طرحي براي تنفس قاچاقچيان چوب!

کمبود نیروهای حفاظتی سازمان جنگل‌ها ، خلأهای قانونی موجودو کمبود اعتبار، قاچاق را به مساله‌ای عادی برای جنگل‌های کشور تبدیل کرده‌است
در جهت حفظ و صیانت از این منابع ارزشمند، طرح تنفس و توقف بهره برداری تجاری و صنعتی از جنگل اجرايي شد
طرح‌های جنگلداری که با بهره‌برداری همراه است، یک فرصت بوده و اگر متوقف شود، تهدیدات زیادی متوجه جنگل‌ها خواهد شد
جنگل‌ها كه از آن‌ها به عنوان ریه‌های تنفسی شهرها و محیط‌های شهري ياد مي‌شود، حال خوشي ندارند و سال‌هاست اسير تبرسودجوياني شده‌اند كه فقط براي منافع خود ضربات مهلكي بر پيكره آن‌ها وارد كرده‌اند. طبق آمارها در ۴۰ سال گذشته نزدیک به ۲۲درصد مساحت جنگل‌هاي كشور از بین رفته است. قطع كردن درختان و نابودي جنگل‌ها در شرایطی اتفاق می‌افتد که همگان بر حفظ این سرمایه‌های ملی تاکید دارند. شاید اگر این روند ادامه داشته باشد، تا ۵۰ سال آینده تنها باید در عکس‌های قدیمی فقط خاطره‌اي از جنگل‌ها در اذهان باقي بماند. اين در حالي است كه منشور حقوق شهروندي در مواد 112 تا 115، حق محیط‌ زیست سالم و توسعه پایدار، حفاظت، بهسازی و زیباسازی محیط‌ زیست و گسترش فرهنگ حمایت از محیط‌ زیست و «برخورداری از محیط زیستی سالم و مطلوب برای ادامه زندگی را حق شهروندان ، و مقابله با آلودگی و تخریب محیط‌ زیست را از وظايف دولت دانسته است».
اما قاچاق چوب يكي از مواردي است که جنگل‌های ایران را در معرض نابودي قرار داده و از عواملي است كه به از بين رفتن جنگل‌ها، ميراث به جامانده از پيشينيان دامن زده است. کمبود نیروهای حفاظتی سازمان جنگل‌ها و خلأهای قانونی موجود همچنین کمبود اعتبار، قاچاق را به مساله‌ای عادی برای جنگل‌های کشور تبدیل کرده‌است.
اين در حالي است كه خشکسالی در ایران مشکلاتی جدی برای کشور ایجاد کرده است، چنانکه نرخ از بین رفتن جنگل‌ها به دلیل کاهش کاشت درختان برای تولید چوب افزایش یافته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد اگر روند فعلی تخریب جنگل‌ها و مراتع ایران ادامه یابد، کشور ما تا چند دهه آینده دیگر جنگلی نخواهد داشت. هرچند كه برای جلوگیری از این بحران تمهیداتی اندیشیده شده که واردات چوب يكي از آن‌هاست.
طرح تنفس و توقف بهره برداری تجاری از جنگل‌ها
جنگل‌خواری و قاچاق چوب سال‌هاست به عنوان یک معضل زیست محیطی بر نابودی جنگل‌ها سایه انداخته و مسئولان را برآن داشته که در جهت حفظ و صیانت از این منابع ارزشمند طرح تنفس و توقف بهره برداری تجاری و صنعتی از جنگل را اجرا کنند.
