این شب‌ها افخمی با سریال «احضار» بعد از چند سال دوری به تلویزیون بازگشته است تا خاطره سریال‌های قدیمی خود را برای مخاطب زنده کند. هرچند این سریال مانند سریال‌های دیگر نواقصی دارد، اما در بازخورد‌های مخاطبان رتبه اول را به خود اختصاص داده است.
«رضا توکلی» از بازیگران قدیمی تلویزیون و البته سریال‌های رمضانی است، او بعد از سابقه طولانی که در این حیطه دارد، این بار در نقش پدر مائده ظاهر شده است. شخصیتی که نکات پیچیده و ریزی ندارد، اما در راهبرد قصه هم بی تاثیر نیست. با توکلی درباره سریال‌های ماورایی تلویزیون و پرداخت کارگردان‌ها به آیه‌ها و قصه‌های قرآنی در سریال‌ها گفتگو کردیم.
** آقای توکلی تا به اینجای کار از بازخورد‌ها راضی بودید؟
-بله. مردم این سریال را دوست دارند. به خاطر سوژه و قصه اش برایشان جذاب است. از طرفی خیلی در اطرافیان و حتی در خیابان و بین خانواده‌ها و ... صحبت‌هایی درباره آن می‌شنوم.
** فکر می‌کنید چرا مردم این سریال را دوست داشتند و بیشتر با کدام بخش آن ارتباط برقرار کردند؟
-شاید تفاوت قصه آن با سایر سریال‌ها است. مردم دنبال قصه‌های جدید هستند. اگر بتوانیم به ایده‌ها و نگاه‌های نو در سریال سازی برسیم و تغییراتی که تماشاگر با آن‌ها ارتباط برقرار کند برنده هستیم. همچنین باید این درایت بوجود آید که ما بتوانیم مخاطب تلویزیون را در زمان حاضر بشناسیم.
بیشتر بخوانید
**با توجه به اینکه این سریال در ژانر ماورایی ساخته شده و آقای افخمی از بنیان گذاران این سریال‌ها در تلویزیون بودند و در دهه ۸۰ این سبک سریال‌ها را می‌ساختند، با توجه به اینکه ذائقه مخاطب تغییر کرده است، فکر می‌کنید همین الان هم می‌توان مخاطب سخت گیر تلویزیون را پای این سبک سریال‌ها نشاند و این سریال‌ها چقدر می‌توانند مخاطب را با خود همراه کنند؟
-بله، فکر می‌کنم که این نوع قصه‌ها حتی قصه‌هایی که از دل قرآن بیرون می‌آید را مردم دوست دارند یعنی قصه‌های ماورایی می‌تواند در ماه رمضان بازخورد‌های خوبی بدست آورد. من می‌گویم این ماه باید فستیوال سریال‌های رمضانی نامیده شود. بعد از سریال «او یک فرشته بود» با آن مخاطب نود درصدی که داشت، سریال‌های دیگری از روی آن نوشته شد و ساخته شد، اما به محبوبیت آن سریال نشد. چرا؟ به این خاطر که ما باید به یک آنی برسیم و به جنس روح زندگی برسیم. چرا برای برخی سریال‌ها اتفاق‌های خوبی می‌افتد؟
ببینید ما الان در برهه زمانی خاصی قرار گرفتیم که به شدت پتانسیل زیادی از لحاظ ایده و نیروی متخصص داریم که باید به شکلی سازمان دهی شود. مردم دوست دارند سریال‌های ماورایی ببینند آنهم در ماه رمضان و آنهم در فستیوالی این شکلی که نظر مردم مهم است؛ بنابراین اگر ما به جزئیات آیه‌های قرآن نگاه کنیم و از آن‌ها بتوانیم قصه‌های جذابی بسازیم مخاطب هم جذب آن می‌شود. راس این هرم، مدیریتی است که باید شجاعت داشته باشد تا به ترتیب در سازندگان هم این جسارت بوجود آید. سریال احضار همه قصه را در یک آیه قرآن خلاصه کرده است که در ابتدای تیتراژ می‌آید: «ای پیامبر از تو درباره روح سوال می‌کنند. به آنان بگو روح از عالم امر پروردگار است و جز اندکی از علم آن به شما داده نشده است».
