تولید و کشت برنج در خراسان شمالی در حالی ممنوع اعلام‌شده که کشاورزان و البته برخی از مسئولان این استان می‌گویند هنوز کشت مناسب برای جایگزینی این محصول معرفی نشده است. خشکسالی ها و کم‌آبی‌های سال‌های گذشته، مسئولان وزارت جهاد کشاورزی را بر آن داشته تا کشت برنج را در اغلب استان‌ها ازجمله خراسان شمالی ممنوع کنند و تنها مناطق گیلان و مازندران از ممنوعیت برکنار بمانند. بر اساس اعلام مسئولان، قرار است در سه سال، میزان کشت برنج، جز در ۲ استان یادشده به صفر برسد و اکنون باگذشت یک سال از این زمان و امسال به دلیل بارندگی‌های مناسب، باید گفت کشت برنج در خراسان شمالی حتی افزایش نیز یافته است. متولیان در حالی بر طبل صفر شدن سطح زیر کشت برنج می‌کوبند که به نظر می‌رسد هنوز شرایط و بستر لازم را برای تحقق این امر فراهم نکرده‌اند و کشاورزان می‌گویند کشت‌های جایگزین برنج که به آنان معرفی‌شده، هیچ‌کدام نمی‌تواند به‌اندازه برنج، صرفه اقتصادی داشته باشد و ازاین‌رو مورد استقبال آنان قرار نگرفته است.
۲ نرخی شدن آب سد شیرین‌دره برای برنج‌کاران خراسان شمالی
آن‌گونه که مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی، اعلام کرده، بهای آب سد شیرین‌دره، برای تحویل به برنج‌کاران شهرستان مانه و سملقان این استان، ۲ نرخی شده است و این امر از ابتدای فروردین‌ماه سال آتی اجرایی می‌شود. سیدعقیل مرتضوی اظهار داشت: تغییر در بهای آب سد شیرین دره، قرار بود از ابتدای امسال اعمال شود که به عللی اجرایی نشد اما بر اساس تصمیمات جدید، در اولین فصل آبیاری کشاورزی یعنی بهار سال آتی، آب این سد با ۲ نرخ تحویل می‌شود. او تصریح کرد: برنج‌کاران برای دریافت آب تا هفت هزار مترمکعب به ازای هر هکتار، یک تعرفه، آب‌بها پرداخت می‌کند و دریافت بیش از این میزان آب، باقیمت بیشتری محاسبه و از آنان دریافت می‌شود. به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی، میزان آب تحویلی به برنج‌کاران، به‌تدریج در سه سال قطع می‌شود. مرتضوی گفت: بخشنامه ممنوعیت کشت برنج ابلاغ‌شده و کشت این محصول جز در استان‌های گیلان و مازندران، ممنوع است اما کشت برنج نسبت به سال قبل نه‌تنها کاهش نیافته بلکه افزایش هم یافته است. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی افزود: باید تدبیری صورت گیرد که تحویل بذر و کود محدود شود، جهاد کشاورزی هم باید الگوی کشت محصول جایگزین برنج را معرفی و ترویج کند.
حبوبات، چغندر و ذرت علوفه‌ای، جایگزین کشت برنج
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی هم دراین‌باره گفت: رویکرد دولت، ممنوعیت کشت برنج در تمام استان‌ها جز دو استان گیلان و مازندران است و البته به علت خشکسالی و کم‌آبی‌ها، سطح زیر کشت این محصول در استان، به‌شدت کاهش‌یافته است به‌طوری‌که در سال‌های اخیر تنها ۷۰۰ تا ۷۵۰ هکتار از کشتزارها، زیر کشت برنج رفته است. محمدجواد تشکری اظهار داشت: البته امسال به دلیل شرایط بارندگی‌های خوب، سطح زیر کشت برنج، به بیش از ۹۰۰ هکتار رسیده است. او درباره برنامه‌ها برای ممنوعیت کشت برنج در استان گفت: برای تحقق برنامه‌های سازگاری با کم‌آبی، تکالیفی بر عهده نهادهای مختلف ازجمله جهاد کشاورزی گذاشته‌شده است و ما مکلف شده‌ایم تا برای ترویج الگوی کشت، محصولات جایگزین را معرفی کنیم. او با بیان اینکه در این استان حبوبات، چغندرقند و ذرت علوفه‌ای به‌عنوان کشت جایگزین برنج معرفی‌شده است، گفت: کشت لوبیا با توجه به شرایط بازار، می‌تواند مقرون به‌صرفه و اقتصادی باشد و کشت چغندرقند هم با توجه به خرید تضمینی و عملکرد بالایی که دارد می‌تواند مورد استقبال قرار گیرد. معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی افزود: ۹۸ درصد از کشتزارهای برنج خراسان شمالی و نیز تولید این محصول در شهرستان مانه و سملقان است و آب موردنیاز کشت و کار برنج‌کاران از منابع سطحی تأمین می‌شود که عمدتا از سد شیرین دره است. او گفت: به شرکت آب منطقه‌ای استان اجازه داده‌شده تا میزان آب تحویلی به برنج‌کاران را محدود کند و در این زمینه بهای آب سد شیرین دره در شهرستان مانه و سملقان برای برنج‌کاران، ۲ نرخی شده است البته درمجموع، قرار است بهای آب برای کشت این محصول، بیشتر شود.
