پشت‌صحنه افزایش حملات خشونت‌آمیز در پاکستان

نویسنده: Abid Hussain

 پاکستان به‌تازگی یک حمله تروریستی را در مسجدی واقع در شهر پیشاور پشت سر گذاشته است. حادثه‌ای که به‌عنوان مرگبارترین عملیات تروریستی یک دهه اخیر در پاکستان معرفی و منجر به کشته‌شده دست‌کم 100 نفر و زخمی شدن 200 نفر دیگر شد. خبرگزاری الجزیره به همین مناسبت در گزارشی به قلم عبید حسین چنین نوشت:  بلافاصله پس از حادثه تروریستی در مسجد پیشاور، یکی از فرماندهان تحریک طالبان پاکستان این عملیات را به عهده گرفت اما محمد خراسانی سخنگوی این گروه این امر را تکذیب کرد و گفت حمله به مساجد و سایر اماکن مذهبی جزو سیاست‌های طالبان نیست. طالبان پاکستان از زمان خروج از آتش‌بس با دولت پاکستان در نوامبر گذشته مسئول بیش از 100 حمله بوده است. در اینجا نگاهی می‌اندازیم به طالبان پاکستان که نزدیک به 15 سال است در این کشور به فعالیت مسلحانه مشغول است.
چرا طالبان پاکستان می‌جنگد؟
پاکستان پس از حمله آمریکا به افغانستان، تصمیم به همکاری با ایالات‌متحده گرفت. عملیات دولت پاکستان و همچنین هواپیماهای بدون سرنشین آمریکائی در راستای مبارزه با تروریسم باعث کشته شدن هزاران نفر از مردم در کمربند قبیله‌ای در امتداد مرز پاکستان و افغانستان شدند. این امر باعث نارضایتی بسیاری شد و در نهایت بسیاری از مردم تصمیم بگیرند دست به اسلحه شوند و همین زمینه‌ساز تشکیل طالبان پاکستان در سال 2007 را فراهم کرد.
روابط واشنگتن و اسلام‌آباد از سال 2011، زمانی که اسامه بن‌لادن، رهبر القاعده توسط نیروهای آمریکایی در شهر ابوت آباد پاکستان کشته شد، سرد و ایالات‌متحده پاکستان را به پناه دادن به رهبران طالبان و القاعده متهم کرد.
این روابط پس از تسلط طالبان بر افغانستان در سال 2021 بدتر شد، اما به نظر می‌رسد از زمان برکناری عمران خان از نخست‌وزیری پاکستان در آوریل گذشته، این روابط گرم‌تر شده است. آب شدن یخ‌های روابط آمریکا و پاکستان بار دیگر باعث فعال شدن گروه تحریک طالبان پاکستان در این کشور شد. طالبان پاکستان در میان خواسته‌های فراوان خود به دنبال اجرای سخت‌گیرانه‌تر قوانین اسلامی، آزادی اعضای خود از زندان و کاهش حضور نظامی پاکستان در بخش‌هایی از خیبر پختونخوا، استانی هم مرز با افغانستان است که مدت‌ها به‌عنوان پایگاه از آن استفاده می‌کرد. یکی از خواسته‌های اصلی آن‌ها لغو طرح ادغام مناطق قبیله‌ای پاکستان در استان خیبر پختونخوا است.
در بیشتر دو سال گذشته، طالبان پاکستان تلاش داشت که اقداماتش فقط جنبه دفاعی داشته باشد اما از ماه نوامبر که به‌طور یک‌جانبه به آتش‌بس با دولت پایان داد، حملات علیه سربازان و پلیس پاکستان را تشدید کرد. آتش‌بس چندماهه با میانجیگری طالبان افغانستان صورت گرفته بود.
رابطه بین طالبان و طالبان پاکستان چگونه است؟
طالبان پاکستان جدا از طالبان اما متحد نزدیک آن در افغانستان است. به نظر می‌رسد که بازگشت طالبان به قدرت، تحریک طالبان پاکستان را که در ایدئولوژی مشترک است، جسور کرده است.
جنگجویان طالبان پاکستان قبلاً در شمال غرب پاکستان مخفی می‌شدند و همچنین در افغانستان پناهگاه‌هایی داشتند و بیشتر به‌عنوان فراری در این کشور زندگی می‌کردند. با به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان مقامات پاکستانی کابل را متهم می‌کنند که به جنگجویان تحریک طالبان پاکستان پناه داده و رهبران آن را که توسط دولت‌های قبلی در کابل دستگیرشده بودند، آزادکرده‌اند. طالبان بارها گفته است که به هیچ‌کس، ازجمله تحریک طالبان پاکستان، اجازه استفاده از خاک افغانستان را برای حملات علیه هیچ کشوری ازجمله پاکستان نمی‌دهند؛ اما مقام‌های پاکستانی می‌گویند که بین گفتار و اقدامات طالبان گسست وجود دارد.
چرا خشونت اخیرا افزایش‌یافته است؟
تحلیلگران امنیتی نگران‌اند که پاکستان در ماه‌های آینده شاهد افزایش خشونت‌ها باشد زیرا این کشور با بحران اقتصادی بی‌سابقه‌ای در میان بی‌ثباتی سیاسی دست‌وپنجه نرم می‌کند. پاکستان در دو دهه گذشته شاهد حملات مسلحانه بی‌شماری بوده است، اما این حملات از نوامبر، زمانی که تحریک طالبان پاکستان به آتش‌بس چندماهه پایان داد، افزایش‌یافته است. طالبان پاکستان به‌طور منظم تیراندازی یا بمب‌گذاری انجام می‌دهند، به‌ویژه در مناطق ناهموار و دورافتاده شمال غربی پاکستان، پایگاه سابق تحریک طالبان پاکستان. این خشونت‌ها باعث نگرانی ساکنان از عملیات نظامی احتمالی در مناطق قبیله‌ای سابق وزیرستان شمالی و جنوبی شده است که اکنون دو منطقه در استان خیبر پختونخوا هستند. ساعاتی پس از بمب‌گذاری روز دوشنبه در مسجد، رعنا صنع ا... خان، وزیر داخله پاکستان به شبکه مستقل جیو نیوز گفت که حاکمان طالبان در افغانستان باید به تعهد خود در قبال جامعه جهانی پایبند باشند و اجازه ندهند کسی از خاک آن‌ها برای حملات علیه کشور دیگر استفاده کند. اما امیر خان متقی سرپرست وزارت امور خارجه افغانستان روز چهارشنبه گفت که مقامات پاکستانی باید از کاشتن بذر دشمنی بین دو کشور اجتناب کنند. متقی گفت: ما به آن‌ها توصیه می‌کنیم که تحقیقات کاملی در مورد بمب‌گذاری پیشاور انجام دهند.