سالِ سخت

در این دوره حرکت‌های خودجوش دانشجویی جای پیشبرد اقدامات از سوی تشکل‌های دانشجویی را گرفت هرچند که تشکل‌ها نیز در مقاطعی با بیانیه‌هایی، حیات دانشگاه را به رخ کشیدند. دو روز پس از جان باختن مهسا امینی، دانشگاه‌ها هم به صحنه اعتراضات تبدیل شد. دانشجویان دانشگاه تهران 27 شهریور تجمع برگزار کردند و پس از آن نوبت به دانشجویان دانشگاه‌های شریف، امیرکبیر، الزهرا، بهشتی، علم و صنعت،‌ علامه طباطبایی، خوارزمی، هنر تهران، اصفهان، قم، فردوسی مشهد، تبریز، یزد، گیلان، شیراز، نوشیروان آمل، بوعلی همدان و... رسید. در این بازه زمانی حتی واحدهای دانشگاه آزاد و پیام نور که عمدتا دانشگاه‌های غیرسیاسی به شمار می‌آیند هم تجمعات اعتراضی برگزار کردند.

شب سخت شریف

احتمالا آخرین حضور نیروهای لباس شخصی در دانشگاه با شدت و حدتی که توجه شهروندان، فضای رسانه‌ای و مجازی را جلب کند، به دهه هفتاد و ماجرای کوی دانشگاه باز می‌گردد. اتفاقی که دهم مهر 1401 در دانشگاه شریف تکرار شد. دانشجویان تجمع و پس از آن در محوطه دانشگاه حضور پیداکردند. با ادامه‌دار شدن حضور دانشجویان در صحن دانشگاه نیروهای انتظامی با همکاری حراست وارد دانشگاه شدند. خیابان آزادی و رو‌به‌روی در اصلی دانشگاه شریف تا پاسی از شب شاهد حضور شهروندان نگران و خانواده‌های دانشجویان بود.

دانشگاه‌ و خوابگاه؛ ممنوع برای دانشجویان

بر اساس آمار منتشر شده از سوی کانال دانشجویی انجمن متحد، در جریان اعتراضات، بیش از هزار دانشجو به دانشگاه ممنوع‌الورود شدند. همچنین در بحبوحه اعتراضات از ورود تعدادی از دانشجویان به خوابگاه‌های دانشجویی جلوگیری شد تا جایی‌که افرادی تصمیم گرفتند خانه‌هایشان را در اختیار دانشجویان ممنوع‌الورود به خوابگاه قرار دهند تا بتوانند به تحصیلشان ادامه دهند.

تغییر آیین‌نامه

جلوگیری از ورود دانشجویان به دانشگاه‌ و خوابگاه‌ها اگرچه از دید آیین نامه انضباطی دانشجویان مصوب 98 اقدامی غیرقانونی محسوب می‌شد اما در سال 1401 در پاسخ به این انتقاد مسئولان دانشگاه، دانشجویان را به یکباره به آیین‌نامه‌ای جدید ارجاع دادند که حتی به دست دانشجوها نرسیده بود. در آیین‌نامه جدید دست دانشگاه برای برخورد با دانشجویان و جلوگیری از ورود آنها به دانشگاه بازتر بود. تصمیمی که در میانه اعتراضات 1401 گرفته و به یکباره اجرایی شد.

تبعید و اخراج؛ مجازات پرتکرار

در کنار تعلیق و ممنوع‌الورودی، تبعید و اخراج هم مجازاتی بود که از سوی مسئولان دانشگاه برای دانشجویان زیادی در نظر گرفته شد. تبعید در حالی به عنوان یک مجازات در آیین‌نامه انضباطی پیش‌بینی شده که از دید حقوقدانان، خلاف قانون اساسی است. نگاهی به اخبار منتشر شده از سوی خود دانشجویان که از دریافت حکم تبعید در شبکه‌های اجتماعی خبر داده‌اند، نشان از آن دارد که یکی از پرتکرارترین مجازات‌های در نظر گرفته شده برای دانشجویان تبعید آنها بوده است.

موج نوی خالص‌سازی

آنچه دانشگاه‌ها را در یک سال گذشته با بحران مواجه کرد، علاوه‌بر برخورد با دانشجویان، اخراج اساتید دانشگاه‌ها بود که در شهریور 1402 به موجی فراگیر بدل شد. روزنامه اعتماد نهم شهریور ماه با انتشار گزارشی با عنوان «موج دوم حذف اساتید به نام خالص‌سازی» نام 52 نفر از استادان اخراجی بازنشسته اجباری یا تعلیق و منفصل از تدریس را منتشر کرد. ماجرا اما به همین‌جا ختم نشد و حذف و اخراج اساتید آنقدر ادامه یافت که روزنامه اعتماد در گزارش دیگری که در مهرماه 1402 منتشر کرد، از حذف 32 هزار استاد حق‌التدریسی در دانشگاه‌های آزاد خبر داد.

 نه دانشگاه به کنشگری دانشجویان

علاوه‌بر خود دانشجویان و اساتید آنها، انجمن‌های دانشجویی هم در یک سال گذشته از برخوردها و محدودیت‌ها در امان نبوده‌اند. پلمب دفاتر انجمن‌های دانشجویی، لغو امتیاز انجمن‌ها و برخی نشریات دانشجویی، احضار روسای انجمن‌ها به کمیته انضباطی و تلاش برای بستن کانال‌های تلگرامی مربوط به انجمن‌های دانشجویی از جمله اقدامات برای محدود کردن فضای دانشگاه و فعالیت‌های دانشجویی در یک سال اخیر بوده است.

 سختگیری برای حجاب

با شروع سال تحصیلی جدید، سختگیری‌ها درمورد حجاب در دانشگاه‌ از سال‌های قبل هم بیشتر شد. تذکر به دانشجویان، کنترل کردن کارت دانشجویی، درگیری بین حراست و دانشجویان، اخذ تعهد بابت حجاب از دانشجویان و مواردی از این دست، بخشی از برخوردهای دانشگاه با دانشجویان دختر از ابتدای سال تحصیلی جدید بوده است.