نگرانی از سبد خانوار

تورم امسال بیش از هر زمان دیگری در زمینه مواد غذایی و سبد خانوار ملموس شده و افکار عمومی نسبت به آن نگران و معترض است. مردم می‌گویند خرید سوپرمارکتی هم به یک چالش تبدیل شده و اگرچه درآمدها همسو با تورم افزایش نیافته اما قیمت مواد غذایی بیش از هر زمانی بالا رفته تا تأمین مواد اولیه هم برای خانواده‌ها دردسرساز باشد. طبق داده‌های بانک مرکزی گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها در سال ۱۴۰۱، 5/27 درصد از هزینه‌های سالانه یک خانوار شهری را تشکیل می‌دهد. شاخص قیمت مصرف‌کننده برای این گروه در سال ۱۳۶۹، عدد 7/0 و در سال ۱۴۰۱ عدد 73/908 گزارش شده است. این یعنی هزینه‌های خانوار برای گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها حدود ۱۲۹۸ برابر شده که بیانگر رشدی بیش از ۱۲۹ هزار درصد است. سطح عمومی قیمت‌ها در این گروه، بیشترین افزایش را در سال‌های ۱۳۷۴، ۱۳۹۹ و ۱۴۰۱ تجربه کرده است. همچنین میانگین سالانه رشد شاخص قیمت‌ مصرف‌کننده در این بخش 1/26 درصد است.
از سوی دیگر تورم مواد غذایی ایران در کنار لبنان، آرژانتین و زیمباوه به یکی از بالاترین نرخ‌های تورم‌های مواد غذایی در جهان تبدیل شده است. گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد تورم نقطه‌ای مواد خوراکی در ایران طی یک سال گذشته نزدیک به ۸۰ درصد بوده است. بر این اساس، ایران به یکی از پنج کشور با بدترین نرخ تورم غذایی در جهان تبدیل شده است. تورم مواد غذایی یعنی مردم نسبت به سال گذشته خود، هزینه بیشتری برای غذا پرداخته‌اند.
مردم در شرایطی از گرانی مواد غذایی شکایت دارند که شماری از دولتی‌ها همچنان عوامل بیرونی را مقصر می‌دانند. آنها در مصاحبه‌های خود گاهی از ناکارآمدی سیستم‌های توزیع و فروش که منجر به گرانی می‌شود سخن می‌گویند و گاهی از نقش مؤثر تولیدکنندگان بزرگ که با اقدامات نسنجیده آتش بر خرمن گرانی‌ها می‌زنند.
اما کارشناسان اقتصادی می‌گویند رشد نرخ تورم و افزایش هزینه‌های تولیدکننده، نقشی اساسی در رشد قیمت خوراکی‌ها دارد. همچنین باید توجه داشت که بخشی از مواد غذایی نیز از خارج از کشور وارد می‌شود؛ بنابراین با افزایش قیمت جهانی مواد غذایی، قیمت آن در داخل کشور نیز افزایش میابد. تجربه نیز نشان داده است مواردی مانند اعطای ارز ترجیحی، نه تنها نمی‌تواند جلوی رشد قیمت در این گروه‌ها را بگیرد، بلکه با ایجاد کسری بودجه و رشد بیشتر تورم، به رشد بیشتر قیمت‌ها در این بخش دامن می‌زند. وقوع شوک‌های بیرونی مانند جنگ روسیه و اوکراین و یا شیوع ویروس کرونا می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر قیمت جهانی مواد غذایی داشته باشد. همچنین سیاست صادرکنندگان اصلی در این گروه نیز می‌تواند بر قیمت جهانی مواد غذایی تأثیرگذار باشد.
به هر ترتیب مردم از نهاده‌ای مختلف ذی‌ربط از مجلس گرفته تا دولت، توقع دارند که با ارائه برنامه مدون و راهبردی در مسیر کاهش قیمت کالاهای اساسی گام بردارند در غیر این صورت  کاهش سرانه مصرف گوشت، مرغ، لبنیات، برنج، میوه و سبزیجات نگران‌کننده است.