برنامه‌های اخیر «خندوانه» در شبكه تلويزيوني نسيم، نمود بارز این بی اعتمادی مردم به وضعیت موجود بود که در صدا و سیما خودش را نشان داد. رامبد جوان در قسمت‌های مختلفي از «خندوانه» زمانی که به یکی از برنده‌های خودرو ۲۰۶ تماس می‌گیرد تا آن را در جریان قرار بگذارد، در واکنش به تلفنی که قطع می‌شود، اعلام می‌کند: آن‌قدر به هم اعتماد داریم که گوشی را روی هم قطع می‌کنیم. این نشانه یک اتفاق اجتماعی بزرگ است که هیچ‌کس به هیچ‌کس اعتماد نمی‌کند. احسان کرمی مجری دیگر این برنامه، بعد از تماس با یکی از برنده‌های این جایزه می‌پرسد :«شما خودرو دارید؟» و بعد از شنیدن جواب منفی برنده به او می‌گوید :«شما یک خودروی آلبالویی ۲۰۶ از طرف اپلیکیشن روبیکا و برنامه خندوانه برنده شدید». این مجری در ادامه به خنده‌های برنده جایزه از پشت تلفن می‌گوید: نخند. صدای من را نمی‌شناسید؟ من احسان کرمی از برنامه خندوانه هستم و به شما تبریک می‌گویم. شغل شما چیست؟برنده جایزه در واکنش به این سوال‌ها جواب می‌دهد: شما می‌توانید اطلاعات بیشتری در اختیار من قرار دهید تا مطمئن شوم از یک برنامه تلویزیونی با من تماس می‌گیرید؟ مجری برنامه هم اصرار می‌کند شما درباره خودتان صحبت کنید، بچه‌های خندوانه این اطلاعات را در اختیار شما می‌گذارند. می‌توانید برنامه امشب را ببینید و در این باره مطمئن شوید.
بي اعتمادي سابقه دار!
ریشه بی اعتمادی به صدا و سیما را باید ازجهت پیامک‌های تبلیغاتی‌ای که در قالب زیرنویس از آن پخش می شود، بررسی کرد. سال‌هاست که تعدادی شرکت وجود دارند که از نظر قانونی مجاز به ارسال محتوا به مشترکان اپراتورهای تلفن همراه هستند و می توانند در قبال این ارسال‌ها، از مشترکان پول دریافت کنند. روش قانونی کار هم به‌اين شکل است که این شرکت‌ها باید قبل از ارسال پیامک‌های پولی، موضوع پیامک‌ها و مبلغی راکه بابت هر پیامک باید پرداخت شود به اطلاع مشترکان برسانند تا هر مشترکی که تمایل داشت، با ارسال عددی، مشترک شود و پیامک‌های مربوطه را دریافت کند.در ضمن، باید در انتهای هر پیامک، نحوه لغو اشتراک نیز قید شود تا مشترک هر زمان که خواست، به راحتی با ارسال یک کد، اشتراک را لغو کند و هزینه اضافه نپردازد. بسیاری از شرکت‌های یاد شده، این اصول را رعایت می‌کنند ولی برخی، وارد فاز دیگری می‌شوند و به لطف حیله های مختلف مشترکان تلفن های همراه را سرکیسه می‌کنند. زیر‌نویس‌های تلویزیونی یکی از این شگردهاست که متاسفانه با همکاری صداوسیما انجام می شود و مردم به گمان اینکه در یک نظرسنجی تلویزیونی شرکت می‌کنند، عددی را پیامک می‌کنند، بی آنکه بدانند آن عدد، عدد درخواست اشتراک پیامک‌های پولی است! هنوز مشخص نیست تاکنون چه تعداد از مردم ایران قربانی این رویه ضداخلاقی و غیرقانونی صداوسیما شده‌اند، صداوسیمایی که برای آنتن فروشی، ابایی از این هم ندارد که وارد روندی شود که مخاطبانش سرکیسه شوند. از سوی دیگر عده ای کلاهبردار نیز با ترفندهای مختلف به اسم مسابقات تلویزیونی از مردم اخاذی کردند و پرونده‌های سنگین‌شان در اداره آگاهی وجود دارد. کلاهبردارانی که با شهروندان تماس می‌گرفتند و خبر از برنده شدن آن‌ها در یک مسابقه تلویزیونی می‌دادند. شماره کارت و رمز دوم شان را می گرفتند و از آن‌ها اخاذی می‌کردند. این را هم می شود یکی از ریشه‌های بی اعتمادی مردم به صدا و سیما دانست. از سوی دیگر صدا و سیما از اپلیکیشنی به نام روبیکا برای نظرسنجی و شرکت در مسابقات دیگر برنامه خندوانه استفاده می‌کند. اپلیکیشنی که گفته می‌شود اطلاعات تلگرام کاربران را در خود ذخیره می‌کند و هیچ گونه امنیتی ندارد. ناامن بودن روبیکا تا جایی مورد سوال بود که آذری جهرمی، وزیر ارتباطات در حساب کاربری توییترش نوشت که امنیت این اپلیکیشن را بررسی می کند و اطلاع می‌دهد که دیگر خبری از این موضوع نشد. اما اینکه چرا مردم نسبت به يكديگر در جامعه بی اعتماد شده‌اند را باید در مناسبات سیاسی و اجتماعی جامعه جست‌وجو کرد.
