تیرخلاص بر کاخ اردشیر بابکان

گل بود به سبزه نیز، آراسته شد. این زبانزد (ضرب‌المثل) گواه روشنی است بر حال و روز نزاریادگار ساسانیان در شهر پیروزآباد. خاکسپاری مردگان مردم روستای آتشکده کم بود، ساخت و سازهای گسترده و افسارگسیخته که خلاف قانون‌ها و ضوابط میراث فرهنگی هستند، حریم درجه یک کاخ اردشیر بابکان را نشانه گرفته و شکسته است.
رشد قارچ‌گونه و بی‌ضابطه رستوران‌ها، کبابی‌ها و فروشگاه‌های مواد خوراکی در حریم درجه یک شاهکار معماری ساسانیان، افزون بر سرپیچی از قانون‌های میراث فرهنگی، چهره ناخوشایند و زننده ای را به نمایش گذاشته است که با روح یک اثر تاریخی فرهنگی ناسازگار بوده و شأن و حرمت آن را به زیر پرسش برده و خدشه‌دار کرده است. نصب و برپایی تیرهای برق در حریم درجه یک و کنار کاخ اردشیر بابکان از دیگر دشواری‌های پیش روی یادگار بی‌همتای ساسانیان است.
در حالی که بناست کمتر از 30 روز دیگر کاخ اردشیر با مجموعه‌های تاریخی پیرامونی خود (دژ دختر، سنگ نگاره های ساسانی و شهر گور) به همراه بیشاپور کازرون و کاخ ساسانی سروستان در سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی یونسکو به ثبت جهانی برسد و بی‌گمان با قانون‌های فراملی (بین‌المللی) میراث فرهنگی و منشورهای جهانی حفاظتی که بسیار سختگیرانه و علمی بوده، کاخ اردشیر از جهانی شدن باز خواهد ماند و اعتبار و آبروی فرهنگی و حتي سیاسی کشور خدشه‌دار شده و آسیب می‌بیند.
تیرخلاص میراث فرهنگی بر پیکره کاخ
سیاست‌های یک بام و دو هوای سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و تصمیم نادرست و نسنجیده معاون این سازمان در ماندگاری (تثبیت) روستای آتشکده در حریم درجه یک و کنار کاخ اردشیر بابکان، بی‌گمان سرپیچی از قانون‌ها و ضوابط میراث فرهنگی است که با منشورهای فراملی حفاظت از آثار تاریخی فرهنگی ناسازگار (درتضاد) بوده و در واقع، تیر خلاص سازمان میراث فرهنگی بر پیکره ناتوان و رنجور و بی‌دفاع میراث ساسانیان است.
به باور کارشناسان میراث فرهنگی و باستان‌شناسان اعلام موافقت سازمان میراث فرهنگی برای ماندگاری و تهیه طرح هادی روستای آتشکده در عرصه و حریم کاخ اردشیربابکان تیر خلاصی بر سر نخستین بنای گنبددار جهان به وسیله سازمان میراث فرهنگی است.
در حالی که برپایه ضوابط حریم این اثر بی‌مانند، هرگونه ساخت و ساز ممنوع بوده و باید روستای آتشکده به جایی بیرون از حریم منتقل شود.
کارشناسان این اقدام نسنجیده معاونت میراث فرهنگی کشور را نقض روشن (صریح) و آشکار ضوابط حریم یادمان تاریخی کاخ اردشیر بابکان می‌دانند. آن هم از سوی کسانی که به ظاهر پاسدار و نگاهبان میراث فرهنگی هستند که جای بسی دریغ و افسوس دارد. همچنین کارشناسان و کنشگران میراث فرهنگی دل‌نگران ساخت و سازهای افسار گسیخته،گسترده، به دور از ضوابط و قانون‌های میراث فرهنگی در حریم کاخ اردشیر هستند که بی‌گمان با ماندگاری روستای آتشکده، شتاب بیشتری خواهد گرفت.
