور فنی در بانک‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و بیمه و شرکت‌های بازرسی و نظارت امور بین‌المللی هم مشغول به کار شود. همینطور در تحلیل و طراحی خودرو، در طراحی و ساخت ماشین‌های ابزار و حتی در تدوین و تولید برنامه‌های کامپیوتری هم میتواند فعالیت بکند.

وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر

امکان ادامه تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی برای مهندسی شیمی وجود دارد. در دوره کارشناسی ارشد 32 واحد و در دوره دکترا 48 واحد درسی ارایه می‌گردد.

رشته‌های مشابه و نزدیک به این رشته

رشته مهندسی مکانیک به عنوان جامع‌ترین رشته مهندسی دارای دروس مشترک با اغلب رشته‌های مهندسی مثل مهندسی دریا، مهندسی شیمی، مهندسی هوا فضا و ... می‌باشد.

درآمد و حقوق

حقوقی که مهندسین مکانیک دریافت می‌کنند در بخش‌های خصوصی بسیار متفاوت است هر شرکتی با توجه به هدفی که دنبال می‌کند و نوع پروژه که تعریف می کند، دستمزد متفاوتی را برای افراد مشخص می‌کند که این دستمزد اصولا ارتباط با سابقه کار، میزان تحصیلات و توانایی افراد دارد.

طبق آخرین آمار یک مهندس مکانیک که به عنوان کارشناس در حوزه های مختلف شاغل می شود به طور مانگین بین 800000 تومان تا 4000000 تومان حقوق میگیرد و اگر این افراد کارآفرین باشند و کار مستقلی در حوزه تخصصی شان، راه اندازی کرده باشند، شرایط متفاوت است .

سوالات متداول در مورد معرفی رشته مهندسی مکانیک