در روزهای اخیر و پایانی سال که کمی جنب و جوش در بازار پدید آمده است، شاهد افزایش قیمت برخی از کالاها هستیم. در این میان کالاهای وارداتی یا کالاهایی که به نوعی با واردات سر و کار دارند رشد قیمت قابل توجه‌تری را نسبت به سایرین تجربه می‌کنند. محصولات الکترونیکی و الکتریکی یکی از این دست کالاهاست که در مدت زمان کمی، با رشد قیمت مواجه شده و خرید را برای مصرف کنندگان نهایی دشوارتر کرده است. باید توجه داشت مصرف کننده نهایی در روزهای پایان سال و نزدیک به جشن باستانی نوروز مشکلات فراوان و متنوعی برای ورود به سال جدید دارد، در این صورت باید با افزایش قیمت‌های بی دلیل برخورد شود. هاردهای اکسترنال تنها یکی از اقلامی است که به تازگی با افزایش قیمت مواجه شده است. اگرچه در حال حاضر برندهای مختلفی از این محصول در بازار وجود دارد اما برندهای اپیسر (Apacer)، ای دیتا(Adata) و سیلیکون پاور (SP) رایج‌تر بوده و معمولاً طرفداران بیشتری دارد.
در روزهای اخیر قیمت کالاهای این برندها تقریباً بیش از ۱۰ درصد افزایش پیدا کرده است. به عنوان مثال هارد اکسترنال ای دیتا مدل HD۷۱۰ با ظرفیت یک ترابایت که یکی از مدل‌های محبوب این برند مشهور محسوب می‌شود از حدود ۷۵۰ هزار تومان در تقریباً دو هفته گذشته به حوالی ۸۲۵ هزار تومان در لحظه تنظیم این گزارش رسیده است که رشد ۱۰ درصدی قیمت (۷۵ هزار تومانی) را نشان می‌دهد و به نظر می‌رسد با دلایلی که در ادامه گزارش بیان خواهیم کرد، این افزایش قیمت بازهم ادامه داشته باشد.
افزایش قیمت دلار
افزایش نرخ دلار در کشور تقریباً به بهانه‌ای برای فروشندگان تبدیل شده است. با اینکه افزایش نرخ این ارز، به طور مستقیم بر بهای تمام شده کالاهای وارداتی اثر می‌گذارد اما به نظر می‌رسد بسیاری از فروشندگان با سو استفاده از این واقعیت به گران‌فروشی روی می‌آورند. باید توجه داشت که در مدت مشابه، نرخ ارز تقریباً هفت درصد افزایش داشته است و از آن‌جا که خرید و فروش این کالاها، فرایندی بازرگانی و بدون ایجاد ارزش افزوده جدید است، این افزایش قیمت را مشکوک می‌کند.
برای اثبات این ادعا می‌توان به فرآیند تغییرات قیمت توسط بسیاری از فروشندگان توجه کرد. این فرآیند در بیشتر موارد با جرقه افزایش قیمت دلار آغاز می‌شود. زمانی که نرخ این ارز مرجع در شرایط کنونی تقریباً ۵۰۰ تومان افزایش پیدا می‌کند، بسیاری از فروشندگان با استفاده از همین افزایش قیمت به صورت خودکار اقدام به بالا بردن قیمت کالا می‌کنند در حالی که به خوبی می‌دانند کالایی را گران‌تر می‌فروشند که ارزان‌تر خریده‌اند!
در اینجا ممکن این سوال مطرح شود که چرا با وجود این افزایش قیمت که در کالاهای گران‌تر بیشتر خودنمایی می‌کند، باز هم خریداران، اقدام به خرید می‌کنند؟ در پاسخ این سوال می‌توان به چند دلیل اشاره کرد. در ابتدا از آن‌جا که عموم خریداران، مصرف کنندگان نهایی بوده و به کالای مذکور نیاز دارند، برای برطرف کردن نیاز خود (اگرچه بعضاً با اکراه و نارضایتی) اقدام به خرید می‌کنند.
