رویداد امروز_ثنا روغنی: بحران آب در ایران و سایر کشورهای خاورمیانه به وضعیت بحرانی رسیده است. گزارش جدید بانک جهانی که با همکاری سازمان مالی بین‌المللی (IFC) و آژانس تضمین سرمایه‌گذاری چندجانبه (MIGA) تهیه شده، به وضوح نشان می‌دهد که کمبود منابع آبی در این مناطق، به ویژه ایران، از سال‌های گذشته به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته است و تأثیرات منفی آن بر زندگی مردم، صنایع و رشد اقتصادی به شدت محسوس است.در حال حاضر، ایران و کشورهای خاورمیانه با کمبود شدید منابع آبی روبه‌رو هستند که تأثیرات آن به وضوح بر روی معیشت مردم، اشتغال و صنایع مختلف قابل مشاهده است. تنها ۱۲درصد از آب‌های شیرین در مناطق شهری و ۳درصد از نیازهای صنعتی و آشامیدنی از طریق بازیافت تأمین می‌شود، که این رقم به‌هیچ‌عنوان برای رفع نیازهای فزاینده کافی نیست.گزارش بانک جهانی تأکید می‌کند که کمبود منابع آبی و وابستگی به آب‌های زیرزمینی، به بحران‌های اجتماعی و اقتصادی دامن می‌زند و در صورتی که وضعیت تغییر نکند، تبعات آن بسیار بیشتر از آن چیزی خواهد بود که در حال حاضر پیش‌بینی می‌شود. این کمبود آب نه‌تنها بر بخش کشاورزی که بخش‌های صنعتی و شهری را نیز به‌شدت تهدید می‌کند.بانک جهانی در این گزارش چند راه‌حل محدود و ضروری را پیشنهاد کرده است که می‌تواند به‌عنوان اقداماتی اولیه برای مقابله با بحران آب در ایران و خاورمیانه محسوب شود، اما باید واقعیت‌ها را در نظر گرفت که اجرای این پیشنهادات، در عمل با چالش‌های زیادی روبه‌رو خواهد بود.
بازیافت و استفاده مجدد از آب (Water Reuse)
استفاده مجدد از آب می‌تواند به کاهش فشار بر منابع آب شیرین کمک کند. تبدیل آب‌های استفاده‌شده به منبعی قابل‌استفاده برای مصارف شهری و صنعتی یکی از راهکارهایی است که می‌تواند فشارهای واردشده بر منابع آبی را کاهش دهد. اما این روش تنها در صورتی مؤثر خواهد بود که زیرساخت‌های کافی برای بازیافت و تصفیه آب در مقیاس وسیع وجود داشته باشد.
سیاست‌گذاری و سرمایه‌گذاری
یکی دیگر از پیشنهادات گزارش، تعیین قیمت واقعی آب و ایجاد مشوق‌های اقتصادی برای تشویق به بازیافت است. با این حال، جذب سرمایه‌گذاری خصوصی برای بازیافت آب به مبلغ ۳۴۰ میلیارد دلار تا سال ۲۰۴۰، به نظر بعید می‌رسد، چراکه بسیاری از سرمایه‌گذاران به دلیل ریسک بالای پروژه‌های آب، تمایلی به ورود به این بازار نخواهند داشت.
فناوری و نوآوری
استفاده از فناوری‌های پیشرفته برای تصفیه آب یکی دیگر از راهکارهای مطرح‌شده است. با توجه به پیشرفت‌های روزافزون در زمینه‌های مختلف علمی و مهندسی، فناوری‌های نوین می‌توانند نقش مؤثری در کاهش هدررفت آب و بهبود فرآیندهای تصفیه ایفا کنند. این فناوری‌ها می‌توانند به افزایش ظرفیت تصفیه آب و کاهش هزینه‌های مربوط به آن کمک کنند. اما در عین حال، باید توجه داشت که این نوع فناوری‌ها به‌طور گسترده در مناطق مختلف در دسترس نیستند و استفاده از آن‌ها نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان و ایجاد زیرساخت‌های پیچیده است. برخی از این فناوری‌ها شامل دستگاه‌های تصفیه آب با استفاده از انرژی‌های نو، روش‌های نوین برای تبدیل آب‌های شور به آب قابل‌استفاده، و استفاده از فناوری‌های کم‌هزینه برای تصفیه آب‌های صنعتی هستند.در ضمن، توسعه و اجرای برنامه‌های مقیاس‌پذیر برای کاهش هزینه‌ها یکی از پیشنهادات دیگر بانک جهانی است. به عنوان مثال، طرح‌هایی مشابه آنچه در حوزه انرژی خورشیدی دیده‌ایم، می‌تواند در بخش آب نیز کاربردی باشد. در این زمینه، استفاده از فناوری‌هایی که امکان تولید و تصفیه آب را به صورت مقیاس‌پذیر و با هزینه‌های پایین فراهم کنند، می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی کمک‌کننده باشد.
بحران جدی است
گزارش بانک جهانی به نکات مهمی اشاره می‌کند که نشان‌دهنده ابعاد جدی بحران آب است:ظرفیت بازیافت آب تا سال ۲۰۴۰ هشت‌برابر خواهد شد، اما این افزایش ظرفیت به‌دلیل کمبود منابع مالی و زیرساخت‌های ناکافی، نمی‌تواند به‌طور کامل بحران را حل کند.هزینه‌های بازیافت آب به‌واسطه نوآوری کاهش خواهد یافت، اما در کوتاه‌مدت این تغییرات عملاً هزینه‌های زیادی برای کشورهای در حال توسعه به همراه خواهد داشت. حتی با اقدامات موجود، ایمنی آب برای بیش از یک میلیارد نفر در شهرهای پرتنش آبی به‌طور کامل تأمین نخواهد شد.
راه‌حل‌ها محدود و دست‌یابی به هدف‌ها دشوار
با توجه به بحران‌های جدی اقتصادی، سیاسی و اجتماعی که کشورهای خاورمیانه و ایران با آن مواجه هستند، اجرای راه‌حل‌های پیشنهادی در این گزارش به‌سادگی قابل تحقق نخواهد بود. بازیافت آب به عنوان یکی از راه‌حل‌های اصلی معرفی شده است، اما با توجه به کمبود زیرساخت‌ها و محدودیت‌های مالی، امید به تحقق این برنامه‌ها در کوتاه‌مدت بسیار کم است.
توصیه‌های ویژه برای خاورمیانه
بانک جهانی به کشورهای خاورمیانه توصیه کرده است که سرمایه‌گذاری در تصفیه آب‌های استفاده‌شده را افزایش دهند، اما در شرایط کنونی این امر به‌ویژه برای کشورهای با بحران‌های اقتصادی شدید همچون ایران، به سختی قابل‌اجرا است. همچنین، استفاده از مدل‌های مشارکت عمومی-خصوصی (PPP) به‌عنوان یک گزینه برای کاهش هزینه‌ها مطرح شده است، اما پذیرش این مدل‌ها در شرایط سیاسی و اقتصادی کنونی منطقه دشوار به نظر می‌رسد.
به‌طور کلی، گزارش بانک جهانی بر این نکته تأکید دارد که بحران آب در خاورمیانه نه‌تنها یک بحران زیست‌محیطی بلکه یک بحران اقتصادی و اجتماعی بزرگ است که نیاز به راه‌حل‌های فوری و قابل‌اجرا دارد. اما با توجه به محدودیت‌ها و چالش‌های پیش‌رو، نباید انتظار داشت که راه‌حل‌های پیشنهادی به‌سرعت در این منطقه پیاده‌سازی شود.