هرچند قرار بود طرح تنفس جنگل در قالب برنامه ششم اجرایی شود اما به ناگاه از سال چهارم، جلوی بهره‌برداری چوب از جنگل گرفته شد و زودتر از موعد به جنگل‌های هیرکانی تنفس داده شد. ماده 38 در برنامه ششم توسعه در مورد تعیین تکلیف جنگل‌های شمال اعلام داشته:«هرگونه بهره‌برداری چوبی از درختان جنگل‌های کشور از ابتدای سال چهارم اجرای قانون برنامه، ممنوع می‌باشد. دولت در ارتباط با قراردادهای طرح‌های جنگلداری مذکور که مدت اجرای آن به اتمام می‌رسد، مجاز به تمدید قرارداد نمی‌باشد.» به موجب اين ماده بهره‌برداری از درختان سراسر کشور از سال چهارم این برنامه به طور کامل ممنوع و در سه سال اول یعنی سال 96و 97 و98 سازمان جنگل‌ها فقط اجازه برداشت از درختان شکسته، افتاده وآفت‌زده را دارد. طبق اين طرح، بهره‌برداری تجاری از جنگل‌های شمال و هرگونه برداشت چوب توسط شرکت‌های چوب‌بری به مدت 10 سال ممنوع اعلام شد تا در این بازه زمانی امکان خود‌پالایی جنگل فراهم شود؛ جنگل‌هایی که به گواه آمارهای ارائه‌شده از سوی سازمان محیط زیست و مراجع دانشگاهی و مشاهدات چشمی، در حال کاهش است اما سازمان جنگل‌ها و مراتع مدعی است، این جنگل‌ها نه‌تنها در چند دهه اخیر کاهش سطح نداشته، بلکه رو به افزایش هم بوده است.
در حالي كه سازمان محیط زیست و بسیاری از موسسات تحقیقاتی و دانشگاه‌های کشور معتقدند که اگر روند بهره‌برداری‌های تجاری و غیر‌تجاری از جنگل‌های شمال کشور،به همین شکل ادامه یابد، شاید تا 50 سال دیگر چیزی از جنگل باقی نماند اما در مقابل، معاون جنگل سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور معتقد است: طرح‌های جنگلداری که با بهره‌برداری همراه است، یک فرصت بوده و اگر متوقف شود، تهدیدات زیادی متوجه جنگل‌ها خواهد شد.
تبعات بسيار اجراي طرح
اما طرح تنفس جنگل‌ها تا چه ميزان مي‌تواند به كاهش قاچاق چوب و حفظ درختان جنگل‌ها كمك كند؟شمس‌ا...شريعت نژاد عضو كميسيون كشاورزي مجلس در مورد اين طرح به «قانون» مي‌گويد: طرح تنفس جنگل‌ها در سه ساله اول برنامه ششم فرصت دارد تا اجرايي شود. اما اين‌گونه برآورد مي‌شود كه اجراي آن تبعات بسياري به دنبال دارد زيرا اين طرح مبتني بر نظرات كارشناسي نبوده و دولت نيز قادر نيست بودجه و اعتباري را كه براي آن پيش‌بيني شده است تامين كند و در نهايت نيز آثار منفي طرح بيش از آثار مثبت آن است.اين نماينده مجلس در پاسخ به اين سوال كه اجراي اين طرح تا چه اندازه مي‌تواند مانع قاچاق چوب از جنگل‌هاي كشور شود، توضيح داد: قاطعانه بايد گفت پس از اجراي اين طرح قاچاق چوب در جنگل‌هاي شمال كشور افزايش يافته است. اين در حالي است كه پيش از آن طرح جنگلداري يكي از طرح‌هاي خوبي بود كه اجراي آن مانع از قاچاق چوب شده بود به طوري كه قبل از اجراي طرح جنگلداري، جلگه شمال كشور از بين رفته بود . اما اجراي اين طرح از قاچاق چوب ممانعت كرد. اما پس از اجراي طرح تنفس جنگل‌ها حتي اگر از مردم محلي نيز در مورد وضعيت قاچاق چوب پرسيده شود متوجه خواهيم شد كه اجراي طرح نه تنها قاچاق چوب را كاهش نداده بلكه مي‌توان گفت باعث رونق گرفتن بازار قاچاقچيان نيز شده است. براي مثال بايد گفت با اجراي طرح‌هاي جنگلداري، قاطرها كه چوب‌هاي قاچاق راحمل مي‌كردند ديگر در جنگل‌ها مشاهده نمي‌شدند و به طور كامل حذف شده بودند، درحالي كه با اجراي طرح تنفس به دليل خلوت شدن محل، مجددا پاي قاطرها براي حمل چوب قاچاق به جنگل‌ها باز شده است .