دلیل دیگر این مسئله انتظار افزایش قیمت کالا یا خدمات در آینده نه چندان دور است که در علم اقتصاد با نام "تورم انتظاری" شهرت دارد. این مسئله چنان حائز اهمیت است که بسیاری از رسانه‌ها بارها از نادیده گرفتن آن انتقاد کرده‌اند. البته این مسئله برای بسیاری از فروشندگان خرد یک مشکل به شمار نمی‌رود، بلکه ابزاری برای فروش بوده که با آن مشتری را به خرید کالا یا خدمات تحریک می‌کنند.
در واقع در بسیاری از مواقع فروشنده با صحنه سازی از واقعیت آینده، موقعیت کنونی را با تمام مشکلات و مسائلش، جذاب جلوه داده و مشتری را به خرید ترغیب می‌کند. برای نمونه در یکی از بررسی‌های میدانی خبرنگار ایمنا، فروشنده با بیان اینکه قیمت چنین کالاهایی لحظه‌ای و متأثر از قیمت دلار است، نرخ این ارز را در آینده در حوالی ۲۰ هزار تومان پیش بینی و شرایط را به‌گونه‌ای توصیف کرد که قطعاً خرید در این موقعیت به نفع مشتری است. البته به نظر می‌رسد برخی از فروشندگان به صورت تجربی به این تکنیک مؤثر دست یافته باشند.
همواره در سال‌های مختلف به چشم دیده‌ایم که با نزدیک شدن به پایان سال، جنب و جوش در بازارها افزایش پیدا می‌کند و بنابراین هیجانات آخر سال نیز فرصت خوبی برای برخی از فروشندگان به شمار می‌رود تا قیمت‌های خود را افزایش دهند.
ظهور و شیوع کرونا در چین
"کرونا ویروس" که تقریباً همه مردم از شیوع آن اطلاع داشته و تقریباً به یکی از بحث‌های رایج میان اعضای خانواده‌های تبدیل شده است، از سوی تعدادی از فروشندگان به عنوان یکی از عوامل افزایش قیمت هاردهای اکسترنال مطرح می‌شود. همانطور که می‌دانید بسیاری از کالاهای مصرفی در کشور چین تولید شده و به سایر کشورها ارسال می‌شود. حتی برخی از برندهای مطرح آمریکایی نیز برای کاهش بهای تمام شده کالاهای خود، آن‌ها را با شرط حفظ کیفیت در کشور چین تولید می‌کنند.
در شرایط کنونی که بیماری تقریباً مهلک کرونا در چین شیوع پیدا کرده و حتی به برخی دیگر از کشورهای جهان از جمله آلمان، آمریکا و حتی ایران نیز راه یافته است، تجارت و تولیدات اقتصادی چین تحت تأثیر قرار گرفته و کاهش پیدا کرده است. علاوه بر این، بسیاری از گردشگران، تجار و مسافران این کشور نیز کاهش پیدا کرده و به اقتصاد چین لطمه زده است (تولید محصولات کاهش پیدا کرده است). بنابراین بر اساس سخن این افراد، همین امر واردات این قبیل کالاها از چین را کاهش داده است و باعث کاهش عرضه در بازار شده که در نهایت با وجود تقاضا، قیمت آن را افزایش داده است.
اگرچه دلایل مطرح شده در این گزارش ازجمله دلایل منطقی افزایش قیمت کالاها محسوب می‌شود اما به نظر می‌رسد دو عامل بیش از عوامل دیگر در این رشد قیمت مؤثر بوده است. عامل اول افزایش قیمت دلار و نظارت ناکافی سازمان‌های مسئول در جلوگیری از افزایش بی‌دلیل این قیمت‌ها است؛ فروشنده زمانی باید قیمت کالاهای خود را افزایش دهد که آن را گران‌تر تهیه کرده باشد.
دلیل دوم نیز کاهش عرضه در بازار است. به نظر می‌رسد بیشترین تأثیر ناشی از کم کاری توزیع کنندگان بزرگی باشد که به دلیل افزایش احتمالی قیمت در سال آینده و به دنبال آن حاشیه سود بنگاه اقتصادی، در واقع به نوعی به احتکار روی آورده باشند؛ مسئله‌ای که برخی از فروشندگان نیز به آن اذعان داشته و باید به دقت توسط سازمان‌های ناظر بررسی شود.
