فرادید| اَندی ویر، نویسنده رمان پرفروش «مریخی»، در داستان خود پیش‌بینی کرد ناسا تا سال ۲۰۳۵ سه بار انسان را به مریخ می‌فرستد، سیستم‌های بازگشت به زمین را کامل می‌کند و با آژانس فضایی چین همکاری خواهد داشت.
به گزارش فرادید، اکنون ۱۰ سال از اکران نسخه‌ی هالیوودی فیلم «مریخی» در سال ۲۰۱۵ گذشته و ۱۰ سال تا رسیدن به خط زمانی داستانی آن فاصله داریم. در این نقطه‌ی میانی، کاوش‌های مریخ تصویری متفاوت از آنچه در «مریخی» نمایش داده شده بود ارائه می‌دهند؛ هم با کشفیات بیشتر و هم با بحث‌برانگیزی‌های بیشتر.
من به عنوان یک زمین‌شناس سیاره‌ای که با مأموریت‌های ناسا برای مطالعه مریخ همکاری می‌کنم، به دقت علوم و سیاست‌های مربوط به اکتشافات فضایی را دنبال می‌کنم. سال ۲۰۱۰، سیاست ملی فضایی آمریکا اهدافی برای مأموریت‌های انسانی به مریخ در دهه ۱۳۰۰ تعیین کرد، اما سال ۲۰۱۷، دستورالعمل سیاست فضایی کاخ سفید شماره ۱، تمرکز ناسا را به سمت بازگشت نخست به ماه تغییر داد که بعدها تحت برنامه آرتمیس پیگیری شد.
اگرچه طرح‌های مأموریت‌های سرنشین‌دار به مریخ محبوب شده‌اند، اما برنامه‌های واقعی ناسا برای فرود انسان روی مریخ هنوز بسیار شکننده‌اند. در حقیقت، در دهه گذشته این مأموریت‌های رباتیک بوده‌اند نه انسانی که موجب پیشرفت در کشف و تحریک تخیل بشر شده‌اند.
کشف‌های رباتیک
از سال ۲۰۱۵، ماهواره‌ها و مریخ‌نوردها دیدگاه دانشمندان درباره مریخ را دگرگون کرده‌اند. این ابزارها بینش‌های بی‌شماری درباره تغییرات اقلیمی این سیاره در طول زمان ارائه داده‌اند.
به‌عنوان همسایه زمین، تغییرات اقلیمی مریخ بازتابی از فرایندهای منظومه شمسی هستند که بر زمین نیز در زمان پیدایش حیات تأثیر داشته‌اند. از این رو، مریخ به کانونی برای پاسخ به پرسش‌های بنیادی بشر تبدیل شده: «از کجا آمده‌ایم؟» و «آیا تنها هستیم؟»
مریخ‌نوردهای فرصت، کنجکاوی و اسقامت ده‌ها مایل حرکت کرده‌اند تا سنگ‌های لایه‌لایه را بررسی کنند که سوابقی از گذشته مریخ را در خود ثبت کرده‌اند. زمین‌شناسان سیاره‌ای با مطالعه این لایه‌ها، داستان روشنی از تغییرات محیطی را بازسازی کرده‌اند؛ داستانی که حتی تغییرات اقلیمی کنونی زمین را هم تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
مریخ روزگاری جهان آتشفشان‌ها، یخچال‌ها، دریاچه‌ها و رودخانه‌های جاری بوده؛ محیطی شبیه زمین اولیه. اما سپس هسته آن سرد شده، میدان مغناطیسی‌اش ضعیف شده و جوّ آن به‌تدریج از بین رفته است. سطح بدون محافظ این سیاره، هنوز هم نشانه‌هایی از این فرایندها را در قالب چشم‌اندازها، لایه‌های رسوبی و ترکیبات معدنی حفظ کرده است.
سنگ‌های رسوبی لایه‌لایه که در دهانه‌های «عربیا تِرا» در مریخ نمایان شده‌اند، فرایندهای سطحی باستانی را در خود ثبت کرده‌اند
ناحیه عربیا تِرا (Arabia Terra)
یکی از محورهای اصلی تحقیقات علمی در دهه گذشته، ارتباط ویژه‌ای با محل رخداد داستان «مریخی» دارد، اما در خود داستان به آن اشاره‌ای نشده است. برای رسیدن به بهترین شانس بقا، شخصیت اصلی، مارک واتنی (با بازی مَت دِیمون) باید از منطقه‌ای وسیع، غبارآلود و پر از دهانه‌های برخوردی در مریخ عبور کند که به «عربیا ترا» شناخته می‌شود.
در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳، من به همراه همکارانم در دانشگاه آریزونای شمالی و دانشگاه جانز هاپکینز، تحلیل‌های دقیقی از مواد لایه‌ای این منطقه انجام دادیم؛ با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای تهیه‌شده توسط مریخ‌نورد و مدارگردهای ناسا!
