در سال‌های اخیر خبرهای بسیاری درمورد توسعه زیرساخت‌های فضایی کشور و پرتاب ماهواره شنیده‌ایم. به تازگی حسن سالاریه، رئیس سازمان فضایی ایران هم اعلام کرد که در سال جدید چند ماهواره در صف پرتاب هستند، اما به نظر می‌رسد به اندازه‌ای که پرتاب ماهواره برای مسئولان اهمیت دارد، نحوه استفاده از آنها و خدماتی که ماهواره‌ها می‌توانند عرضه کنند، اهمیتی ندارد. این در حالی است که داده‌های به دست آمده از ماهواره‌ها در زمینه پیش‌بینی رخدادها مانند سیل و آتش‌سوزی و....نقش بسیار مهمی دارند. شاید این موضوعات برای مسئولان در اولویت نباشد، اما استارتاپ‌های در حوزه فضایی شکل گرفته‌اند که با کمک داده‌های ماهواره‌ای در تلاش برای نجات زمین هستند، «تیزنگر» یکی از این استارتاپ‌هاست. در مردادماه سال ۹۸، استارتاپ تیزنگر به صورت رسمی فعالیت خود را در حوزه خدمات هوشمند فناوری فضایی و داده‌های مکانی آغاز کرد. این استارتاپ با پایش مداوم تصاویر ماهواره‌ای و استفاده از یادگیری عمیق ماشین (Machine learning) می‌تواند تغییرات زمین را رصد و رخدادهای بیش‌ِ روی آن را پیش‌بینی کند و تفسیر داده‌ها و گزارش آن را به سازمان‌های مورد نظر و کشاورزان ارائه دهد تا آنها براساس داده‌های به دست آمده تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات لازم را انجام دهند.
راه‌اندازی استارتاپ از دل یک بحران
سال ۹۸ شروع خوبی نداشت و فروردین ماه این سال را با خبرهای سیل آغاز کردیم. سیلی که از استان‌های شمالی تا جنوبی را در برگرفت و خرابی‌های بسیاری برجا گذاشت. در آن‌زمان استارتاپ‌های بسیاری در تلاش برای کمک به سیل‌زدگان بودند؛ از جمله استارتاپ‌های فضایی. تیزنگر هم یکی از این استارتاپ‌ها بود. وقتی سری به سایت تیزنگر بزنیم با انبوهی از خدماتی که به سازمان‌ها و کشاورزان ارائه می‌دهند، روبرو می‌شویم. همین موضوع باعث شد تا در این شماره «فن‌بیز» به سراغ تیزنگر بروم.
یاسر عشورزاده، بنیانگذار و مدیرعامل تیزنگر دارای مدرک فوق لیسانس عمران ژئودزی و سیستم اطلاعات جغرافیایی است. بعد از فارغ‌التحصیلی در مقطع کارشناسی، فعالیت خود را در شرکت‌های مهندسین مشاور آغاز کرد و همزمان کسب‌وکار خود را پیش برد: «تیمی تشکیل دادم و شرکتی ایجاد کردم. بخشی از درآمدم از کارمندی را به توسعه این شرکت اختصاص داده بودم. اولین استارتاپی را هم که راه‌اندازی کردم، به فعالیت کنونی ما ربطی نداشت. در سال ۹۴ استارتاپ خرید و فروش و اهدای کتاب دست دوم و نو براساس موقعیت جغرافیایی را راه‌اندازی کردیم. یعنی کسانی که نزدیک هم بودند می‌توانستند کتاب‌هایشان را مبادله کنند، بفروشند یا اهدا کنند.»
سپس فعالیت این شرکت به حوزه مانیتورینگ و جابه‌جایی (Displacement) سازه‌های بلند مرتبه و سدها با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای تغییر کرد: «جابه‌جایی سازه‌های بلند یعنی رفتار سازه‌های بلند و سدها را در زمان‌های مختلف ارزیابی می‌کردیم که بفهمیم جابه‌جایی دارند یا نه. مثلا مسئولان اعتقاد داشتند برج میلاد کج شده و جابه‌جایی دارد. کار ما این بود که با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای تعیین موقعیت با دقت بالا و تجهیزات نقشه برداری این تغییرات جابه‌جایی سازه‌های بلند مجموعه و سدها را به روش ژئودتیک کنترل کنیم. بعد حوزه فعالیت خود را به سمت سنجش از راه دور ماهواره‌ای بردیم.»
