بسیاری از کارشناسان محیط زیست معتقدند که جنگل‌های بلوط زاگرس به عنوان ریه‌های کشور محسوب می‌شوند و نقش بسزایی در جلوگیری از خطرات بحران‌های زیست‌محیطی همچون سیل، زلزله و طوفان های مهیب ایفا می‌کنند.
اما بلوط تنها یک درخت نیست، یک هویت است، سند هویت مردمانی که سالها قوتشان آرد درختانی بود که سخاوتمندانه بر مردمان پناه آورده به سایه سارشان می بخشیدند و خود نیز راست قامتانه حیات می کردند تا همچنان امیدبخش مردمان زاگرس کبیر باشند.
بلوط تنها یک درخت نیست، یک شناسنامه است، شناسنامه مردمانی که سالها دلاورانه ایستادند تا این خاک و جغرافیای مقدس را عزتمندانه و پرغرور حفظ نمایند.
نقش مهم جنگل های بلوط در جلوگیری از حوادث طبیعی
بلوط‌های زاگرس سال‌های سال سخاوتمندانه در سرمای زمستان و گرمای پرعطش تابستان، بخشیدند تا زندگی مردمان زاگرس همچنان در تلاطم های روزگار جریان داشته و ایستا نماند.
بلوط تنها یک درخت نیست بلکه داروخانه‌ای کامل است، ریشه‌هایش نگهدارنده از هر رانش و تکانه است، برکت سفره است، در مقابل طوفان‌های مهیب زندگی راست قامت می‌ایستد تا زندگی مردمان این دیار در پس طوفان‌های حوادث گزندی نبیند
اما در پس این‌همه بخشش، برخی مردمان بی رحمانه با ضربه‌های های سهمگین تبر هرلحظه بر جانش زخم می‌زنند و با تاراج چوبهای به یغما رفته جنگل‌هایش را لخت و عور می‌کنند تا در پس حوادث قهری زمانه تنش را یارای ایستادگی برای در امان ماندن مردمانش نباشد.
به دنبال ممنوعیت بهره‌برداری از درختان شمال، تجارت و قاچاق چوب درختان بلوط زاگرس از سوی قاچاقچیان به منظور تامین چوب مورد نیاز صنایع تولیدی به شدت افزایش یافت و بی‌رحمانه شاهد رشد چشمگیر قاچاق درختان ارزشمند بلوط هستیم.
زوال بیش از 600 هزار هکتار از جنگل های بلوط لرستان
چندی پیش مهرداد فتحی بیرانوند مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان در گفت‌و گو با رسانه‌ها اظهار داشت: موضوع محیط زیست یکی از مهمترین چالش‌های دنیا است و مشکلات زیست‌محیطی امروز حاصل زیاده خواهی‌ها و بی مهری‌های بشر در گذشته نسبت به موضوع محیط زیست است.
وی افزود: موضوع محیط زیست تنها مربوط به سازمان حفاظت محیط زیست نیست بلکه بر اساس اصل پنجاهم قانون اساسی همه ما وظیفه داریم که به محیط زیست نگاه ویژه داشته باشیم و به صراحت گفته شده است که محیط زیست مربوط به این نسل و نسل‌های آینده است و همه ما در برابر این موضوع مسئولیت داریم.
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان با اشاره به اینکه دو سوم کشور ما را کویر تشکیل داده است و تنها یک سوم آن مراتع جنگلی و کوهستانی زاگرس و البرز است، خاطرنشان کرد: همین یک سوم نیز با مشکل مواجه است و از 6 میلیون هکتار جنگل‌های زاگرس بیش از 1 میلیون 200 هزار هکتار با خشکیدگی و زوال مواجه بوده که متأسفانه از این مقدار 600 هزار هکتار آن در استان لرستان است و این یک هشدار جدی جهت مراقبت از محیط زیست است.
