گیله مرد، نمونه ای فاخر از رئالیسم اجتماعی

رویداد ایران- زهرا آقایی

سید مجتبی آقابزرگ علوی که به نام بزرگ علوی شهرت یافته بود نویسنده‌ای واقع‌گرا بود که پس از انتشار کتاب گیله‌مرد به‌عنوان یک نویسنده‌ برجسته شناخته شد. این اثر شامل 9 داستان نامه‌ها، گیله‌مرد، اجاره خونه، دزاشیب، یه ره‌نچکا، یک زن خوشبخت، رسوایی، خائن و پنج دقیقه پس از دوازده است که انتشارات نگاه آن را در میانه دهه هفتاد منتشر کرد. این کتاب از اهمیت زیادی برخوردار است؛ زیرا وضعیت و تفکرات طبقات مختلف جامعه‌ آن زمان را بازگو می‌کند. گیله‌مرد در میان جنگل‌های گیلان اتفاق می‌افتد و گیله‌مرد، مردی روستایی است که خان منطقه مالیات بی‌حساب‌وکتاب از او گرفته است و در جریان اعتراض به مالیات و در نبود گیله‌مرد، زن او را کشته و فرزندش را از او دور می‌کنند و چند وقت بعد نیز گیله‌مرد دستگیر می شود. داستان در دو بخش بیرون و درون اتفاق می افتد. بخش بیرون از تعاملات دو ماموری که گیله مرد را به پاسگاه می برند، تشکیل شده که یکی از آن ها بد ذات است و با کنایه و توهین گیله مرد را می آزارد. دیگری اما ساکت است و زندانی را در سکوت همراهی می کند. این خاموش بودن مامور دوم خود برای گیله مرد آزار دهنده است. این دهقان در تلاش برای فرار است که با مرد بلوچی که از خانواده اش دور است، آشنا می شود و گفت و گوی این دو نفر داستان را در مسیری خواندنی و گیرا هدایت می کند. بخش درونی رمان درون گیله مرد سپری می شود و افکار گیله مرد بین گرفتن انتقام صغرا، پیدا کردن راه فرار برای بازگشت پیش فرزندش در جریان است. علوی در گیله مرد نمونه ای از داستان های رئالیسم اجتماعی آفریده است. مدت ها این داستان الگوی نویسندگان مبارزه جو بود. گیله مرد از نخستین داستان های نویسندگان ایرانی است که در آن پویایی و حرکت به جای توصیف نشسته است. توصیف ها و فضاسازی ها در داستان گیله مرد فوق العاده است به طوری که می توانید به راحتی صحنه های داستان را با تمام جزئیات برای خود تصویر سازی کنید و کاملا در داستان ها غرق شویم. در داستان گیله مرد عناصر طبیعی مانند باران و باد، درخت، آب و طوفان که مختص اقلیم نویسنده است در ساخت استعاری جانبخشی شرکت کرده اند. بزرگ علوی با شرح مبسوط داستان و پرداختن به جزئیات ارائه توصیفات جاندار از طبیعت، به کاربردن وجوه استمراری در توصیفات و کمرنگ کردن حضور راوی در داستان موفق به خلق داستانی نمایشی شده است. نویسنده در ساختن لحن مناسب مجدانه تلاش کرده تا لحنی تاثیرگذار بیافریند. لحن غمگین و درعین‌حال پیام‌آور مبارزه با طاغوت و عوامل آن از آغاز تا پایان داستان به‌صورت یکدست مشهود است.