امكان نظارت از جنگل‌ها براي دولت وجود ندارد
نماينده مردم تنكابن و رامسر در مجلس در پاسخ به اين سوال كه آيا نظارتي برجنگل‌ها صورت مي‌گيرد، خاطرنشان كرد: امكان نظارت و حفاظت از جنگل‌ها براي دولت وجود ندارد زيرا ابزار‌هاي لازم در اختيار سازمان حاكميتي يعني سازمان جنگل‌ها و مراتع نيست. مجريان طرح جنگلداري كه خود اقدام به حفاظت و قرق‌باني مي‌كردند با حذف تدريجي، از خود سلب مسئوليت كرده و فضا را براي قاچاقچيان مهيا مي‌كنند. نكته ديگر نيز معاش افرادي است كه در جنگل‌ها زندگي مي‌كنند. اين افراد با توجه به اينكه اشتغال و توليد در شمال كشور ظرفيت سازي نشده است مجبور هستند، براي امرار معاش به منابع اطراف خود دست‌درازي كنند. بنابراين لازم است در اين زمينه با اقدامات منطقي و كارشناسي مشكل را برطرف كرد.در غيراين‌صورت اگر مردم گرسنه باشند با اهرم‌هاي فيزيكي نمي‌توان راه به جايي برد.
وي ادامه داد: در اين سال‌ها باتوجه به اينكه اكثر طرح‌هاي سازمان جنگلباني و مراتع به دليل عدم كارشناسي، صحيح شكست خورده و به درستي اجرا نشده است، نمايندگان مجلس، طرح تحقيق و تفحص از اين سازمان را در مجلس دردستور كار قرار دادند.
در اين طرح به دنبال اين هستيم كه براساس كدام اقدام كارشناسي طرح تنفس جنگل‌ها در مجلس مصوب شده است؟ يا چرا طرح‌هاي جنگلداري تعطيل شده و ساماندهي خروج دام از جنگل‌ها به كدام دلايل منطقي تعطيل شده است؟ و.....اين مباحثي است كه قرار است مورد تحقيق و تفحص قرار گيرد تا متوجه شويم واقعا اين اقدامات با مطالعه و استفاده از نظرات كارشناسان بوده است؟
شريعت نژاد در پاسخ به اين سوال كه با توجه به اينكه طرح تنفس جنگل‌ها در برنامه ششم توسعه ديده شده آيا بودجه لازم نيز به اين امر اختصاص داده شده است، تصريح كرد: در برنامه ششم براي اين طرح بودجه تعيين شده است اما به دليل اينكه دولت منابع ندارد توان پرداخت بودجه وجود ندارد.
اين نماينده مجلس در خاتمه يادآور شد: طرح تنفس جنگل‌ها به هيچ عنوان اقدام مناسبي براي محافظت از جنگل‌ها نيست. منابع طبيعي نياز به برنامه‌هاي ميان مدت و بلند مدت دارد. طرح‌هاي كوتاه مدت و ضربتي نمي‌تواند درماني براي معضل جنگل‌هاي كشور باشد. طرح‌هاي حوزه محيط زيست بايد مبتني بر درايت و صبوري و عيمق فكر كردن نسبت به مسائل و شاخص‌هاي منابع طبيعي باشد.
حمايت دولت و همياري مردم
در پايان بايد گفت امروز بيش از هر زمان جنگل‌ها به عنوان ریه‌های زمین نیازمند توجه و حمایت کافی دولت و حراست و همیاری عموم مردم هستند. تخریب عرصه‌های جنگلی مشکلات عدیده‌ای از قبیل آلودگی هوا، بروز سیلاب‌ها، کاهش منابع آبی، نابودی گونه‌های گیاهی و جانوری و خسارت‌های جدی بسیاری را برای انسان‌ها به همراه خواهد داشت. نگذاريم جنگل‌های شمال ایران با بی‌توجهی مسئولان و طمع‌ورزی برخی افراد سودجو از نقشه جغرافیایی محو شوند.