از آموزش سیار در مناطق کم‌برخوردار تا اهمیت اعتمادسازی و مشارکت محلی؛ تجربیات واقعی توانمندسازی در حاشیه شهر را اینجا بخوانید.
یک روز داغ و یک شروع متفاوت
در یک روز گرم تابستان، تیمی متشکل از دانشجویان، یک معلم بازنشسته و یک مشاور اجتماعی در حاشیه یکی از شهرهای بزرگ ایران، پروژه‌ای برای آموزش مهارت‌های زندگی به کودکان و آگاهی‌بخشی به مادران آغاز کرد. آن‌ها می‌دانستند زندگی در این مناطق پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. از مشکلات ارتباطی گرفته تا شکاف‌های فرهنگی، چالش‌هایی بودند که تیم با آن‌ها مواجه شد.
از حاشیه شروع کردیم، اما در حاشیه نماندیم
محله‌ای با امکانات محدود، جایی بود که پروژه «آگاهی و توانمندسازی» آغاز شد. بچه‌ها بیشتر در کوچه‌ها بازی می‌کردند تا به مدرسه بروند، و مادرانی مانند «زهره» تنها هفته‌ای یک‌بار می‌توانستند در کلاس‌های آموزشی شرکت کنند. اما تیم آموزشی تسلیم نشد. تصمیم گرفتند کلاس‌ها را به دل محله بیاورند.
این تغییر ابتدا با مقاومت‌هایی همراه بود. مردم به برنامه‌های بیرونی اعتماد نداشتند و تصور می‌کردند این پروژه‌ها تبلیغاتی هستند. اما با گوش دادن به داستان‌های واقعی مردم و گفتگوهای صادقانه، اعتماد به‌تدریج ساخته شد و حتی کسانی که در ابتدا تردید داشتند، به کلاس‌ها پیوستند.
درس‌هایی از حاشیه شهر
آموزش در بستر زندگی واقعی
آموزش در مناطق کم‌برخوردار باید با نیازهای روزمره مردم هم‌راستا باشد. در این پروژه، علاوه بر آموزش مباحث بهداشتی، با مادران درباره مدیریت منابع خانه، تغذیه سالم و مهارت‌های مالی صحبت شد.
مشارکت فعال محلی
اعتمادسازی کلید موفقیت است. جلب همکاری افراد محلی و احترام به دغدغه‌های آن‌ها، باعث شد پروژه در محله پذیرش بیشتری پیدا کند.
شناخت فرهنگ و هویت محلی
تیم متوجه شد برخی باورهای سنتی مانع یادگیری مادران است. اما با نشان دادن نتایج ملموس، زنان به‌تدریج فواید آموزش و مهارت‌های اقتصادی را درک کردند.
انعطاف‌پذیری در بحران
در محلات حاشیه‌نشین، شرایط به‌سرعت تغییر می‌کند. از کمبود منابع تا مشکلات امنیتی، تیم آموخت که انعطاف‌پذیری و توانمندی در مدیریت بحران ضروری است.
توانمندسازی واقعی چگونه اتفاق می‌افتد؟
از نگاه من، ارتباط انسانی و اعتمادسازی، مهم‌ترین اصل در توانمندسازی اجتماعی است. حتی بهترین ایده‌ها بدون ایجاد ارتباطات عمیق و اعتماد، در این مناطق موفق نمی‌شوند.
تجربه این پروژه نشان داد که دولت و نهادهای رسمی اگر نقش تسهیل‌گر را به‌جای مجری ایفا کنند و از ظرفیت‌های مردمی استفاده نمایند، پروژه‌های اجتماعی موفق‌تر خواهند بود.
پیشنهادات سیاستی برای تغییر واقعی
- تقویت برنامه‌های محلی آموزشی و بهداشتی از طریق کلاس‌های سیار و مراکز محلی توانمندسازی
- حمایت از سازمان‌های غیردولتی محلی از طریق کمک مالی، ارائه منابع و مشاوره
- تشویق به مشارکت محلی در تصمیم‌گیری‌ها و اجرا
- آموزش مهارت‌های اقتصادی و اشتغال‌زایی متناسب با نیازهای اقتصادی مناطق کم‌برخوردار
در دل مشکلات، فرصتی برای تحول
تجربه حاشیه شهر به من نشان داد که تغییرات پایدار زمانی شکل می‌گیرند که با مردم درگیر شویم، به داستان‌های آن‌ها گوش دهیم و از ظرفیت‌های محلی استفاده کنیم. اگر سیاست‌گذاران و نهادهای رسمی به مردم قدرت دهند، می‌توانیم ساختارهای جدیدی برای حل مشکلات اجتماعی بسازیم.