احسان سهرابی رئیس اداره جنگل‌داری و جنگل‌کاری منابع طبیعی لرستان در گفت‌و گو با تسنیم با بیان اینکه ناحیه رویشی زاگرس وسیع‌ترین رویشگاه گونه‌های مختلف بلوط محسوب می‌شود، اظهار داشت: این ناحیه حدود 6 میلیون هکتار وسعت دارد که از شمال غربی کشور واقع در استان آذربایجان غربی شروع شده و با جهت شمال غربی جنوب شرقی به استان فارس می رسد و 11 استان کشور را در بر میگیرد.
زاگرس مهم ترین ناحیه رویشی کشور
وی افزود: بیشترین مساحت این ناحیه رویشی به ترتیب مربوط به دو استان فارس و لرستان است که 40 درصد جنگل‌های ایران را شامل می‌شود، حدود 20 درصد خاک ایران را در بر میگیرد و بیش از 40 درصد آب مورد نیاز کشور از این ناحیه رویشی تولید می‌شود و از این نظر مهم ترین ناحیه رویشی یک کشور به حساب می‌آید.
رئیس اداره جنگل‌داری و جنگل‌کاری منابع طبیعی لرستان با اشاره به اینکه گونه غالب ناحیه رویشی زاگرس بلوط ایرانی است، عنوان کرد: گونه‌های همراه آن نیز شامل کیکم، زالزالک، افرا، گلابی وحشی، بنه و زبان گنجشک می‌باشد
وی بیان کرد: جوامع بلوط در ارتفاع 650 تا 2400 متر از سطح دریا رشد می کنند و فرم غالب جنگل ها متاسفانه شاخه زاد می‌باشد که نشان از تخریب و بهره‌برداری بی رویه از این ناحیه است.
سهرابی با بیان اینکه در طول دهه‌های اخیر ناحیه رویشی زاگرس تحت تاثیر عوامل مختلفی دچار تنش گردیده و ضربات جبران ناپذیری بر پیکره نحیف آن وارد شده است، گفت: یکی از مهمترین آنها پدیده شوم زوال بلوط و یا همان خشکیدگی بلوط است که سطح بسیار زیادی از جنگل‌های زاگرس مخصوصاً در استان‌های گیلان و لرستان را تحت تاثیر خود قرار داد به گونه‌ای که فقط در استان لرستان بیش از 550 هزار هکتار از جنگل‌های بلوط دچار خشکیدگی و یا در معرض خشکیدگی قرار گرفت.
کاهش بارندگی ها و بازگشت مجدد پدیده زوال
وی تصریح کرد: بر این اساس مطالعات زیادی در مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی برای بررسی موضوع انجام شد و محققانی از فائو توسط سازمان جنگلها نیز به منطقه اعزام شدند.
رئیس اداره جنگل‌داری و جنگل‌کاری منابع طبیعی لرستان خاطرنشان کرد: به علت پیچیده بودن اکوسیستم جنگل و دخیل بودن عوامل مختلف در بقا و حیات آن یک دلیل واحد برای آن مشخص نشد ولی آنچه که عیان بود رابطه مستقیم عدم رطوبت موجود در محیط و خاک با خشکیدگی است که در بسیاری از نتایج این محققان به آن اشاره شده است.
وی اظهار داشت: در سال‌های پربارشی مثل 1397 و 1398 میزان پدیده زوال بلوط و خشکیدگی به شدت متوقف شد اما با ادامه روند کاهش بارندگی در سال گذشته باز هم سر و کله زوال بلوط و خشکیدگی در این ناحیه پیدا شده است.
سهرابی با تاکید بر اینکه با توجه به پیکره نحیف ناحیه رویشی زاگرس، کوچکترین تغییرات محیطی منجر به تاثیرات مستقیم بر زوال و نیستی آن می‌شود، افزود: یکی از مهمترین عوامل سد راه زادآوری و جوان شدن جنگل‌های زاگرس چرای دام مازاد است.
چرای دام مازاد و ضربه بر پیکره نحیف جنگل های بلوط
رئیس اداره جنگل‌داری و جنگل‌کاری منابع طبیعی لرستان عنوان کرد: جنگلها و مراتع این ناحیه یک حد توان تولیدی دارند و ظرفیت مشخصی برای چرای دام دارند و آن‌هم در فصل مشخصی در طول سال و مادامی که بیش از حد توان تولیدی از این منابع ارزشمند خدادادی استفاده شود دیگر فرصتی برای زادآوری نداشته و رو به زوال و نیستی می‌رود.
