صندوقی از خاطرات کودکی

 «صادق صندوقی» نام خوش‌آوایی است که برای به خاطر آوردنش باید صندوقچه خاطرات دوران مدرسه را جست‌وجو کرد. سال‌های زیادی نام او  با واج‌آرایی «ص و ق» در شناسنامه کتاب‌های درسی و با عنوان تصویرگر نشسته  است. او نقاش و طراح بسیاری از آثار خاطره‌انگیز مثل کارت‌های آفرین، ده‌آفرین و صدآفرین در دوران کودکی، داستان‌های کتاب‌های درسی و رمان‌های پرخواننده بود. رمان‌های پرفروش و پرمخاطب ژول ورن با تصویرها و طرح جلدهای هنرمند نقاش «صادق صندوقی» به آثاری ماندگار بدل شده است. علاقه‌ صندوقی به هنرهای سنتی ایران گاه به آفرینش اثرهای دشوار، پر از ریزه‌کاری و حتی شگفت‌انگیز انجامید. این ویژگی به خصوص در مینیاتورها و تصویرسازی‌های کتاب‌های درسی او به چشم می‌خورد. او روز چهارشنبه 31 مرداد امسال در 72 سالگی از دنیا رفت .به همین مناسبت مروری داریم بر زندگی، ویژگی های تصویرگری و آثار این هنرمند کشورمان که در ادامه می خوانید. زندگی نامه
صادق صندوقی پنجم اردیبهشت ماه ۱۳۲۵ در شهر همدان به دنیا آمد. پدرش، محرم صندوقی از سمت شوروی سابق به آدنای ترکیه و سپس به همدان رفت، در این شهر ساکن شد، ازدواج کرد و غذاخوری یا همان کبابی معروف استامبولی را در همدان دایر کرد. پدرش از نقاشی آموختن صادق استقبال و شرایط خرید کاغذ و قلم را برای این‌کار او مهیا کرد و به همین ترتیب صادق صندوقی در محله سرپل یخچال، بزرگ شد.
«همدان‌مصور» عنوان نشریه‌ای خودساخته با کمک برادرش زنده‌یاد «حسن صندوقی» بود که در اواخر دهه ۳۰ و اوایل ۴۰ خورشیدی در ۱۰ شماره و  در تعدادی محدود به شکل دستی نوشته، تصویرگری و پخش شد. نشریه «همدان‌مصور» که هنوز نسخه‌هایی از آن موجود است، به معرفی مشاهیر همدان و بیان رویدادهای فرهنگی آن سال ها می پرداخت.
زنده‌یاد صادق صندوقی پس از ادامه تحصیل در همدان، به رغم سختی ها و مشکلات ،خود را به هنرستان هنرهای تجسمی رساند و کار نقاشی را ادامه داد و با حدود نیم قرن تلاش مستمر در زمینه نقاشی و تصویرگری، آثار بسیاری را در کارنامه حرفه‌ای خود ثبت کرد. سه فرزند او با نام‌های شهرزاد، شیرین و شادی نیز به دنبال پدر هر کدام دستی در هنر و ادبیات دارند.
او در آخرین ساعات شب چهارشنبه (۳۱ مرداد ماه) در ۷۲ سالگی در بیمارستان «فیروزگر» درگذشت. صندوقی از یک هفته قبل از آن، برای طی دوره درمان در این بیمارستان بستری شده بود.
ویژگی‌های تصویرگری
نخستین تجربه‌ حرفه‌ای صادق صندوقی، کشیدن تصویری از حماسه عاشورا در سال 1344 بود که برای روی جلد مجله صبح امروز کار کرد. پس از آن، در سال‌های پایانی دهه 1350 به تصویرگری قصه‌های قرآنی پرداخت. به این ترتیب، زمینه‌ اصلی تصویرگری صندوقی، تصویرگری موضوع‌های دینی‌تاریخی بود. به هر حال فعالیت‌های تصویرگری صندوقی را می‌توان بر اساس دوره‌ تاریخی و کیفیت پرداختن به تصویر، در سه بخش بررسی کرد.
