علی آهنگر در یادداشتی با عنوان «ایران و امریکا: بازگشت به عهد مودت» در روزنامه اعتماد نوشت: رویارویی مستقیم امریکا با ایران اکنون به نقطه اوج خود رسیده است؛ نقطه‌ای که شاید هیچ کس آن را پیش‌بینی نمی‌کرد. تجمع بی‌سابقه تجهیزات نظامی امریکا در منطقه، فراتر از یک نمایش قدرت یا تلاش برای جلب رضایت اسراییل و نتانیاهو است. چرایی این وضعیت زمانی روشن‌تر شد که دونالد ترامپ در ۱۴ فروردین از سیاست «جنگ جهانی تعرفه‌ها» علیه کشورهای جهان پرده برداشت. «چو پرده‌دار به شمشیر می‌زند همه را / کسی مقیم حریم حرم نخواهد ماند...» این پرده‌دری نشان‌دهنده اولویت استراتژیک اقتصاد و جریان سرمایه برای دولت ترامپ است؛ اولویتی که او را آماده نبرد با جهان، چه در قالب جنگ تعرفه‌ای و چه اقدام نظامی کرده است. او در حال بازنویسی رادیکال اقتصاد جهانی است. قلب اقتصاد و جریان سرمایه‌ای که او در نظر دارد، خاورمیانه و خلیج‌فارس است. در برنامه او، امنیت تنگه‌ها و آبراهه‌های مهم بین‌المللی و کشتیرانی تجارتی از اهمیت غیرقابل چشم‌پوشی برخوردار است. با درک چنین شرایطی، دکتر علی لاریجانی شامگاه ۱۲ فروردین ۱۴۰۴ به تلویزیون آمد و با هوشمندی از امکان تعریف منافع اقتصادی امریکا در ایران سخن گفت. اما تحقق این پیشنهاد نیازمند بسترهایی است که مهم‌ترین آن ایجاد اعتمادی فراگیر میان دو کشور است که عهدنامه مودت بهترین زمینه‌ساز آن است.
عهدنامه مودت چیست؟ عهدنامه مودت میان ایران و امریکا در ۲۳ مرداد ۱۳۳۴در زمان نخست وزیری حسین علا در تهران به امضا رسید. این سند با هدف حفاظت از حقوق و منافع دو ملت در زمینه‌هایی چون توسعه تجارت، امنیت سرمایه‌گذاری و بهره‌مندی‌های اقتصادی تدوین شد. از اواخر دهه ۱۳۲۰، دولت‌های ایران به جذب سرمایه خارجی برای توسعه اقتصادی کشور چشم دوخته بودند. این هدف پس از تصویب قانون جلب و حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی در آذر ۱۳۳۴ و انعقاد عهدنامه‌های مودت دوجانبه با کشورهای مختلف از جمله امریکا، فرانسه، یونان، اسپانیا، ایتالیا، دانمارک، مکزیک، عربستان و چند کشور دیگر امکان‌پذیر شد.
پس از ۶۳ سال و در پی خروج امریکا از برجام، مایک پمپئو در ۱۱ مهر ۱۳۹۷ خروج رسمی امریکا از این عهدنامه را اعلام کرد.
شرایط کنونی و اولویت‌های ترامپ- اکنون دونالد ترامپ در دور دوم ریاست‌جمهوری خود بار دیگر نشان داد که اقتصاد امریکا با ۳۶ تریلیون دلار بدهی و رقابت فزاینده با چین، برای او در اولویت حیاتی است. اینکه با این وضعیت چگونه می‌خواهد وارد جنگی پرهزینه شود، جای پرسش است. با این همه، تجمع بی‌سابقه تجهیزات نظامی در خاورمیانه، نشانه‌ای از عزم جدی امریکا برای تقابل با ایران است. این جدیت به حدی است که کابینه امنیتی فرانسه در ۱۳ فروردین جلسه‌ای اضطراری برگزار کرد و وزیر خارجه این کشور هشدار داد که «بدون توافق میان ایران و امریکا، وقوع جنگ تقریبا حتمی خواهد بود». با این حال شواهد نشان می‌دهد که خود ترامپ مذاکره و توافق با ایران را به جنگ ترجیح می‌دهد.
جنگ یا صلح؟ جنگ میان ایران و امریکا برای منطقه خاورمیانه که همچون بشکه باروت آماده انفجار است، گزینه‌ای ویرانگر است. جنگی که آغازش با یک جرقه ممکن است، اما پایانش نامعلوم و احتمالا فاجعه‌بار خواهد بود. چنانکه سردبیر میدل‌ایست‌آی گفت: «حمله به ایران جرقه آغاز جنگ سوم خلیج‌فارس است که ویرانگرترین جنگ پس از جنگ جهانی دوم خواهد بود». بدیهی است که هرگونه آتش‌افروزی در خلیج‌فارس، این دریا را به جهنمی از آتش بدل می‌کند. جهنمی از آتش که سرانجام و فرجامی نامعلوم دارد. پرهیز از این جنگ، به نفع امریکا، ایران، خاورمیانه و اقتصاد جهان است. اما چگونه می‌توان از این فاجعه جلوگیری کرد؟ پاسخ شاید در یک «شگفتانه دیپلماتیک» نهفته باشد: «بازگشت به عهدنامه مودت».
چرا بازگشت به عهد مودت؟ بازگشت به عهدنامه مودت می‌تواند با کاهش تنش‌ها و ایجاد بستری برای گفت‌وگو، آتش جنگ را خاموش کند. اعتمادسازی میان دو کشور را افزایش دهد و دشمنی دیرینه را کمرنگ کند. وقتی مودت، احترام و اعتماد میان دو طرف برقرار شد، آنگاه حفظ وضعیت موجود، هویت و چیستی هر دو طرف با قدری تعدیل و تعامل پذیرفتنی است. به علاوه، زمینه‌ساز همکاری‌های اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌شود. پیشنهاد دکتر لاریجانی برای تعریف منافع اقتصادی مشترک، با بازگشت به این عهدنامه تکمیل می‌شود. این بازگشت می‌تواند از طریق احیای سند پیشین یا تدوین عهدنامه‌ای جدید با همان روحیه همکاری انجام شود. در شرایطی که جهان نظاره‌گر و در التهاب رویارویی ایران و امریکاست، بازگشت به عهدنامه مودت نه‌تنها راهی برای پرهیز از جنگ، بلکه فرصتی برای بازسازی روابط و توسعه اقتصادی با جهان است. این پیشنهاد، پاسخی هوشمندانه به تهدیدهای کنونی و تقویت‌کننده ارزش‌هایی است که «صلح» و همکاری را بر «جنگ» و تخریب ترجیح می‌دهند.
منبع: etemadonline-706428