از سویی، نگارنده در بازدیدهای میدانی سالانه خود از این یادمان ارزشمند تاریخی و بازدیدی که به تازگی انجام گرفته، شاهد ساخت و سازهای نوین و بدون ضابطه و شکستن حریم و عرصه میراث جاویدان ساسانیان بوده است. ساخت و سازهایی که با روح یک اثر تاریخی فرهنگی ناسازگار است. مهم‌تر و بدتر از همه به باور همه کارشناسان میراث فرهنگی، ساخت و سازهای افسارگسیخته و روز‌افزون، بی‌گمان بازدارنده ثبت جهانی کاخ اردشیر در سازمان یونسکو خواهد شد. موضوعی که باید معاونت میراث فرهنگی کشور (که تصمیم‌گیرنده ماندگاری روستای آتشکده بوده است) پاسخگو باشد و اگر خدايي ناکرده این یادگار نیاکانی از ثبت جهانی باز ماند، گناهی نابخشودنی بر گردن سازمان میراث فرهنگی است که در برابر افکار همگانی باید تاوان دهد.
ساخت پل، تخلف دیگري از سوی سازمان
یکی از دشواری‌ها و در واقع، سرپیچی از قانون و ضوابط میراث فرهنگی که بیش از یک دهه پیش در حریم درجه 2 کاخ اردشیر انجام گرفته و مایه ماندگاری روستای آتشکده شده، برپایی پلی آهنی است که با پروانه (مجوز) خود سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ساخته شده است.
به باور کارشناسان میراث فرهنگی این اقدام نادرست سازمان در آن زمان، تخلف بوده و با ضوابط میراث فرهنگی ناسازگار است. کارشناسان میراث فرهنگی از این اقدام نسنجیده و کارشناسی نشده سازمان میراث فرهنگی به عنوان خودزنی میراث فرهنگی نام می‌برند. همچنین گذر هر روزه خودروهای سبک و سنگین از کنار کاخ اردشیر به فاصله چند متری، لرزه بر اندام بی‌دفاع و ناتوان میراث ساسانیان می‌اندازد و در آینده‌ای نه چندان دور به یکی از چالش‌های بسیار بزرگ این یادمان تاریخی تبدیل خواهد شد. از سویی، مردم را در برابر میراث فرهنگی قرار خواهد داد.
زیرا سازمان میراث فرهنگی نبايد همان زمان با ساخت پل موافقت می‌کرد. موضوعی که در آینده و با ثبت جهانی کاخ اردشیر سر و صدای آن نمایان می‌شود و به چالش روز میراث فرهنگی تبدیل خواهد شد.
بوی آزاردهنده کبابی‌ها
رشد روزافزون کبابی‌ها و رستوران‌ها در حریم درجه یک کاخ اردشیر بابکان، جدا از سرپیچی از قانون و ضوابط میراث فرهنگی که نقض روشن و آشکار حريم میراث فرهنگی به شمار می‌آید، مایه آزار گردشگران فرنگی و داخلی کشور است و بوی بد و آزار دهنده کبابی‌ها، راهی را جز فرار گردشگران برجای نخواهد گذاشت.
همچنین وجود انبوه رستوران‌ها در حریم درجه یک میراث ساسانیان، صحنه ناخوشایند و زشتی را به نمایش گذاشته است و در شأن یک اثر تاریخی که از آن به عنوان شاهکار معماری ایرانی در جهان نام می برند، نبوده و نیست. رشد کبابی‌ها و رستوران‌ها بدون ضابطه و سرپیچی از قانون‌های میراث فرهنگی بر دل نگرانی‌های کنشگران و کارشناسان میراث فرهنگی افزوده و در آینده‌ای نه‌چندان دور به یکی دیگر از چالش‌های پیش روی این یادمان تاریخی تبدیل خواهد شد. کنشگران و دوستداران میراث فرهنگی به شدت نگران از دست رفتن جایگاه و حرمت میراث شکوهمند ساسانیان بوده و خواستار پیگیری و راه چاره‌ای درست و منطقی از سوی سازمان میراث فرهنگی هستندکه در چارچوب ضوابط میراث فرهنگی بگنجد و از خدشه ‌دار شدن چهره کاخ اردشیر پیشگیری کند.
