طبق رسوم قدیم، ایرانیان در آخرین شب پاییز گرد هم جمع می‌شوند و تا پاسی از شب به گفتگو، شعرخوانی، بازی‌های دسته‌جمعی، خاطره و قصه‌گویی می‌پردازند. اما در این میان خوراکی های شب یلدا نقش ویژه‌ای در این مهمانی‌ها و دورهمی‌ها دارند که می‌توانند جنبه نمادی داشته باشند. برای مثال میوه‌های پر دانه نمادی از برکت و میوه‌های سرخ‌رنگ نماینده خورشید هستند. در ادامه با خوراکی هایی که در این شب استفاده از آن‌ها بیشتر رواج دارد و خواص آن آشنا می‌شویم.
خوراکی های شب یلدا
1. هندوانهبااینکه هندوانه یک میوه تابستانی و یادآور گرمای تابستان و حرارت است یکی از خوراکی های اصلی شب یلداست. باور بر این است، اگر مقداری هندوانه در شب یلدا بخورید در سراسر زمستان طولانی، سرما و بیماری بر شما غلبه نخواهد کرد و این باور، با خواص هندوانه که سرشار از ویتامین‌های A و B و C است، مطابقت دارد. هندوانه همچنین بهترین منبع بتاکاروتن و لیکوپن است که از آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی هستند و از بروز سرطان جلوگیری می‌کنند. ازآنجایی‌که 90 درصد بافت هندوانه از آب تشکیل‌شده است، برای رفع عطش و شادابی پوست و برای جلوگیری و دفع سنگ کلیه نیز بسیار مفید است.
2. انار
یکی از زیباترین و اصلی‌ترین خوراکی های شب یلدا انار است. این میوه در سفره شب یلدا نماد شادی و زایش است، انار میوه‌ای است که از قدیم از آن به‌عنوان میوه‌ای خون‌ساز یاد می‌شود و نوشیدن آب انار به افراد ضعیف توصیه می‌شود چراکه سرشار از آهن است و درنتیجه موجب افزایش انرژی و خون‌سازی در بدن فرد می‌شود. انار سرشار از آنتی‌اکسیدان، ویتامین C و پتاسیم است و سبب تقویت سیستم ایمنی بدن می‌گردد. همچنین در کاهش کلسترول خون و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی نیز مؤثر است. ازآنجاکه انار تصفیه‌کننده خون است و خون مانند زندگی یا زایش دوباره انسان است، به همین علت انار را نماد زایش و شادی می‌دانند.
بیشتر بخوانید:
تزیین هندوانه شب یلدا 98
فلسفه خوردن هندوانه در شب یلدا چیست ؟
تزیین سفره یلدا (سفره شب چله)
آموزش تهیه کیک هندوانه ای شب یلدا
تزیین پرتقال شب یلدا
3. سایر میوه‌های زمستانی
در شب یلدا به‌غیراز انار و هندوانه اصولاً ظرف میوه‌های متنوع مانند سیب، پرتقال، ازگیل، خرمالو، کیوی، نارنگی و... دیده می‌شود که هرکدام خواص بسیاری دارند. مثلاً سیب به‌عنوان میوه‌ای خوش عطر با داشتن منبع غنی از ویتامین‌ها برای سلامتی انسان بسیار مفید است. سیب همچنین به بهبود تنفس، درمان و پیشگیری از آسم، افزایش انرژی بدن، افزایش بینایی و بهبود دیابت نیز کمک می‌کند.
4. انگور یا کشمش
مصرف انگور در شب یلدا به علت داشتن خاصیت گرمی و خواص فراوان توصیه‌شده است. درگذشته انگورها را به‌صورت آونگ به هم وصل کرده و درجایی خنک آویزان می‌کردند و در شب‌های سرد زمستان به‌ویژه شب یلدا و در مجالس و میهمانی‌‌ها از آن‌ها استفاده کرده از میهمانان خود با آن پذیرایی می‌کردند. در برخی از مناطق نیز انگور را در سرکه نگه‌داشته و خوراکی از انگور به نام حلالی برای شب یلدای خود و خانواده تهیه می‌کردند.