در سال ۹۷، یاسر علاقمند به سنجش از راه دور ماهواره‌ای شد و همراه با تیم تیزنگر مقاله‌ای با موضوع «مدل‌سازی نقش پوشش گیاهی در آلودگی هوای تهران» را به دانشگاه هامبورگ ارسال کردند: «آلودگی هوای تهران در زمستان بسیار بود. به این فکر افتادیم دراین زمینه تحقیقی را انجام دهیم. در این تحقیق با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و تغییرات پوشش گیاهی، مناطقی را شناسایی کردیم تا با ایجاد فضای سبز شهری دراین منطقه‌ها براساس نوع پوشش گیاهی که ما تشخیص دادیم، بتوانیم آلودگی هوای تهران را کم کنیم. این مقاله را به دانشگاه هامبورگ ارسال کردیم و پذیرفته شد و خیلی مورد استقبال قرار گرفت. متوجه شدیم سنجش از راه دور ماهواره‌ای در حوزه فناوری فضایی در ایران جای کار بسیار دارد و تصمیم گرفتیم این فناوری را در حوزه‌های کاربردی در کشور اجرایی کنیم.»
تیم تیزنگر در حال فعالیت روی سنجش از راه دور ماهواره‌ای بود تا سال ۹۸ که آن اتفاقات ناگوار رخ داد: «اگر به خاطر داشته باشید در سال ۹۸ خوزستان و آق‌قلای گلستان درگیر سیلاب شدند. خیلی از هموطنان با این بحران دست و پنجه نرم می‌کردند و سازمان‌های مربوطه هم در تلاش بودند تا به حل این بحران کمک کنند. دراینجا با توجه به تحقیق قبلی که انجام داده بودیم، فکر کردیم دراین موضوع هم سنجش از راه دور ماهواره‌ای می‌تواند کمک‌کننده باشد، مثلا پهنه‌های سیلاب را شناسایی کنیم و به گروه‌‌های امدادرسانی بگوییم چه مناطقی دچار سیلاب شدند.»
در آن‌زمان پویشی توسط سازمان فضایی ایران برگزار شد و از افراد و شرکت‌هایی که کار پژوهشی انجام می‌دهند، دعوت شد. تیم تیزنگر هم در این جلسات شرکت کرد و به گفته یاسر نتایج این جلسات هم مثبت بود: «دراین جلسات من با شرکت‌ها و محصولات و نوع فعالیتشان آشنا شدم و تصمیم گرفتم تحقیقات بازار خود را آغاز کنم. در تحقیق خود خلائی را حس کردم. این خلا این بود که اکثر این شرکت‌ها فعالیت‌های سنتی دارند. یعنی به شکل مرسوم قدیمی گزارش تهیه می‌کنند.مثلا یک نفر ساعت‌ها پشت کامپیوتر می‌نشیند،تصاویر‌ها را دانلود و پردازش و سپس تبدیل به گزارش می‌کند و بعد گزارش را به تیم‌های امداد و نجات آن منطقه ایمیل می‌کند.»
تیم تیزنگر تصمیم گرفت دراین راه از تکنولوژی‌های نوین کمک بگیرد و این چالش را با استفاده از ابزار هوش مصنوعی و یادگیری ماشین حل کند. ترکیب سنجش از راه‌دور ماهواره ای و ابزار هوش‌مصنوعی برای نخستین‌بار انجام می‌شد و چالش‌هایی به خصوص در برخورد با سازمان‌های حاکمیتی برای این تیم ایجاد شد.
اعتماد نداشتن سازمان‌ها، چالشی برسرراه
پیشتر سازمان‌های حاکمیتی مانند سازمان فضایی، سازمان نقشه‌برداری و سازمان جغرافیای ارتش گزارش سنجش از راه دور را تهیه می‌کردند و حالا با ورود یک استارتاپ تازه نفس با یک تکنولوژی نوین چالش‌هایی ایجاد شده بود: «گزارش‌ها را خیلی سریع ارائه می‌دادیم، اما سازمان‌ها اعتماد نمی‌کردند. به ما می‌گفتند سازمان فضایی باید گزارش شما را تایید و کنترل کند، بعد آنها استفاده کنند. اما در واقعیت ما به این حرف‌ها توجه نکردیم و راه را ادامه دادیم. سال ۹۸ سازمان فضایی و وزارت ارتباطات دید بازی نسبت به فعالیت استارتاپ‌های فضا پایه داشتند. آنها سعی می‌کردند تیم ما و استارتاپ‌هایی که در این زمینه فعالیت می‌کردند را به سازمان‌ها معرفی و تبلیغ کنند.»