فاجعه‌ای كه گریبانگیر میراث ساسانیان شد
ساخت و سازها و گسترش بی‌رویه و بی‌ضابطه روستای آتشکده در حریم کاخ اردشیر بابکان درحالی روی می‌دهد که با نگرش به نقشه و نگاره‌های هوایی در سال‌های 54 و 55خورشیدی می‌توان به عمق فاجعه و تخلف‌های آشکار آن پی برد. در نگاره‌هایی که از کاخ اردشیر در سال های 54 و 55 برجای مانده، تنها نزدیک چهار تا پنج «کومه» و نه خانه، در حاشیه این یادمان ملی دیده می‌شود. اینجاست که می‌توان به ژرفای فاجعه‌ای که در چهار دهه گذشته رخ داده است، پی برد.
موضوعی که بر دل نگرانی‌های کنشگران و کارشناسان میراث فرهنگی که دلسوزان راستین میراث نیاکانی هستند، افزوده و خواستار تجدیدنظر در تصمیم گیری های مدیریت شهری و سرپرستان سازمان میراث فرهنگی شده اند. کارشناسان میراث فرهنگی می‌گویند : باید هر چه زودتر روستای آتشکده جا به جا شود و هرکاری جز این تصمیم، ناروا و سرپیچی از ضوابط میراث فرهنگی به شمار می‌آید. همچنین با روند پیشرفت و گسترش و دگرگونی بافت روستاها به شهر و شهریگری، بی‌گمان ماندگاری روستای آتشکده به فاجعه ای ژرف و دور از انتظار در آینده تبدیل خواهد شد. زیرا یک شهر یا روستا برای ماندگاری به تاسیسات آب، برق، گاز و تلفن نیازمند است. همچنین در بازدیدهای پروفسور «هوگی» و «هوف» در گذشته نیز، با نگرش به ضوابط حریم و عرصه بر جا به جایی روستای آتشکده پافشاری شده است.
نخستین کاخ گنبددار ایرانی
نخستین کاخ گنبددار ایرانی روزگار اندوه‌باری را سپری می‌کند. خاکسپاری‌های مردم روستای آتشکده عرصه آن را فرا گرفته و لایه‌های باستان‌شناسانه آن را از میان برده است. کاخ ساسانی پیروزآباد با دیرینگی 1800 ساله دچار بی مهری و تصمیم گیری های نادرست مدیران سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شده و در پیچ و تاب کاغذ بازی های اداری گیر کرده است. اگر دشواری های کاخ اردشیر بابکان را در چند سال گذشته در گوگل جست و جو کنید، اشک از چشمان‌تان جاری خواهد شد. روزی نابخردان پوشش گیاهی کاخ را آتش می‌زنند، روزی دیگر در نزدیکی آن سازه‌ای آهنی برپا کرده و حریم درجه یک آن را خدشه‌دار مي‌کنند. ساخت و سازها درحریم درجه یک و خاکسپاری مردگان در عرصه این یادمان ملی نیز، خود داستان پردرد و رنجی است که نبود شناخت میراث گذشتگان پاک سرشت مان را در میان مدیران فرهنگی شهری و استانی نشان می‌دهد. شاهکار معماری ایرانی دستخوش تصمیم‌گیری‌های ناروا و نسنجیده مدیران فرهنگی شده و میدان برایش تنگ و زیست آن به خطر افتاده و واپسین نفس‌هایش را می کشد. کاش تا دیر نشده راه درمانی بیابیم و نگذاریم آیندگان و تاریخ ما را نفرین کنند.
کاخ اردشیر بابکان در 100 کیلومتری جنوب خاوری (شرقی) شیراز قرار گرفته و با شماره 89 در تاریخ 15 دی1310 خورشیدی در سیاهه (فهرست) یادمان‌های ملی به ثبت رسیده است و بناست در تیر امسال به همراه دو یادمان تاریخی دیگر به ثبت جهانی در سازمان یونسکو برسد. بیاییم دست به سوی پروردگار بلند کرده و آرزو کنیم تا ارزشمندترین میراث ساسانیان از جهانی شدن باز نماند و آبروی فرهنگی کشور خدشه‌دارنشود.