5. آجیل
یکی از خوراکی های شب یلدا که با شب‌نشینی طولانی شب چله هماهنگی دارد آجیل و تنقلات است. آجیل دارای انواع ویتامین‌های گروه E و B، روی، کلسیم، فسفر و پتاسیم، منیزیم، ویتامین A و پروتئین است که وجود این مواد در بدن موجب افزایش تراکم استخوان و جلوگیری از ریزش مو و چین‌وچروک پوست، درمان افسردگی، افزایش قدرت بینایی و رفع خستگی و گرفتگی عضلات می‌شود. آجیل‌ها با داشتن اسیدهای چرب امگا 3 و چربی غیراشباع ضامن سلامتی قلب بوده و با داشتن مقادیر زیادی فیبر باعث کاهش میزان کلسترول خون می‌شود. آجیل شب یلدا شامل پسته، بادام، گردو، فندق است. آجیل سنتی نیز شامل تخمه آفتاب‌گردان، گندم بوداده، نخود برشته، شاهدانه، برنجک، تخمه هندوانه و کدو، بادام، پسته، فندق، گردو، کشمش و مویز، انجیر و توت خشک و... می‌شود.
6. لبو
ریشه چغندر پخته‌شده لبو نام دارد که جایگاه ویژه‌ای در میان خوراکی های شب یلدای ایرانیان بازکرده است. لبو در شب‌های سرد زمستان بسیار مطبوع بوده و دارای خواصی چون شستشوی معده برخوردار می‌باشد. همچنین دارای مقادیری مواد مغذی و ترکیبات مؤثر فولات، کلسیم، منگنز، پتاسیم، آهن، بتانین، اسیدمالونیک و فیبر است.
7. شیرینی‌ها و دسرها
شیرینی‌ها در اکثر مهمانی‌ها حضور دارند و در شب یلدا نیز شیرینی‌هایی مثل باسلق، قطاب، پشمک و دسرها، کیک‌ها و شیرینی‌های خانگی از خوراکی های اصلی جشن یلدا محسوب می‌شوند. بهتر است در این شب از زیاده‌روی در خوردن شیرینی اجتناب کنید.
توصیه‌ها و نکات تغذیه‌ای در شب چله
- در این شب یا شام نخورید و یا شامی سبک که چندان چرب نباشد برای خود یا مهمانانتان در نظر بگیرید.
- سعی کنید به‌جای آجیل شور از آجیل‌های شیرین که حاوی مویز، توت و انجیر خشک نیز باشند،استفاده کنید.
- هندوانه را خیلی کم، در ابتدای میهمانی و پیش از غذا مصرف کنید.
- سالمندان و افراد سردمزاج یا مبتلایان به بیماری‌های دارای طبیعت سرد مانند مشکلات گوارشی چون ریفلاکس، نفخ یا بدهضمی، کم‌کاری تیروئید، کبد چرب، افسردگی‌ها و... کمتر خوراکی سرد مصرف کنند.
- بهتر است لبو را باکمی از آب آن میل نمایید تا خاصیت ملین بودن آب لبو از ایجاد یبوست جلوگیری کند.
- مصرف پرتقال پس از شام، می‌تواند موجب نفخ شود.
- پس از شام میوه نخورید و یا نیم تا یک ساعت پس از شام، از سیب یا انار شیرین استفاده کنید.
- افراد دیابتی هم می‌توانند به‌اندازه معمول و با محدود کردن مصرف میوه‌ها و غذاهای دیگر، انار شیرین بخورند.
- استفاده از نوشیدنی‌هایی چون چای با هل یا دارچین یا زعفران، دم‌نوش نعنا باکمی نبات، معجون شیر بادام با عسل و... از نوشیدنی‌های مناسب شب یلدا به حساب می‌آیند.