ما با تحلیل ابعاد ویژگی‌های سطحی و داده‌های مادون قرمز به این نتیجه رسیدیم که رسوبات لایه‌ای این منطقه به دوره‌های یکسانی از شکل‌گیری وابسته هستند. از آنجا که آب معمولاً باعث چسبیدن محکم سنگ‌ها به هم می‌شود، وجود آن مواد سست نشان می‌دهد حدود ۳.۵ میلیارد سال پیش، آن منطقه دارای اقلیم رو به خشکی بوده است.
ما برای سهولت بحث‌های علمی، حتی با اتحادیه بین‌المللی اخترشناسی همکاری کردیم تا دهانه‌هایی را که در داستان ذکر شده بودند نام‌گذاری کنیم، مثلاً دهانه‌ای که واتنی از کنار آن عبور می‌کند، اکنون «دهانه کوزووا» نام دارد (نام شهری در اوکراین).
چالش‌های باقی‌مانده
با وجود پیشرفت‌های پرشتاب در علم مریخ، پرسش‌های بسیاری بی‌پاسخ مانده‌اند. دانشمندان هنوز به روشنی نمی‌دانند سن سنگ‌های مختلف چقدر است، شرایط جوّی هر دوره چگونه بوده یا آیا نشانه‌هایی از حیات میکروبی میان ترکیبات آلی یافت‌شده وجود دارد یا نه.
برای نمونه، مریخ‌نورد استقامت به‌تازگی سنگ‌هایی را بررسی کرده که دارای ترکیبات آلی هستند، یعنی ترکیباتی بر پایه کربن که مواد سازنده حیات به شمار می‌آیند. اما برای تشخیص وجود احتمالی حیات، به تحلیل‌های بسیار دقیق‌تری نیاز است.
برنامه‌ی در حال توسعه‌ی بازگشت نمونه‌های مریخ به زمین قرار است این پرسش‌ها را پاسخ دهد. مریخ‌نورد استقامت نمونه‌هایی را در لوله‌های مهر و موم‌شده ذخیره می‌کند تا در آینده، توسط یک فرودگر جمع‌آوری و به زمین بازگردانده شوند.
در زمین، دانشمندان می‌توانند این نمونه‌ها را با ابزارهایی بررسی کنند که دقت آن‌ها چندین برابر تجهیزات قابل‌ارسال به فضاست. این مأموریت، چشم‌انداز روشنی برای درک بهتر تاریخ زمین‌شناسی، قابلیت زیست‌پذیری و نشانه‌های احتمالی حیات در مریخ ایجاد می‌کند؛ بیش از آنچه یک مأموریت انسانی بتواند فراهم کند.
همین دیدگاه موجب شده ناسا، آژانس فضایی اروپا و دیگران از دهه ۱۹۶۰ تاکنون حدود ۳۰ میلیارد دلار برای اکتشاف رباتیک مریخ سرمایه‌گذاری کنند. نتیجه این سرمایه‌گذاری، دستاوردهای شگرفی در فناوری رباتیک، مخابرات و علم مواد بوده، از بخیه‌های بهتر در جراحی قلب گرفته تا خودروهایی با قابلیت رانندگی خودکار!
یک عکس سلفی از مریخ‌نورد استقامت ناسا کنار بالگرد نبوغ که با بازوی درازشدنی مریخ‌نورد در تاریخ ۶ آوریل ۲۰۲۱ گرفته شده است
آیا می‌توان مریخ را «خانه» خواند؟
مستعمره‌سازی مریخ جذابیتی وسوسه‌انگیز دارد. تماشای مبارزه واتنی با طوفان‌های گردوغبار، کمبود اکسیژن و نبود غذا در فاصله‌ای ۱۴۰ میلیون مایلی از هرگونه نجات، تحسین‌برانگیز بودن روحیه شکست‌ناپذیر انسان را غیرقابل انکار می‌کند.
اکنون، بسیاری از تلاش‌ها برای سکونت در مریخ حول شرکت SpaceX و مدیرعامل آن، ایلان ماسک متمرکز شده که هدفش را «چندسیاره‌ای کردن بشریت» بیان کرده است. اما با اینکه سکونت در مریخ روی کاغذ جذاب است، در عمل اجرای آن بسیار دشوار است و منتقدان بسیاری در مورد امکان‌پذیری آن تردید دارند.
در حال حاضر، با احتمال کاهش کم و بیش ۵۰ درصدی بودجه علمی ناسا، آمریکا در خطر از دست دادن توانایی‌های رباتیک و علمی در حوزه اکتشافات سیاره‌ای است، از جمله برنامه‌ی بازگشت نمونه‌ها از مریخ.
اما همین برنامه‌های علمی بوده‌اند که غنی‌ترین بینش‌های بشر درباره مریخ را به ارمغان آورده‌اند و به دانشمندان و داستان‌پردازانی مانند اندی ویر این امکان را داده‌اند که تصور کنیم ایستادن روی سطح سیاره سرخ چگونه خواهد بود.
مترجم: زهرا ذوالقدر
منبع: faradeed-243950
