در شرایطی که کشورهای مختلف برای حمایت از نوآوری و تسهیل قوانین در مسیر فناوری تلاش می‌کنند، لایحه‌ای جدید در کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است که می‌تواند آینده‌ی پلتفرم‌هایی مانند اسنپ، تپسی و ماکسیم را به خطر بیندازد. بر اساس این لایحه، هر یک از این شرکت‌ها برای ادامه فعالیت در شهرهای مختلف، باید مجوز جداگانه از شهرداری همان شهر دریافت کنند.
مخالفت گسترده فعالان فناوری و بخش خصوصی
انتشار این طرح واکنش‌های زیادی را به‌دنبال داشت. محمد خلج، مدیرعامل اسنپ در واکنش نوشت:
«ساختاری که با زحمت بسیار ملی شده، حالا قرار است تکه‌تکه شود. این یعنی بازگشت به امضاهای طلایی، موازی‌کاری و ضربه به نوآوری.»
نیما قاضی، رئیس انجمن تجارت الکترونیک تهران نیز تأکید کرد:
«مجوز گرفتن در هر شهر به‌صورت جداگانه، بستری برای فساد گسترده ایجاد می‌کند؛ یا به کمدی ختم می‌شود یا تراژدی.»
سه شرکت بزرگ این حوزه در نامه‌ای رسمی به اتاق اصناف ایران و اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی هشدار داده‌اند که این لایحه تهدیدی جدی برای پایداری و توسعه کسب‌وکارهای فعال در حمل‌ونقل هوشمند است.
۵ پیامد خطرناک این لایحه برای نوآوری و اقتصاد دیجیتال
۱. شکستن انسجام ملی
الزام به دریافت مجوز شهری یعنی مواجهه با ده‌ها مرجع مختلف، سلیقه‌ای و گاه متضاد. این اقدام زیرساخت ملی تاکسی‌های هوشمند را تضعیف می‌کند.
۲. افزایش بوروکراسی و فساد اداری
کارشناسان این طرح را بازگشت به دوران «امضاهای طلایی» می‌دانند؛ یعنی انبوهی از هزینه‌های غیررسمی و کندی روند توسعه.
۳. افزایش هزینه‌ها برای پلتفرم‌ها و کاربران
در صورت اجرای این طرح، کسب‌وکارها باید عوارض شهری مجزا پرداخت کنند. این یعنی افزایش کرایه‌ها برای مردم و فشار مضاعف بر رانندگان.
-
فرار سرمایه‌گذاران خطرپذیر
پیام‌های منفی از سوی نهادهای تنظیم‌گر، باعث بی‌اعتمادی به اکوسیستم استارتاپی ایران و خروج منابع مالی از کشور خواهد شد.
-
تعارض منافع با شهرداری‌ها
شهرداری‌ها خود ذی‌نفع و بازیگر در حوزه حمل‌ونقل هستند. واگذاری صدور مجوز به این نهاد، تضاد منافع آشکاری ایجاد می‌کند.
آیا سامانه جدید وزارت کشور راه‌حل است یا تکرار اشتباهات؟
در تبصره‌های این لایحه آمده که وزارت کشور باید سامانه‌ای جدید برای ثبت اطلاعات سفر ایجاد کند. اما مدیران صنعت تاکسی آنلاین این اقدام را تکرار طرح‌های شکست‌خورده‌ای مانند «سماس» می‌دانند که در سال ۱۳۹۸ برای نظارت بر سهمیه سوخت راه‌اندازی شد و با اهداف تجمیع مجوزها در درگاه ملی دولت در تضاد است.
تاکسی‌های آنلاین: فراتر از یک مجوز
تاکسی‌های اینترنتی فقط ابزار حمل‌ونقل نیستند. این پلتفرم‌ها در سال‌های گذشته:
-
باعث اشتغال‌زایی هزاران راننده شدند.
-
به کاهش ترافیک شهری کمک کردند.
-
خدمات‌رسانی سریع، قابل‌اعتماد و امن را در بسیاری از مناطق کشور ممکن کردند.
با این وجود، برخی شهرداری‌ها پیش از تصویب رسمی لایحه، حساب‌های بانکی این شرکت‌ها را توقیف کرده‌اند؛ اقدامی که بدون طی فرآیند قانونی انجام شده و حتی سامانه‌های رسمی مانند سماس هم الزامات مشخصی برای آن دارند.
مسیر درست کدام است؟
در حالی که بررسی جزئیات لایحه در کمیسیون عمران مجلس ادامه دارد، کارشناسان و نهادهای بخش خصوصی خواستار بازنگری کامل در این طرح هستند. انجمن تجارت الکترونیک هشدار داده است:
تصویب این لایحه، به جای تسهیل نوآوری، باعث تمرکززدایی بی‌منطق، تعارض نهادی و سردرگمی اکوسیستم فناوری می‌شود.
