به گزارش اکوایران، گزارش تولید ناخالص داخلی کشور تا پایان تابستان 1402 منتشر شده است. این گزارش نشان می‌دهد رشد تولید ناخالص داخلی ایران (GDP) در این فصل برابر با 7.1 درصد بوده که جزء بیشترین رشدهای اقتصادی پس از سال 1396 است. رشد اقتصادی به معنای افزایش تولید کالا و خدمات در یک کشور است. بنابراین انتظار می‌رود اثر رشد بالای اقتصادی به صورت افزایش درآمد خانوارها و شاخص‌های رفاهی برای جامعه قابل لمس شود. اما به نظر می‌رسد که چنین امری رخ نداده و آمار رشد با احساس افراد نسبت به وضعیت اقتصاد کشور همخوانی ندارد.
یک راه برای درک بهتر ارقام تولید ناخالص داخلی اقتصادی کشور محاسبه آن‌ها بر حسب ارزش دلاری است. در این گزارش تولید ناخالص داخلی کشور بر حسب میانگین فصلی قیمت دلار در تابستان سال‌های 1392 تا 1402 محاسبه شده است. این محاسبات نشان می‌دهد در تابستان 1402 ارزش دلاری تولید ناخالص داخلی کشور برابر با 97 میلیارد 230 میلیون دلار بوده که نسبت به تابستان سال گذشته 12.5 درصد کاهش یافته است.
همچنین در سال‌هایی که نرخ ارز به دلیل تشدید تحریم‌ها یا انتظارات تورمی جهش داشته به ویژه سال‌های 1397، 1399 و 1402 ارزش دلاری تولید ناخالص داخلی کشور با افت همراه بوده است.
مقایسه ارزش حقیقی و ارزش دلاری
تولید ناخالص داخلی کشور از مجموع ارزش افزوده تولید شده در بخش‌های مختلف اقتصاد به دست می‌آید. این مقدار به دو شیوه مختلف گزارش می‌شود؛ تولید ناخالص داخلی به قیمت جاری و تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت. تولید ناخالص داخلی به قیمت جاری ارزش کالاها و خدمات تولید شده را به قیمت‌های موجود در بازار ثبت می‌کند، بنابراین تورم را هم در خود دارد، در حالی که در تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت ارزش تولیدات و خدمات را بر حسب قیمت‌های یک سال پایه گزارش می‌کند و بنابراین اثر تورم تا حد زیادی در آن تعدیل می‌شود. بنابراین این نوع از تولید ناخالص داخلی تغییرات حقیقی تولید را اندازه می‌گیرد.
مقایسه تولید ناخالص داخلی حقیقی با ارزش دلاری تولید ناخالص داخلی که در این گزارش بر حسب میانگین قیمت دلار محاسبه شده است، فهم عمیق‌تری از تغییرات اقتصاد می‌تواند به دست دهد. این بررسی مشخص می‌کند که چه میزان از رشد اقتصادی به دلیل افزایش حقیقی تولیدات در اقتصاد بوده و چه میزان از ارزش آن به دلیل تورم کاسته شده است.
بررسی ارزش تولید ناخالص داخلی دلاری در سال‌های 1392 تا 1396 نشان می‌دهد ثبات نسبی دلار در این سال‌ها سبب شده ارزش تولید ناخالص داخلی حقیقی با ارزش دلاری آن هم‌راستا باشد.
سال‌های 1392 تا 1396: ثبات نسبی دلار و رشد تولید
میانگین قیمت دلار در تابستان 1392 برابر با 3 هزار و 204 تومان بود که در تابستان 1396 به 3 هزار و 828 تومان رسید. بنابراین ارزش پول کشور در این مدت با یک ثبات نسبی همراه بود. این ثبات سبب شد تغییرات ارزش دلاری و حقیقی تولید ناخالص داخلی در یک راستا باشد.
در تابستان 1392 ارزش تولید ناخالص داخلی برابر با 96 میلیارد دلار بود که در تابستان 1393 به 109 میلیارد دلار و در تابستان 1394 به 96 میلیارد دلار رسید. اما تصویب برجام در تیر 1394 سبب شد تولید ناخالص داخلی با یک افزایش همراه شود به طوری که در تابستان 1395 با رشد 12.2 درصدی به 108 میلیارد دلار رسید. این رشد تا تابستان 1396 نیز افزایش یافت و با یک رشد 8.1 درصدی به 117 میلیارد دلار رسید.
بررسی‌ها نشان می‌دهد رشد ارزش دلاری تولید ناخالص داخلی در این مدت به دلیل افزایش حقیقی تولید در اقتصاد بوده است. زیرا ارزش تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت نیز در این مدت از 165 هزار میلیارد تومان در سال 1392 به 202 هزار میلیارد تومان در سال 1396 افزایش یافت.
با این حال آمار نشان می‌دهد خروج آمریکا از برجام در سال 1397 سبب شد شوک شدیدی به اقتصاد وارد شده و اقتصاد ایران با افت تولید و جهش ارزی مواجه شود.