فساد مسئولان، اعتماد مردم را نشانه گرفته است
جامعه‌شناسان این روزها درباره ریشه‌های بی‌اعتمادی مردم نسبت به يكدیگر نظرات مختلفی دارند. اما بی اعتمادی در جامعه را نمی‌توان از بی‌اعتمادی در لایه‌های قدرت جدا دانست. دکتر «کامل دلپسند» جامعه شناس درباره ریشه‌های بی اعتمادی مردم در جامعه نسبت به يكدیگر در گفت‌وگو با «قانون» می‌گوید: «کاهش اعتماد عمومی میان مردم باعث رواج رفتارهایی چون دروغگویی، بی حرمتی، عدم تحمل دیگران، زورگویی، خودشیفتگی، خودنمایی، عدم تحمل دیگران یا کلاهبرداری‌های مختلف می شود. در برخی موارد معیارهایی چون ایمان، صداقت و دین‌داری جای خود را به پول، ماشین و حساب بانکی داده است. روابط بر اساس پایگاه اقتصادی و شغلی افراد شکل می‌گیرد. در چنین شرایطی افراد در تلاش برای رساندن خود به طبقه‌های بالای جامعه به هر قیمتی هستند. توسل به دروغ و فساد مالی در این شرایط مجال رشد می یابد». او در ادامه به وعده‌های مسئولان اشاره می‌کند که قبل از به قدرت رسیدن وعده‌های زیادی را به مردم داده بودند و هیچ یک از آن‌ها برآورده نشد و بيان مي‌كند:« از سویی دیگر، وعده‌های تحقق نیافته یک مسئول، نماینده یا مدیری که پیش از انتخاب شعارهای خود را بر آن استوار ساخته، عامل مهمی در کاهش اعتماد در جامعه است. چنین رفتاری، کاهش حس مسئولیت‌پذیری و قانونمداری را در جامعه رواج خواهد داد؛ چرا که مردم در مقایسه‌ای که شاید درست به نظر نرسد، این رفتار را به سایر مسئولان و افراد بالادستی خود تعمیم داده و به گونه‌ای دل بخواهانه در برابر شرع و قانون رفتار می‌کنند. به این ترتیب، روحیه قانونمندی، شهروندی و هویت ملی در افراد رنگ باخته و جای خود را به نبایدهای اخلاقی مي‌دهد». اما باید سوی دیگر ماجرا را نیز در نظر گرفت که وقتی مردم به حکومت و دولت‌شان اعتماد دارند و هر روز پایه‌های این اعتماد قوی تر می‌شود، چقدر در مهربان تر شدن مردم با يكدیگر موثر است.
مسئولان متوجه تاثير رفتارهاي‌شان باشند
این جامعه شناس می‌گوید:«همان‌گونه که بر اساس خاصیت جامعه، بی‌اعتمادی و پیامدهای آن به شکلی سلسه وار میان افراد جامعه سرایت می‌کند، خوشبختانه رفتارهای مثبت، اعتماد متقابل، مشارکت، احترام، ادب، دوستی و مهربانی نیز دومینووار در جامعه گسترش می‌یابد؛ بنابراین جدا از وظایف نظام‌های آموزشی و تربیتی، نهادها و سازمان های مسئول در جامعه، تلاش فرد فردِ ما در افزایش و گسترش اعتماد عمومی در جامعه بیش از هر نوع اقدامی اثرگذارتر خواهد بود.به طور کلی توجه به اخلاقیات مانند صداقت و راستگویی، انعطاف پذیری، تاب آوری، جمع گرایی و زیر پا گذاشتن منافع فردی باعث از بین بردن کنش‌های منفی خواهد شد؛ چراکه تقابل بسیاری از افراد با ویژگی‌های مثبت آنان را وادار به رفتارهای درست و کنارگذاشتن بی اخلاقی‌ها خواهد کرد. به این ترتیب خواسته یا ناخواسته انسان‌های اطراف خود را در مسیر اعتمادجویی و رعایت اخلاق قرار داده ایم».