قرآن به زبان عربی است و این رسالت بر دوش هنرمندان هست که این آیه‌ها را تفسیر و برای مردم ملموس کنند که به شکل تصویری درآید. مثل سریال احضار. چرا تماشاگر جذب این سریال شده است؟ به این دلیل که یک مواردی هنوز ناگفته است ممکن است خیلی آز آقایان روی منبر وارد این مبحث شده باشند. یکبار در یکی از این برنامه‌ها گفتم که خود من بعد از داشتن دو دکترای هنری هنوز نمی‌دانم چقدر می‌توانیم به لحاظ شرعی نزدیک مسائل بعد از مرگ و روح و لحظه مرگ انسان و جن شویم. ما هنوز این‌ها را نمی‌دانیم، چون توضیحاتی که داده شده خیلی کافی نبوده است.
** و عموما هم سریال‌های ماورایی در فصل‌های بعدی ساخته نمی‌شود.
-بله، بعد از سریال او یک فرشته بود به آقای افخمی گفتم فصل دو این سریال را هم بسازید و ایشان این کار را نکرد و او هم نگاه خاص خودش را دارد و بعد از آن سریال زیر زمین را ساخت. آقای افخمی معتقد است که یک قصه باید در شیرینی مطلق تمام شود و اثراتی که باید را در ضمیر ناخودآگاه مخاطب بگذارد. به همین خاطر خیلی سازندگان معتقدند که با ساخت فصل‌های دوم به بعد یک سریال اثراتی که باید بگذارد کمتر می‌شود.
** به طور معمول در این سال‌ها شما یکی از بازیگران ثابت سریال‌های علیرضا افخمی بودید. از او یک فرشته بود و زیر زمین گرفته تا پنج کیلومتر تا بهشت و حالا هم احضار.
-داستان او یک فرشته بود بنا بر تصمیمی بود که آقای افخمی به همراه چند نفر دیگر به جمع بندی درباره آن رسیدند.
** شما هم نقش روحانی را در آن سریال بازی کردید.
-بله، ابتدا که این نقش پیشنهاد شد واقعا ترسیدم، چون بالاخره اگر یک درصد آن نقش را درست بازی نمی‌کردم اتفاق‌های بدی می‌افتاد.
** «پنج کیلومتر تا بهشت» هم درباره سرگردانی روحی بود که در کما به سر می‌برد.
-بله، از زمانی که آقای افخمی وارد این مبحث شد گفتگو‌هایی درباره اتفاق‌هایی داشتیم که درباره اطرافیان من افتاده بود. وقتی همان زمان با آقای افخمی صحبت کردم گفت ما درباره این موضوع‌ها مباحث زیادی داریم و کتاب‌هایی درباره فلسفه رویا خواب و زندگی پس از مرگ داریم که هنوز نتوانستیم به آن‌ها نزدیک شویم. هنوز تکلیف ما در ارتباط با رسالتی که داریم مشخص نیست.
** شما چهار سال در تلویزیون کار نکردید. دلیل خاصی داشت؟
-بعد از او یک فرشته بود اگر آن سریال را در هر جای دنیا بازی کرده بودم و نقش مبلغ دینی داشتم، کار‌های بهتری پیشنهاد می‌شد. اما ما عادت داریم بازیگران مان را رها می‌کنیم. یادم هست همان زمان سفری به خارج از کشور داشتم که با بازخورد‌های منفی عده‌ای روبرو شدم که چرا این نقش را بازی کردی؟
** در اغلب سریال‌های ماورایی شاهد این هستیم که عنصر ماورایی با همه شخصیت‌های داستان ارتباط دارد، اما در سریال احضار اینطور نیست.
