چرا «ایرانیش»؟
ایرانیش از زبان شهرام شکیبا، راوی برنامه این‌گونه آغاز میشود: «پدرم توی بازار عباس‌آباد کارگاه ساخت. ماشین جوراب‌بافی داشت. من هم که بچه بودم تابستونا می‌رفتم کارگاهش کمک می‌کردم. با این‌که کیفیت تولیدای اون بازار عالی بود و قیمتش هم منصفانه، اما وقتی پای جنسای چینی و ترک باز شد به ایران، اونم زیر قیمت تموم شده، مردم دیگه جنس ایرانی نخریدن...کم سراغ نداریم توی صنف‌ها و صنایع دیگه که به همچین مشکلی برخوردن. همیشه دوست داشتم بفهمم چرا اوضاع کاسبی بابام به‌هم‌ریخت و مثل خیلی‌های دیگه مجبور شد مغازه را جمع کنه و خونه‌نشین بشه. ایرانیش قرار بهم کمک کنه که شاید، شاید دلیلش رو بفهمم»، این جملات خلاصه‌ای است از هدفی که این برنامه به گفته روح‌ا... رحیمی، تهیه‌کننده‌اش دنبال می‌کند. او به جام‌جم می‌گوید: همیشه برای من این سوال مطرح بوده است که چرا وقتی خرید می‌کنیم، می‌گوییم خارجی‌اش بهتر است. طبیعی است که بیشتر ما محدودیت مالی داشته باشیم و حق داریم پولمان را جوری که دوست داریم خرج کنیم اما وقتی به زندگی مردم کشورهای دیگر مثل چین، ژاپن و ترکیه نگاه می‌کنی می‌بینی که ما کمتر از آنان درباره کالاهای ملی‌مان گفته و شنیده‌ایم. اگر بخواهیم تمام بار این اتفاق را روی دوش مردم بیندازیم از انصاف دور شده‌ایم. پس به این نتیجه رسیدیم که لازم است مردم از نزدیک با برندها، کارخانه‌ها، خط تولید و در واقع با فرآیندی که در صنایع داخلی برای تولید یک کالای خوب و با کیفیت طی میشود، آشنا شوند.
معیارهای «ایرانیش»
ایرانیش در 14 قسمت سراغ 14 تولیدکننده ایرانی رفته است؛ رحیمی ملاک گزینش این موارد را کیفیت محصول آنان و رقابت با نمونه‌های خارجی معرفی می‌کند و می‌گوید: یکی از معیارهای ما برای انتخاب برندهای ایرانی موفقیت آنان در صادرات به بازار کشورهای منطقه و حتی شرق آسیا، اروپا و آمریکا بود. در این مجموعه مستند سراغ صنایعی رفتیم که مردم مستقیما با آن در ارتباط هستند یعنی به طور مستقیم به مغازه می‌روند و آن را تهیه می‌کنند. با راوی کار، آقای شکیبا سراغ شرکت‌ها رفتیم و با مدیران عامل آنها گفت‌وگو داشتیم و سعی کردیم همه ظ‌رفیت‌های این صنایع را جلوی دوربین بیاوریم تا برای مخاطب ملموس باشد.
درددل‌های «ایرانیش»
ایرانیش هم از میزان کیفیت تولیدهای داخلی می‌گوید و هم به مشکلات گریبانگیر تولیدکنندگان می‌پردازد و پای درددل آنها می‌نشیند. رحیمی امیدوار است مسئولان برنامه را ببینند تا از این طریق گروه سازنده «ایرانیش» به هدف نهایی خود یعنی کمک به رفع برخی معضلات نزدیک شوند. کارگردان و تهیه‌کننده برنامه بیان می‌کند: در قسمتی از برنامه سعی کردیم گوش شنوای گلایه‌های تولیدکنندگان باشیم.
برای نمونه اغلب آنان از بحث نقدینگی، تسهیلات ارزان قیمت، هزینه‌های گزاف دولتی مثل مالیات، عوارض، بیمه و موردهایی از این دست گله داشتند و می‌گفتند: روند کاری یک تولیدکننده در ایران شفاف است. اول باید از سازمان استاندارد، استانداردهای لازم را دریافت کند، همه مجوزها را بگیرد و بعد یک محصول با کیفیت را تولید کند و دست مردم بدهد.