سال‌های 1397 تا 1399؛ تحریم‌ها و افت ارزش دلاری تولید ناخالص داخلی
اقتصاد ایران که پس از تصویب برجام در اثر کاهش فشار تحریم‌ها فضای باثبات و رو به بهبودی را تجربه می‌کرد با روی کار آمدن ترامپ و اعلام خروج آمریکا از برجام در بهار 1397 با شوک شدیدی مواجه شد. به طوری که میانگین قیمت ارز در تابستان این سال به 10 هزار و 290 تومان رسید. شوکی که اثر آن را در افت ارزش دلاری تولید ناخالص داخلی می‌توان مشاهده کرد.
ارزش دلاری تولید ناخالص داخلی در سال 1397 با 44.7 درصد افت به 65 میلیارد دلار رسید. این در حالی بود که ارزش حقیقی تولید تنها 1 درصد افت کرد و به 200 هزار میلیارد تومان رسید. مقایسه این دو نوع ارزش تولید ناخالص داخلی نشان می‌دهد جهش ارزی و فشار تورمی ناشی از آن سبب افت ارزش تولیدات کشور در این سال شده است.
افت حقیقی تولیدات کشور در سال 1398 خود را بیشتر نشان داد و ارزش حقیقی با 8.5 درصد افت به 183 هزار میلیارد تومان رسید. با این حال تعدیل نسبی شوک تورمی وارده به اقتصاد سبب شد ارزش دلاری تولید ناخالص داخلی با 18 درصد رشد به 76 میلیارد دلار برسد.
مواجهه مجدد اقتصاد کشور با تشدید تحریم‌ها و جهش قیمت دلار از 12 هزار و 24 تومان در تابستان 1398 به 23 هزار و 168 تومان در تابستان 1399 سبب شد تولید ناخالص داخلی حقیقی بر حسب دلار با افت 26.4 درصدی به 56 میلیارد دلار برسد که کمترین سطح ارزش دلاری تولید ناخالص کشور از سال 1392 بود. البته ارزش حقیقی تولیدات در تابستان این سال با 1.7 درصد رشد به 186 هزار میلیارد تومان رسید. این یعنی با وجود افزایش حجم تولید در کشور به دلیل شوک ارزی ارزش آن‌ها افت کرد.
در سال 1400 و 1401 ثبات نسبی به اقتصاد کلان بازگشت که نتیجه آن بهبود رشد اقتصادی بود.
سال‌های 1400 و 1401؛ ثبات اقتصاد و رشد تولید
میانگین قیمت ارز در تابستان سال 1400 26 هزار و 86 تومان و در تابستان سال 1401 به 30 هزار و 953 تومان رسید که نشان می‌داد یک ثبات نسبی به وضعیت ارزی کشور بازگشته است.
در نتیجه این ثبات ارزش حقیقی و دلاری تولیدات کشور رشد کرد. به طوری که تولید ناخالص داخلی حقیقی در تابستان 1400 با 6.3 درصد رشد به 198 هزار میلیارد تومان و در تابستان 1401 با 3.4 درصد رشد به 205 هزار میلیارد تومان رسید. ارزش دلاری این تولیدات نیز در تابستان سال 1400 با 49.4 درصد رشد به 84 میلیارد دلار و در تابستان سال 1401 با 32.6 درصد رشد به 110 میلیارد دلار رسید.
همراهی رشد تولید ناخالص داخلی حقیقی و دلاری در این دو سال به این معناست که هم حجم تولیدات در اقتصاد کشور رشد کرده و هم ارزش آن‌ها در نتیجه ثبات ارزی افزایش یافته است.
با این حال رشد مجدد فضای نااطمینانی در کشور سبب شد ارزش تولیدات کشور در تابستان سال 1402 تحت تاثیر قرار گیرد.
1402؛ رشد نااطمینانی و افت ارزش تولید
در سال 1402 ارزش حقیقی تولید ناخالص داخلی کشور 7.1 درصد نسبت به تابستان سال گذشته رشد کرد و به 219 هزار میلیارد تومان رسید. با این حال با احتساب میانگین قیمت دلار در این فصل برابر با 49 هزار و 400 تومان ارزش دلاری تولیدات کشور برابر با حدود 97 میلیارد دلار به دست می‌آید که نسبت به موقعیت مشابه سال قبل 12 درصد کاهش یافته است.
بنابراین با وجود افزایش حجم تولیدات در کشور ارزش دلاری آن‌ها کاهش یافته است. که این کاهش ارزش به صورت گرانی این کالاها پدیدار می‌شود. می‌توان گفت با توجه به اینکه اقتصاد ایران در وضعیت کنونی به شدت به نرخ ارز وابسته شده است، علت اینکه اثر رشد اقتصادی در زندگی خانوارها چندان حس نمی‌شود، این است که با وجود رشد، ارزش دلاری کیک اقتصاد ایران کاهش یافته است. در نتیجه نیز مردم افزایش محسوسی را در قدرت خرید و رفاه شان حس نمی‌کنند.
منبع: ecoiran-58127