-شاید برایتان جالب باشد که بگویم قرار بود من نقش شیطان را در این سریال بازی کنم، اما آقای افخمی گفت خطرناک است. برای همین نقش پدر مائده را به من سپردند. فردی که دوست صمیمی پدرش بوده و حالا بعد از مرگ او مدیریت کارخانه را تحت نظر دخترش پیش می‌برد. ببینید در سیستم سریال سازی مان، یک فیلمساز هوشمند اول می‌آید تماشاگرش را جذب می‌کند. همین جا باید به آقای افخمی و تخشید و مدیر سیما فیلم تبریک بگویم که پای این سریال ایستادند و همه این‌ها به نوعی جامعه شناس بودند که چنین تشخیصی دادند تا این سریال را بسازند. حالا که سیما فیلم تیزبینی و هوشمندی به خرج داده باید بگویم چنین سریال‌هایی آرام آرام وارد فصل‌های جدیدی از زندگی شود، چون موضوع خیلی وسیعی است. تمام قصه سریال ما برگرفته از آیه‌های قرآن است؛ بنابراین باید شرایط مهیا باشد برای عوامل و نوع دیالوگ گفتن بازیگران هم باید نظارت شود. حالا قصد سازنده این بود که یک آیه قرآن را در ۳۰ قسمت به تصویر بکشد و می‌بایست از هر طریقی وارد شود تا بتواند تماشاگر گریزپا را جذب تلویزیون کند. همین برنامه زندگی پس از زندگی برنامه‌ای است که از شبکه چهار پخش می‌شود و می‌بینید که مخاطبان زیادی هم دارد. همین الان من روی طرحی کار می‌کنم به نام رویا‌ها و خواب‌های انسانی.
** برنامه هست یا اثر نمایشی؟
-نه برنامه است و در حال نگارشش هستم. درباره اینکه رویا‌ها و اینکه چرا ما وقتی خواب هستیم اتفاق‌هایی برایمان می‌افتد و به جا‌های دیگری می‌رویم و برمی گردیم و عظمتی در این موضوع است که باید وارد دنیایش شوید.
** نقشی که شما در این سریال بازی می‌کنید خیلی پیچیده نیست، اما در راهبرد داستان موثر است.
-بله نقشی که بازی می‌کنم درست است طول زیادی ندارد، اما خب در جای خود درست قرار گرفته است و در ادامه مخاطبان شاهد اتفاق‌های جدیدتری خواهند بود. البته این را هم بگویم درست است عمو حمید مائده نقش زیادی ندارد، اما به واسطه حضورش در خانه و کار‌هایی که در کارخانه مربوط به خانواده مائده است، نقش مهمی است.
** سریال «احضار» ریتم کندی دارد و برای مخاطبان سوال است که در ۵ قسمت باقی مانده چطور می‌خواهد رمزگشایی کند؟
-این سریال باید ۴۰ قسمت می‌شد و آقای افخمی نظرشان روی ۹۰ قسمت بود آنهم در شرایط و موقعیت‌های درست. الان ما زمان کم داریم.
** فکر می‌کنید یک سریال ماورایی پتانسیل ۹۰ قسمت را داشت؟
-در این صورت می‌توانستیم به شخصیت پردازی‌ها و آدم‌ها بیشتر بپردازیم. هر کدام از این شخصیت‌ها یک قصه‌ای برای خودشان دارند که شاید سی قسمت شود.
** سورپرایز دیگری در این سریال هست؟
-دقیقا سورپرایز دارد. به همین دلیل تا همین لحظه با هیچ رسانه‌ای صحبت نکردم، چون ممکن است قضاوت‌هایی درباره قصه صورت بگیرد البته هنوز هم معتقدم نباید قصه ما مورد قضاوت قرار بگیرد. ما سورپرایز خیلی زیبایی داریم. مخاطبان ما گسترده هستند و ارتباط خوبی هم با داستان برقرار کردند و هر فردی سلیقه خاص خودش را دارد، اما مهم این است که تماشاگر ویژه این دوره از زمان را پای چنین سریالی نشاندیم و همین ارزشمند است. برای همین می‌گویم بهتر است حرفهای بهتری به مخاطب بزنیم.
** از شروع پخش سریال بعضا شاهد شوخی‌هایی بودیم که با برخی سکانس‌های سریال صورت گرفته است.
-بله برای سکانس‌های من هم چنین کار‌هایی کردند. نظرم درباره این شوخی‌ها به شدت مثبت است و معتقدم اگر سریالی دیده نشود و جای خود را بین مردم باز نکند هیچ وقت با آن شوخی نمی‌کنند.