تیم تیزنگر سعی کرد برای جلب اعتماد سازمان‌ها تعداد گزارش‌های خود را افزایش دهد و گزارش‌ها را به سازمان‌هایی مثل سازمان مدیریت بحران، سازمان امداد و نجات و سازمان منابع طبیعی وزارت جهاد کشاورزی و... به صورت رایگان و دردسترس عموم قرار دهد: «تعدد و دقت بالای گزارش‌ها و چابک‌سازی در فرآیند مراحل تهیه این گزارش باعث شد آرام آرام این اعتماد شکل بگیرد.»
البته حمایت دولت همیشگی نبود و پس از پایان یافتن دولت دوازدهم با توجه به تغییر رویکرد، این استارتاپ و استارتاپ‌های مشابه مجبور شدند به صورت مستقیم با سازمان‌ها با نیازهای فناورانه فضایی ارتباط بگیرند. برقرارکردن ادبیات مشترک میان استارتاپ‌ها و سازمان‌های دولتی هم کار آسانی نبود: «بعد از دولت دوازدهم حمایت سازمان‌هایی مثل سازمان فضایی کشور و وزارت ارتباطات کمرنگ شد. دولت به سمت ساخت ماهواره رفت و حوزه کاربرد ماهواره رها شد. در صورتی که می‌توانستند حمایت از ما را در اولویت دوم قرار دهند، اما اینطور نشد و به کل این حمایت حذف شد. حالا باید به صورت مستقل با سازمان‌ها صحبت می‌کردیم. خیلی باید کار کنیم تا ادبیات گفتمان‌امان نزدیک به هم شود.»
از دیگر چالش‌هایی که یاسر به آن اشاره کرد، بحث سرعت اینترنت، تحریم‌ها و فیلترینگ داخلی بود: «در یک دوره‌ای اینترنت قطع شد. بعد فیلترینگ‌ها افزایش پیدا کرد و از آن سمت تحریم‌های شرکت‌های ارائه سرویس نقشه و تصاویر ماهواره‌ای شروع شد. هسته اصلی ما داده‌ها را از آژانس فضایی اروپا یا آژانس فضایی آمریکا که ناسا است، دریافت می‌کند. دراینجا ما با چالش مواجه شدیم. مجموعه این مشکلات باعث می‌شد نتوانیم پاسخگوی نیاز سازمان‌ها باشیم و خیلی دچار بحران شویم، اما با راه‌اندازی سامانه‌های داخلی این مشکل برطرف شد. توانستیم سامانه‌های زیرساختی و فنی را اجرایی کنیم تا کمتر تحت تاثیر این شرایط قرار بگیریم.»
در دوره‌ای هم تحریم‌ها باعث شد تیم تیزنگر نتواند از وب‌سرویس فضایی آمریکا بهره ببرد که در این زمینه مکاتباتی را انجام دادند، چون کار استارتاپ تیزنگر پژوهشی است و این تیم در چند مسابقه جهانی، رتبه‌های بالا دریافت کرده بود، مشکل برطرف شد و توانستند اکانت‌های سفارشی دریافت کنند.
تیزنگر و همکاری با کشاورزان
در الکامپ ۹۸ سامانه هوشمند مشاهدات ماهواره‌ای به عنوان محصول دانش‌بنیان تیزنگر توسط رئیس وقت سازمان فضایی ایران رونمایی شد و شروع به فعالیت کرد، البته فعالیت‌ها بسیار ابتدایی بود، اما از سال ۹۹ برای اینکه از هوش مصنوعی و یادگیری ماشین به خوبی در کار خود استفاده کنند، یک هسته پردازنده ایجاد کردند:« این هسته پردازنده تصاویر ماهواره‌ای را پردازش و تبدیل به گزارش می‌کند و یک وب GIS (سامانه اطلاعات جغرافیایی) گزارش را دریافت می‌کند و به کاربرها و مشتریان ارائه می‌دهد.»
سپس این تیم تصمیم گرفت حوزه کاربردهای استفاده از سنجش از راه دور ماهواره‌ای را افزایش دهد: «ما فعالیت خود را در حوزه‌های مختلف از پیش‌بینی و شناسایی سیلاب، پیش‌بینی و شناسایی آتش‌سوزی در عرصه منابع طبیعی، شناسایی آلودگی‌های نفتی در خلیج فارس، پایش آلودگی و گرد و غبار کشور، تغییر کاربری و پایش منابع آبی و...گسترش دادیم. یکی از فعالیت‌های ما در زمینه B2C کشاورزی دقیق است. یعنی با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، کشاورز زمین خود را ثبت می‌کند، ما به او می‌گوییم کجای زمین نیاز به کوددهی دارد، کجا نیاز به آبیاری دارد و کجای زمین دچار تنش و آفت شده است.»
