رانت ارز مسافرتی از بین می‌رود

همین امر رانت‌هایی را به وجود آورد و باعث شد برخی با سوء‌استفاده از شرایط، ویزا و بلیت سفر به کشورهای خارجی را تهیه کنند و با دریافت ارز مسافرتی آن را در بازار غیررسمی بفروشند و قید سفر را بزنند. از سوی دیگر، برخی کارشناسان معتقدند در شرایط بحرانی اقتصاد، دولت باید از پرداخت ارز مسافرتی امتناع کند و فقط به بیماران خاص اجازه خروج از کشور بدهند، زیرا مسائل مهم‌تری از مسافرت به خارج وجود دارد که ذخایر ارزی کشور باید صرف آن شود. با این حال دولت پس از حدود پنج ماه تصمیم به آزادسازی نرخ ارز گرفت و از امروز تمام نیازهای ارزی(جز کالاهای اساسی و ضروری) در بازار ثانویه برطرف می‌شود. بر این اساس مسافران هم می‌توانند با مراجعه به صرافی‌های مجاز نیاز ارزی خود را بر اساس قیمت بازار تامین کنند.                                                                          

تخصیص ارز به مسافران یکی از دغدغه‌هایی است که همواره بانک مرکزی با آن دست و پنجه نرم می‌کند. به‌ویژه در زمان بحران‌های ارزی این بانک دو راه بیشتر ندارد: یا باید پرداخت ارز به مسافران را متوقف کند که در این صورت باید پاسخگوی هجمه مسافران باشد، یا باید ارز مورد نیاز آنها را تامین کند که در این صورت هم برخی بانک مرکزی را متهم به حیف و میل منابع ارزی و سوءمدیریت می‌کنند. اما در هر صورت باید توجه داشت که سفرهای خارجی تنها به تفریح و گردشگری محدود نمی‌شود. بلکه بسیاری از مسافران هستند که برای درمان و یا برای ادامه تحصیل راهی کشورهای دیگر می‌شوند. دولت هم نمی‌تواند جلودار اینگونه سفرها باشد، چراکه با جان و آینده شهروندان سر و کار دارد. از سوی دیگر در صورتی مردم قید سفرهای تفریحی به خارج از کشور را می‌زنند که جایگزینی مناسب در داخل کشور برای آن پیدا کنند. با اینکه کشور ما از لحاظ طبیعی دارای مناظر بکری است که می‌تواند گردشگران از سراسر کشور جذب کند، اما متاسفانه بی‌توجهی به این مساله به‌نوعی دافعه گردشگری هم به وجود آورده است. به‌ویژه برخی مسائل فرهنگی باعث شده است افرادی که سرمایه لازم برای مسافرت خارجی را دارند، کشورهای دیگر را به شهرهای داخلی ایران ترجیح دهند. البته این مهم تنها به مسائل فرهنگی محدود نمی‌شود بلکه نبود و کمبود برخی زیرساخت‌ها باعث می‌شود گاهی برخی سفرها با سختی فراوانی همراه شود. به‌عنوان مثال توزیع نامناسب امکانات گردشگری در شهرهای مختلف باعث می‌شود طی تعطیلات مختلف، مردم چند گزینه بیشتر برای مسافرت نداشته باشند؛ مسافران یا بار خود را برای مسافرت به شهرهای شمالی کشور می‌بندند و یا برای زیارت رهسپار مشهد می‌شوند. همین امر باعث می‌شود آنها گاهی بیش از آنکه از مسافرت خود لذت ببرند، باحجم بالای ترافیک و شلوغی‌ها بجنگند. البته مشکلات حمل‌ونقل جاده‌ای و کمبود هتل‌ها و مسافرخانه‌ها باعث می‌شود بسیاری قید مسافرت داخلی را بزنند. جاذبه شهرهای شمالی کشور هم شکل طبیعی دارند و مردم برای استفاده از فضای جنگل، دریا و آب‌وهوا این شهرها را برای مسافرت انتخاب می‌کنند. با توجه به دلایلی که به آنها اشاره شد نمی‌توان انتظار داشت افرادی که قصد مسافرت خارجی دارند، مقصد خود را به شهرهای داخلی تغییر دهند. با این حال از ابتدای هفته جاری شایعاتی مبنی بر توقف پرداخت ارز مسافری شکل گرفت، اما ارائه بسته جدید ارزی توسط رئیس بانک مرکزی تمام این شایعات را رد کرد و قرار است از این پس ارز مورد نیاز مسافران از طریق صرافی‌های رسمی تامین شود. هرچند با اینکه هنوز مشخص نیست دقیقا با چه سازوکاری این طرح اجرایی می‌شود، اما احتمال می‌رود سقفی برای پرداخت ارز مسافرتی تعیین شود. بعید نیست همین سقف موجود ۵۰۰یورو برای کشورهای هم‌مرز و مشترک‌المنافع و ۱۰۰۰یورو برای سایر کشورها همچنان رعایت شود. درباره قیمت‌گذاری آن نیز باید گفت که بر اساس قیمت تعیین‌شده در صرافی‌ها این ارز پرداخت می‌شود که این قیمت نیز برگرفته از قیمتی است که در بازار ثانویه ارز تعیین می‌شود و می‌تواند تا ۸۰۰۰تومان باشد. در بازار ثانویه ارز که ارز حاصل از صادرات، عرضه شده و واردکنندگان آن را دریافت می‌کنند، نرخ به‌طور توافقی تعیین می‌شود که رئیس کل بانک مرکزی فعلا در مورد آن هم صحبتی نکرد. حال باید منتظر بود تا زمان راه‌اندازی این بازار قیمت تعیین شود. آنگاه قرار است صرافی‌ها با حدود پنج‌درصد بالاتر قیمت‌های خود را تعیین و مبادله کنند. بنابراین ارز مسافرتی نیز شامل این قیمت می‌شود.