** شما در این سریال با بازیگران جوان و تازه ورودی هم بازی بودید. در انتخاب بازیگران آقای افخمی به تنهایی تصمیم می‌گرفتند؟
-ما به عنوان بازیگر‌های پیشکسوت سریال افتخارمان این بوده که جلوی جوان‌هایی قرار بگیریم که برای اولین بار جلوی دوربین حاضر می‌شوند. پیشکسوت‌های هنرمند انتقال تجربه را دوست دارند به هر حال من نوعی بعد از سال‌ها کسب تجربه دلم می‌خواهد این تجربه‌ها را در اختیار نسل بعد از خودم قرار دهم تا آن‌ها هم بتوانند از این تجربیات استفاده کنند. همیشه به خودم می‌گویم چرا نباید این تجربه‌ها با همه وجود منتقل شود و بچه‌های ما که ستون‌های هنری این کشور هستند از این تجربه‌ها بی نصیب بمانند. به آقای افخمی برای انتخاب این بازیگران جوان تبریک می‌گویم. البته ممکن بود روز‌های اول سریال بازیگر‌های جوانمان حس را به خوبی منتقل نکنند، اما رفته رفته در قسمت‌های دوم و سوم به عنوان بازیگران حرفهای خودشان را نشان دادند و این ترکیب بی نظیرترین ترکیبی است که در تلویزیون می‌توانیم داشته باشیم. همیشه باید سریال سازی طوری انجام شود که جوان‌ها در کنار پیشکسوت‌ها قرار بگیرند.
**فرزندان خودتان هم در این حیطه مشغول هستند؟
-فرزندانم تحصیلاتشان را به پایان رساندند، اما نقش کوچک بازی نمی‌کنند و دوست دارند نقش‌هایی بازی کنند که شرایط خوبی داشته باشد.
**شما در بخش نگارش احضار نیز همراه آقای افخمی هستید؟
-نه. بیشتر در زمینه‌های ماورایی با هم صحبت می‌کنیم و اطلاعاتی در اختیار هم قرار می‌دهیم.
** تجربه فیلمسازی در این سال‌ها داشتید؟
-بله فیلم «سگ‌های پوشالی» را ساختم در ژانر دلهره و معمایی. اما ترسیدم به این خاطر که تکلیفم روشن نبود با اینکه طرف می‌میرد تا چطوری به آن بپردازیم و اینکه از لحاظ شرعی چقدر می‌توانم ورود کنم و به همین دلیل ترسیدم و خیلی واردش نشدم و فیلمی دلهره آور و معمایی ساختم.
** کار جدیدی ندارید؟
-چند فیلم نامه پیشنهاد شده که هنوز هیچ کدام را قطعی نکردم و منتظر هستم که با آقای افخمی کار جدیدشان را پیش ببریم که قرار است برای تولید به خارج از کشور برویم. گروه تحقیقاتی با سرپرستی من کار بعدی آقای افخمی را در دست داریم که کاری بین المللی است و به احتمال فراوان در خارج از کشور ضبط خواهد شد. موضوع جدید این کار در ارتباط با مرگ است و سوژه خاصی دارد و شاید تلویزیون کار کند و شاید هم در شبکه خانگی کار شود.
** جمله پایانی
-همانطور که گفتم منتظر هستیم واکسن زده شود و مردم ما از این موقعیت بد نجات پیدا کنند و بتوانیم شرایطی برای راحت کار کردن فراهم کنیم. ما واقعا برای سریال احضار با ترس و لرز کار کردیم و باید بگویم بچه‌هایی که برای سریال‌های ماه رمضان چه احضار چه یاور و بچه مهندس زحمت کشیدند و کار کردند در اصل عبادت کردند. اغلب عوامل کرونا گرفتند و ما در میدان جنگ تمام عیار سریال‌ها را برای دیدگان مردم ساختیم. درست است نواقصی دارد، اما این هنر هم در خط اول جبهه قرار داشت.
سریال «احضار» به نویسندگی و کارگردانی علیرضا افخمی و تهیه کنندگی محمودرضا تخشید در شب‌های ماه مبارک رمضان هر شب از شبکه یک سیما پخش می‌شود.