رویکرد دولت، ممنوعیت کشت برنج در این استان است
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان مانه و سملقان هم گفت: ۹۸ درصد از برنج تولیدی خراسان شمالی، در این شهرستان تولید می‌شود که ارقام آن شامل سدری دم‌سیاه، سنگ طارم، طارم هاشمی و طارم دم‌سیاه است. هادی قهرمانیان اظهار داشت: در این شهرستان، ۷۰۰ هکتار از کشتزارها زیر کشت برنج می‌رود که البته امسال به دلیل شرایط مساعد بارندگی و مناسب بودن منابع آب سطحی، سطح زیر کشت این محصول به ۹۰۰ هکتار افزایش‌یافته است. او افزود: آنچه سبب شده تا کشاورزان در برابر ممنوع شدن کشت برنج مقاومت کنند و یا نگران آن باشند، به حاشیه رفتن میزان درآمدشان است، هنوز کشت جایگزین برنج به لحاظ صرفه اقتصادی به کشاورزان معرفی نشده است. قهرمانیان تصریح کرد: هیچ‌کدام ازاین‌گونه‌ها که به‌عنوان جایگزین کشت برنج، به کشاورزان معرفی‌شده، نمی‌تواند درآمدی معادل درآمدهای حاصل از کشت برنج داشته باشد. اگرچه کشت حبوبات، چغندرقند و یا ذرت علوفه‌ای، به‌عنوان کشت جایگزین معرفی‌شده است. او گفت: در سال‌های گذشته، تأمین آب موردنیاز کشت برنج در این شهرستان، با مشکلاتی روبه‌رو بود و بهره‌برداران در زمینه حق آبه، دچار مشکلات اجتماعی بودند که از طریق دستگاه قضا واردشده و کشت این محصول محدودشده و در این مدت، به‌شدت کاهش‌یافته است. مدیر جهاد کشاورزی شهرستان مانه و سملقان افزود: اکنون تنها کشاورزانی به کشت محصول برنج مشغول هستند که تأمین آب موردنیاز برای آنان، نه مشکلات اجتماعی و اعتراض سایر کشاورزان را به همراه دارد و نه از منابع آب زیرزمینی برای کشت و کار استفاده می‌کنند.
انتقاد شدید از محدود شدن کشت برنج
مسئول زراعت مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان مانه و سملقان نیز به‌شدت از ممنوع و محدود شدن کشت برنج در این شهرستان انتقاد کرد و گفت: محدود شدن کشت این محصول در این شهرستان، اقدامی غیرمنطقی است و البته مشکلات بسیاری برای این تولیدکنندگان به دنبال دارد. امیرعباس توکل اظهار داشت: به جد، پیگیر هستیم تا کشت این محصول در این منطقه نه‌تنها ممنوع که حتی محدود هم نشود. او افزود: تصمیم‌هایی گرفته‌شده تا آب‌بها برای برنج‌کاران این استان افزایش یابد که البته این امر برای برنج‌کاران خیلی، مشکل‌زا نخواهد بود زیرا تولید برای آنان به‌صرفه است اما ممنوع کردن کشت برنج، معیشت آنان را دچار مشکل می‌کند. او گفت: اطلاعات و آمار درستی از میزان مصرف آب برای تولید برنج در این استان به مسئولان مرکز داده نشده است و آنان به‌خوبی توجیه نشده‌اند، زیرا میزان آب مصرفی برای تولید برنج در این استان، به‌هیچ‌عنوان زیاد نیست.