ضرورت بهبود زیرساخت‌های گردشگری

آمار نشان می‌دهد که سالانه حدود 9‌میلیون سفر خارجی در ایران اتفاق می‌افتد. دولت که خود را موطف به تامین ارز مسافران خارجی می‌داند در این مدت چنان فشاری را متحمل شد که رئیس سابق بانک مرکزی از مردم خواست سفرهای خود را متوقف کنند و دیگر به سفر خارجی نروند، چراکه از نظر ولی‌ا... سیف سفرهای خارجی در ایران بیش از حد معمول است؛ نظری که مخالفان سرسخت خود را دارد. اما عده‌ای از کارشناسان هم حق را به سیف می‌دهند و معتقدند با خروج مسافران از ایران، ارز زیادی هم از کشور خارج می‌شود و این موضوع بر التهابات بازار می‌افزاید. اما باید اشاره داشت علاوه بر نبود کیفیت در ارائه خدمات مسافری در مقاصد گردشگری ایران، امروزه هزینه مسافرت‌ها نیز به‌شدت افزایش یافته‌اند، طوری که اکنون با یک‌میلیون تومان می‌توان از بهترین تورهای کشور ترکیه استفاده کرد، اما با همین مبلغ شاید بتوان یک سفر با حداقل امکانات به شهرهای داخلی کشور داشت. از سوی دیگر بهتر است دولت با بهبود زیرساخت‌های کشور و رفع محدودیت‌های فرهنگی تراز گردشگری کشور را ارتقا دهد و بیش از آنکه کشور خروجی بدهد، گردشگر جذب ‌کند. خوشبختانه کشور به‌دلیل بهره‌مندی از منابع خدادادی جاذبه‌های فراوانی را در سرتاسر کشور در خود جای داده است. از آب‌های گرم سرعین گرفته تا جزایر جنوبی کشور جاذبه‌های منحصر به فردی هستند که شاید نتوان نظیر آن را در کشور دیگری یافت. اما متاسفانه گاهی سوء‌مدیریت‌ها باعث از بین‌رفتن برخی منابع طبیعی کشور می‌شوند. در حالی که انتظار می‌رود مسئولان بر جاذبه‌های گردشگری کشور بیفزایند، اما گاه و بی‌گاه اخباری مبنی بر از بین‌رفتن دریاچه‌ها منتشر می‌شود، یا هر بار که ریزگردها به شهرهای جنوبی کشور هجوم می‌آورند باید به شکل طبیعی از بین برود و دولت‌های مختلف برنامه‌ای برای مهار آنها ندارند. در چنین شرایطی افرادی هم که سرمایه کافی برای سفر خارجی ندارند، انگیزه‌ای هم برای مسافرت به شهرهای داخلی نخواهند داشت. پرسش دیگر به این موضوع مربوط می‌شود که آیا این مسافرت‌های خارجی بوده‌اند که شرایط بازار ارز را به‌هم ریخته‌اند؟ طبیعتا مسائل دیگری در بازار وجود دارد که ارزبری مسافران در کنار آنها گم می‌شود. شاید مسئولان بتوانند با اعمال سیاست‌هایی از خروج مسافران جلوگیری کنند، اما با هیچ ‌بند و تبصره‌ای نمی‌توانند گردشگران خارجی را به ایران بکشانند. امروز اقتصاد ایران بیش از آنکه از خروج سرمایه ضربه بخورد، از ناتوانی در واردکردن سرمایه آسیب می‌بیند. در نتیجه انتظار می‌رود علاوه بر تامین زیرساخت‌ها و اصلاح قوانین محدودکننده، ارائه خدمات گردشگری نیز متناسب با کشورهای دیگر شود تا در رقابتی سالم، گردشگران خود مقاصد سفرهای خود را انتخاب کنند. در این صورت می‌توان به ارزآوری به کشور هم تا حدودی زیادی امید داشت.