خوبی این بخش این است که کشاورز به راحتی می‌تواند به افرادی که برای او کار می‌کنند، اعلام کند در چه موقعیت جغرافیایی از زمین تنش وجود دارد و خیلی سریع برای برطرف‌کردن آنها وارد عمل شوند. به اعتقاد یاسر این موضوع باعث می‌شود کشاورزی کشور به سمت کشاورزی مدرن و هوشمند برود. هم‌اکنون تقریبا بیش از ۳ هزار کشاورز از سامانه سهم تیزنگر استفاده می‌کنند.
یاسر درمورد اینکه چگونه با کشاورزان ارتباط برقرار کردند، گفت: «ما با بازاریابی همکاری خود را با کشاورزان آغاز کردیم. اول با کشاورزان پیشرو و کشت و صنعت‌ها شروع کردیم و آرام آرام با همه آشنا شدیم. البته این بازار بزرگی است و ما هنوز راه زیادی داریم تا به بازاری که برآورد کردیم، برسیم.»
هوش مصنوعی؛ مزیت رقابتی تیزنگر
استارتاپ‌های بسیاری در این سال‌ها در زمینه حوزه فضایی ایجاد شدند، پس این سوال ایجاد می‌شود که چرا سازمان‌ها باید تیزنگر را برای تهیه گزارش انتخاب کنند. یاسر دراین مورد می‌گوید: «استفاده از یادگیری ماشین و هسته پردازنده بومی پردازش تصاویر ماهواره‌ای از مزایای تیزنگر محسوب می‌شود. البته رقبای ما هم در حال به‌روز شدن هستند، اما در زمینه سنجش از راه دور ماهواره‌ای معمولا شرکت‌ها به صورت وب‌سرویس از آژانس فضایی اروپا بهره می‌برند، اما ما تصمیم گرفتیم زیرساخت‌ها را خودمان فراهم کنیم. از سال ۹۸ پردازنده‌ی اصلی که تصاویر ماهواره‌ای را پردازش و گزارش تهیه می‌کند را توسط تیم تحقیق و توسعه شرکت طراحی و تولید کنیم و این یکی از مزایای رقابتی ما است.»
به گفته یاسر این پردازنده به عنوان محصول دانش‌بنیان سطح یک توسط معاونت علمی ریاست جمهوری ارزیابی شده است.
یکی دیگر از مزایای تیزنگر این است که گزارش‌هایی که توسط این پردازنده تهیه و پردازش می‌شود، با توجه به استفاده از ابزار یادگیری ماشین، نیاز به تفسیر کمتری دارد: «مثلا در گزارش‌های متداول شرکت‌های ارائه دهنده در خصوص چگونگی وضعیت گیاه در زمین کشاورزی، کشاورز اعدادی را می‌بیند و باید آنها را تفسیر کند یا به پشتیبانی آن شرکت زنگ بزند تا شرکت برای او گزارش را تفسیر کند که مثلا رنگ سبز در این گزارش چه معنی دارد. در صورتی که گزارش‌های سامانه تیزنگر با هوش مصنوعی و یادگیری ماشین تهیه می‌شود. هوش مصنوعی به صورت دقیق گزارش را برای کشاورز تفسیر می‌کند و کشاورزان مستقیم اطلاعات را به‌دست می آورند. گزارش‌ها هم کاربردی‌تر و ملموس‌تر شدند.»
به گفته یاسر از دیگر مزیت‌های رقابتی سامانه سهم در بخش کشاوزی، ارائه گزارش‌های عملکردی خاص برای زمین کشاورزی است که سایر شرکت‌های خارجی و ایرانی تصویر یک روز از زمین‌های کشاورزی را استخراج و پردازش می‌کنند، اما هوش مصنوعی تیزنگر تصاویر یک بازه زمانی را تهیه و پردازش و گزارشی جامع تهیه می‌کند. این گزارش‌ها شامل: «پایش رشد و کیفیت برگ گیاه، میزان تغییرات دمای سطح زمین، چرخه رشد و رطوبت جهت شناسایی تنش‌ها و آفات، الگوی مصرف آبیاری، الگوی مصرف کوددهی و برآورد و تخمین عملکرد.» است.
پیش به سوی ساخت ماهواره!