تازه بعد از تولید باید مالیات، عوراض شهرداری و بیمه را هم پرداخت کند. در حالی که واردکننده همان محصول، عمدتا بی‌نام و نشان و بدون حساب‌کشی این کار را انجام می‌دهد و گاهی با کم اظهاری، مالیات کمتری را پرداخت می‌کند، چون نظارت کمتری روی کار آنان نسبت به تولیدکنندگان وجود دارد. محصولات وارداتی راحت واراد بازار رقابت می‌شوند و نهاد و مرجعی هم وجود ندارد که با دقت، کیفیت‌شان را بسنجد. خیلی از محصولاتی که به اسم برندهای خارجی وارد ایران میشود، اصل نیست و تقلبی است. مصرف‌کننده هم آن را می‌خرد و متاسفانه متضرر میشود.
«ایرانیش» و قوانین بازرگانی سیما
نشان دادن نام و نشان صنایع ایرانی که اخیرا در «ایرانیش» و چند برنامه مشابه دیگر در حال رخ دادن است، اتفاق خجسته‌ای است که البته با قوانین بازرگانی سیما مغایرت دارد. تهیه‌کننده برنامه در این‌باره می‌گوید: این مجموعه دی ماه 1395 کلید خورد. آن موقع بحث کالای ملی این‌قدر وجود نداشت و برای همین ما سعی می‌کردیم قاب دوربین را طوری ببندیم که نام برندها در کادر نباشد اما قلبا دوست نداشتم این اتفاق بیفتد و با خود می‌گفتم مصاحبه‌شونده یک صنعتگر داخلی است که خود را از منافع زیادی دور کرده و با عشق پا در این راه گذاشته است پس طبیعتا باید موقعیتی برایش فراهم کنیم که برندش دیده شود. واقعا استرس داشتیم اما خوشبختانه رویکرد صحیح مدیران سازمان باعث شد ما در اواسط کار اسم برندها را راحت بیاوریم و لوگوها را نشان دهیم. این یک اتفاق فوق‌العاده و نشان‌دهنده درایت بی‌نظیر سازمان است.
روایت به سبک «ایرانیش»
شهرام شکیبا را بیشتر به عنوان مجری و طنزپرداز می‌شناسیم؛ او در این برنامه با نقشی کاملا متفاوت، راوی است. رحیمی دلیل انتخاب شکیبا را این‌گونه توضیح می‌دهد: اقتصاد مساله‌ای است که همه ما در زندگی درگیرش هستیم ولی وقتی در تلویزیون در موردش صحبت می‌کنیم به احتمال زیاد مخاطب از تماشای آن خسته میشود و خیلی راحت با کنترل تلویزیون شبکه را عوض کند. ما در پی آن بودیم تا حرفمان را طوری بزنیم که بیننده جدای از شنیدن حرف، جذب فضا و ساختار اثر هم بشود و تا پایان ما را دنبال کند. یکی از چیزی‌هایی که می‌توانست به کار ما جذابیت دهد، وجود یک راوی مولف بود که در صورت لزوم ساختار را بشکند و آگاهانه در یک فضای صمیمی بتواند حرف مورد نظر را به مخاطب انتقال دهد. شهرام شکیبا به‌خاطر سابقه اجرای برنامه‌های طنز، ظرفیت شکستن خشکی فضا را داشت و گزینه مناسبی برای ما بود.
سرنوشت «ایرانیش»
تصویربردای «ایرانیش» تمام شده است و گروه این روزها در حال تدوین برنامه است. وجود تعداد زیاد تولیدکننده داخلی ظرفیت خوبی برای این برنامه ایجاد می‌کند تا بتواند با ادامه دادن ساخت برنامه و تعریف فصول تازه برای آن، سراغ سایر تولیدکننده‌ها برود و حتی از سرنوشت تولیدکنندگانی بپرسد که نتوانستند در شرایط اقتصادی امروز دوام بیاورند و کمتر نام و نشانی از آنان باقی مانده است. رحیمی درباره ساخت قسمت‌های تازه برنامه می‌گوید: هنوز برنامه‌ای برای این کار نداریم اما شاید یکی دو سال آینده سراغ این مجموعه‌های صنعتی برویم و ببینیم چه اتفاقی برای صنایع ما افتاده است و از دو سال گذشته چه تغییراتی داشته‌اند؟ در واقع واکاوی کنیم تا ببینیم نسبت به دو سال گذشته، مشکلات برطرف شده یا اوضاع بحرانی‌تر هم شده است!؟