وی با بیان اینکه مجموع عوامل گفته شده سبب شده جنگل‌های ناحیه رویشی زاگرس دچار پیری زودرس شوند، بیان کرد: متاسفانه علاوه بر آن سوداگران نیز برای تهیه زغال، درختان جنگلی را قطع می‌کنند و اراضی جنگلی را تبدیل به اراضی کشاورزی کم بازده می‌کنند
سهرابی گفت: تنها کاری که در این زمینه می‌توان انجام داد خارج کردن دام‌های مازاد از جنگل های این ناحیه است، آن‌هم با ایجاد اشتغال پایدار در حاشیه جنگل و جایگزینی شغل دامداری با شغل‌های ایجاد شده توسط دولت که با این روش شاید بتوان فرصتی برای زادآوری و جوان شدن به این جنگلها داد.
وی با بیان اینکه برای کنارآمدن با کمبود بارش ها نیز باید به آبخیزداری به عنوان فن، هنر، تکنیک و علمی که مدیریت پایدار سرزمین را برایمان به ارمغان می‌آورد متوسل شد، تصریح کرد: با استفاده از تکنیک های آبخیزداری و بدون ایجاد سازه هایی که منجر به تغییر سیما و منظر جنگل ها شوند بایستی با اجرای سیستم‌های سطوح آبگیر از حداقل بارندگی و نزولات جوی استفاده نمود و بارندگی‌های ولو کم را به سطوح سفره‌های زیرزمینی انتقال داد تا ضمن استفاده اراضی جنگلی و رطوبت آن در مواقع خشکسالی بتوان از ذخایر آن استفاده شود و از طرفی خاک به عنوان بستر اصلی تولید مواد غذایی دچار فرسایش نشود.
قاچاق درختان ارزشمند بلوط توسط سوداگران
رئیس اداره جنگل‌داری و جنگل‌کاری منابع طبیعی لرستان خاطرنشان کرد: در حال حاضر علاوه بر پدیده زوال بلوط، عوامل دیگری بقاء و حیات آن را تهدید می‌کنند که شامل بالا بودن جمعیت جنگل نشینان، بروز آتش سوزی‌های مکرر در فصل گرم سال، زغال گیری توسط سوداگران، قطع درختان برای تهیه سوخت، تبدیل اراضی جنگلی به کشاورزی، چرای دام مازاد در جنگل ها و وجود زباله‌ها و پسماندها در اراضی جنگلی است.
وی با اشاره به یکی دیگر از عوامل اصلی تهدید جنگل‌های زاگرس پس از ممنوعیت بهره‌برداری چوب در شمال کشور، اظهارداشت: این امر سوداگران را به سمت جنگل‌های زاگرس سوق داد و باعث شد اقدام به قطع درختان ناحیه رویشی زاگرس به منظور تامین نیاز کارخانجات تولید کاغذ و صنایع چوبی کنند.
وی افزود: در این خصوص اقدامات نسبتا خوبی از جانب اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان صورت گرفته و سامانه‌ای تحت عنوان سامانه چوب در سازمان جنگل ها و مراتع و آبخیزداری کشور طراحی شده که به موجب آن هرگونه حمل چوب در کشور حتی چوبهای حاصل از استخراج در باغ های شخصی هم نیاز به درج اطلاعات آن در سامانه مذکور و صدور مجوز حمل چوب توسط منابع طبیعی است.
رئیس اداره جنگل‌داری و جنگل‌کاری منابع طبیعی لرستان عنوان کرد: برای این کار ناحیه اجرایی دقیق این طرح تمامی پاسگاه‌های انتظامی موظف به همکاری هستند که از هرگونه حمل چوب بدون مجوز ممانعت به عمل می‌آورند و خوشبختانه با اجرای این طرح تا حدود زیادی از قاچاق چوب جلوگیری شده است.