وقتی در گوگل نام تیزنگر را جست‌وجو می‌کنید، به مصاحبه‌ای از یاسر می‌رسید. در این مصاحبه او اعلام کرده است که «به دلیل محدودیت‌های خارجی به فکر ساخت ماهواره اختصاصی افتاده‌اند.»
یاسر توضیح می‌دهد که منظور از ماهواره یعنی «کیوب‌ست» یا ماهواره مکعبی است. کیوب‌ست به نوعی از ماهواره‌های کوچک گفته می‌شود که به‌صورت ماهواره‌ای متشکل از واحدهای مکعب‌شکل تعریف شده‌اند.
کیوب‌ست‌ها معمولاً با ابزاری در ایستگاه فضایی بین‌المللی در مدار قرار داده می‌شوند و در زمینه علوم مختلف مانند فیزیک فضایی و خورشیدی، شاخه‌های زمین‌شناسی و سنجش از راه دور و زیست‌شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
یاسر درمورد اینکه ساخت این کیوب‌ست‌ها در چه مرحله‌ای قرار دارد، می‌گوید: «پروپوزالی را به سرمایه‌گذاران ارسال کردیم و اقدامات اولیه در حال انجام‌شدن است. در این خصوص با تیم‌های با تجربه بالای ساخت ماهواره‌ای در سال ۱۴۰۰ کنسرسیومی تشکیل دادیم.»
تیزنگر و همکاری‌ها با سازمان‌ها
هم‌اکنون تیم ۵ نفره تیزنگر در طبقه هفتم «برج نوآوری و فناوری» دانشگاه شهید بهشتی مستقر است. با حدود بیش از ۳ هزار کشاورز پیشرو و کشت و صنعت در حوزه کشاورزی دقیق و هوشمند فعالیت می‌کند. با سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور تا ۱۴۰۲ برای شناسایی مناطق ریسک حریق قرارداد دارد. با سازمان مدیریت بحران در بخش پیش‌بینی و شناسایی پهنه سیلاب و بخش آلودگی هوا و ریسک حریق با سازمان محیط‌زیست همکاری‌هایی شکل گرفته است.
راه درآمد تیزنگر
تیزنگر کسب‌وکاری است که از ارائه خدمات سنجش از دور، کسب درآمد می‌کند. یکی از آنها تهیه گزارش برای کشاورزان است: «کشاورزان در هفته یک گزارش یا ۲ گزارش دریافت می‌کنند و هزینه‌ای پرداخت می‌کنند یا ماهیانه دریافت این گزارش‌ها را رزرو می‌کنند.»
این استارتاپ به سازمان‌های دیگر هم به صورت وب سرویس API خدمات خود را عرضه می‌کند: «آنها می‌توانند یا وب‌سرویس از ما خریداری کنند و در سامانه خود مورد بهره‌برداری قرار دهند یا از ما بخواهند سامانه سهم را سفارشی‌سازی کنیم. ما هم سامانه سهم را برای سازمان‌ها تحت عنوان سامانه داخلی سفارشی‌سازی می‌کنیم.»
آینده تیزنگر در بازارهای بین‌المللی
تیم تیزنگر برای این استارتاپ برنامه‌های بسیاری دارد. یکی از آنها راه‌اندازی کیوب‌ست است: «می‌‌خواهیم به استارتاپ ایرانی تبدیل شویم که تمام علم و فناوری برای خودش است و به این صورت کسب‌وکارمان هم قوی‌تر می‌شود.»
دومین هدف هم ورود به بازار بین‌المللی است: «امیدواریم با رفع تحریم‌ها در آینده و حمایت دولت به‌خصوص وزارت ارتباطات وارد بازار جهانی شویم. تا زمانی که وارد بازارهای جهانی یا حتی بازارهای کشورهای همسایه نشویم، رشد نخواهیم کرد و یکی از دلایل عمده اینکه استارتاپ‌های ایرانی نمی‌توانند رشد کنند، همین موضوع است. ما خیلی در صادرات خدمات ضعیف عمل کردیم. همیشه وقتی صحبت از صادرات می‌شود، فکر همه به دنبال محصول قابل لمس است. چند شرکت را می‌شناسید که خدمات صادر کنند؟ گزینه‌های کمی در این حوزه وجود دارند.»
این تیم قصد دارد به بازارهای کشورهای اطراف مثل ترکیه، تاجیکستان، عراق،گرجستان و کشورهای حوزه خلیج فارس که درگیر بحران‌های سیلاب و آتش‌سوزی هستند و می‌خواهند کشاورزی خود را هوشمند و دقیق کنند، وارد شود.
منبع: sharghdaily-994975