1- دوره‌ تصویرهای تجربی
در این دوره، تصویرگری صندوقی ویژگی‌های کار تجربی و اغلب غیرحرفه‌ای دارد. با آن که تلاش‌های نخستین او در کتاب‌هایی مانند «آزادی»، «تو نیکی می‌کن» و چند اثر دیگر، قابل ملاحظه است، اما هنوز از کار حرفه‌ای به دور است. برای مثال، در کتاب تو نیکی می‌کن، ویژگی بومی بودن با شخصیت پردازی و فضاسازی ایرانی همراه است و زندگی پرچالش ایرانی را مجسم می‌کند، اما دوری از عنصر خیال، اهمیت دادن بیش از اندازه به عنصرهای فرعی و شلوغی فضا، اثر را از یک کار حرفه‌ای دور می‌کند.
2- دوره تصویرهای تاریخی
حدود 10 کتاب از کارهای تصویری صندوقی در زمینه‌ تصویرگری کتاب‌های دینی‌تاریخی ویژه‌ کودک و نوجوان است. تصویرگری کتاب‌های «عدی بن حاتم»، «غدیرخم»، و «سپاه فیل»، نمونه‌های تمام‌نمایی از ویژگی‌های دوره‌ دوم کارهای صندوقی است. در این دوره، تصویرگری صندوقی تا اندازه‌ زیادی دوگانه است. همچنان که در این اثرها رگه‌های درخشانی از حرکت‌های گروه انسانی در میان جنگ‌ها، گردهمایی و مهاجرت‌ها با طراحی توانا، پیچیده و بدون رنگ همراه است، گاهی به نشانه‌هایی از شتاب‌زدگی، کم‌توجهی و کار غیرحرفه‌ای برمی خوریم که به نظر می‌رسد ادبیات غیرتخیلی و کم‌جان کتاب‌ها، در شکل‌گیری آن‌ها بی‌تاثیر نبوده است.
3- دوره تصویرهای کتاب درسی
استفاده از رنگ، شلوغی در عنصرهای تصویری، افزایش شخصیت‌های موجود در یک تصویر، کنار گذاشتن شتاب‌زدگی‌ها و ضعف‌های گذشته و قدرت بخشیدن به طراحی فیگوراتیو، از ویژگی‌های دوره‌ پختگی تصویرگری صندوقی است.در این دوره، دامن زدن به نشانه‌های هیجان و حرکت با زاویه‌ دید سینمایی و برش‌های تکنیکی افزایش می‌یابد. گرایش به ساختارگرایی، که یادگار علاقه‌ او به نگارگری است، توجه به عنصر ماجرا و کنش‌های پرماجرا همچنان او را از توجه به تخیل و سادگی بازداشته است. البته، این ویژگی در همه‌ متن‌های داستانی کتاب‌های تصویری او وجود دارد. این گونه متن‌ها بیشتر به بازآفرینی رویدادهای تاریخی‌دینی اختصاص دارد، بدون آن‌ که به حس‌های درونی، رفتارهای زبانی و عنصرهای توصیفی در متن‌های آن‌ها اهمیت داده شود.
علاقه صندوقی به هنرهای سنتی ایران گاه با آفرینش اثرهای دشوار، پرساخت و ساز و حتی شگفت‌انگیز انجامیده که از حرکت‌های ریز و درشت سرشار است، به طوری که گاه می‌توان بخار دهان اسب‌های عرق کرده را در میدان‌های نبرد، از میان برق شمشیرهای آخته و چهره‌های خشمگین و گاه درد‌آلود حس کرد. این ویژگی، به ویژه در تصویرهایی که برای متون درسی تهیه کرده است، به چشم می‌خورد.
 
منابع:پایگاه اطلاع رسانی جماران ، جزیره دانش و ایسنا