الناز رکابی، قهرمان سنگ‌نوردی آسیا که یکی از پیش‌قراولان این رشته در ایران به شمار می‌رود از آن ورزشکاران خودساخته‌ای است که زندگی‌اش و همه دارایی‌اش را صرف فعالیت در سنگ‌نوردی کرده و در ۳۰ سالگی رؤیای راهیابی به المپیک و ایستادن روی قله سنگ‌نوردی دنیا را دارد.
او که سال‌هاست در سکوت خبری به مسابقات جهانی و آسیایی اعزام می‌شود و دست بر قضا با دست پر به کشور بر می‌گردد این روز‌ها در تب و تاب حضور در مسابقات انتخابی المپیک به سر می‌برد و صعود به المپیک را آخرین قله‌ای می‌داند که قبل از بازنشستگی باید آن را فتح کند.
الناز رکابی که او را با لقب «دختر عنکبوتی» ایران می‌شناسند می‌گوید نیمی از عمرش را روی دیوار‌ها گذرانده و به همین دلیل برای بسیاری از دختران سنگ‌نورد ایرانی الهام‌بخش است.
خانم رکابی از چه زمانی سنگ‌نوردی برای شما به یک هدف و علاقه بدل شد؟
در دوران کودکی اصلا با سنگ‌نوردی بیگانه بودم، چون برای عموم یک رشته ورزشی ناشناخته بود و مسابقات این رشته هم از تلویزیون پخش نمی‌شد.
حتی وقتی برادرم فعالیتش در سنگ‌نوردی را شروع کرد آشنایی چندانی با این رشته نداشتم، اما در سال ۱۳۸۰ که به مقام دوم آسیا رسید و من هم برای تماشای مسابقات به ورزشگاه رفته بودم به صرافت افتادم که سنگ‌نورد شوم.
یادم هست که در آن مسابقات، ورزشکاران خارجی با حجاب رقابت می‌کردند و در ۱۲ سالگی متوجه شدم که با حجاب هم می‌توانم در این رشته ورزشی فعالیت کنم و مسابقه بدهم.
در آن سال‌ها شرایط برای دخترانی که می‌خواستند در رشته سنگ‌نوردی فعالیت کنند مهیا بود؟
بعد از آشنایی با بچه‌های تیم ملی سنگ‌نوردی متوجه شدم به‌عنوان یک دختر ایرانی می‌توان در این رشته پیشرفت کرد و به مسابقات آسیایی رفت، اما سنگ‌نوردی بانوان هنوز در ایران راه نیفتاده بود.
برگزاری مسابقات آسیایی سنگ‌نوردی در ایران بهانه خوبی بود تا من و دوستانم از طریق اداره تربیت بدنی استان زنجان پیگیر شویم و برای نخستین بار، سنگ‌نوردی بانوان را در این استان راه بیندازیم.
یعنی تا سال ۱۳۸۰ باشگاه سنگ‌نوردی‌ای مختص بانوان در ایران فعالیت نمی‌کرد؟
تعداد باشگاه‌های سنگ‌نوردی در زنجان و سایر شهر‌های ایران زیاد بود، اما هیچ‌کدام سانسی را به دختران اختصاص نمی‌دادند. از مرداد ۱۳۸۰ باشگاه سنگ‌نوردی مجموعه ورزشی انقلاب زنجان یک سانس را به بانوان اختصاص داد و برای نخستین بار دختران ایرانی فعالیت در رشته سنگ‌نوردی را شروع کردند.
آن موقع دختران، ۳ روز در هفته در مجموعه انقلاب زنجان تمرین می‌کردند و بعد‌ها به ۲ روز در هفته کاهش پیدا کرد، اما به واسطه درخشش دختران سنگ‌نورد ایرانی در مسابقات داخلی و خارجی تعداد سالن‌ها و سانس‌های مختص بانوان بیشتر شد. الان در زنجان ۲ سالن مجهز داریم که سانس‌های قابل توجهی را به بانوان اختصاص می‌دهند و نتیجه‌اش این است که دختران سنگ‌نورد ایرانی در کسب مدال از مسابقات مختلف پیشتاز شده‌اند.
شما در یک خانواده ورزشی رشد کردید. این موضوع چقدر کمک کرد تا به ورزشکار حرفهای تبدیل شوید؟
این هم از اقبال بلند من بود که برادر و خواهرانم ورزشکار بودند و پدر و مادرم مدام همه ما را به ورزش و حضور در فعالیت‌های اجتماعی تشویق می‌کردند.
در دوران نوجوانی ورزشکار نبودم، اما به‌شدت روحیه ورزشی داشتم و در زنگ ورزش نسبت به سایر همکلاسی‌هایم متفاوت بودم. به واسطه فیزیک بدنی مطلوبی که داشتم معمولا برای حضور در مسابقات مدارس انتخاب می‌شدم و به‌خصوص در مسابقات دوومیدانی روی من حساب ویژه‌ای باز می‌کردند، اما تماشای مسابقات برادرم در مسابقات سنگ‌نوردی مرا به سمت این رشته ورزشی کشاند.
قبل از سنگ‌نوردی در چه رشته‌هایی فعالیت می‌کردید؟
در دوومیدانی فعالیت می‌کردم و در رشته پرش ارتفاع مقام استانی داشتم، اما دوومیدانی را مثل سنگ‌نوردی به‌طور حرفهای دنبال نکردم.
سنگ‌نوردی با قرارگرفتن در ارتفاع عجین است؛ از این بابت مشکلی نداشتید؟
ترس از ارتفاع یک حس غریزی است، اما عده‌ای با آن مقابله می‌کنند و عده‌ای دیگر اجازه می‌دهند ترس بر آنها غلبه کند. همه این قدرت را دارند که به سمت کار‌های ترسناک بروند و بر آنها غلبه کنند.
من هم از قرارگرفتن در ارتفاع هراس داشتم و در عین حال می‌خواستم از کسانی که سنگ‌نوردی را با آنها شروع کردم بهتر باشم و حس رقابت مرا ترغیب می‌کرد بالاتر بروم و در نهایت بر ترسم غلبه کنم. ضمن اینکه سنگ‌نوردی اساسا ورزش ایمنی است. وقتی قرار است با طناب صعود کنید و تشک‌های استاندارد هم زیر دیوار تعبیه شده، ترس از ارتفاع معنایی ندارد.
قبل از اینکه سنگ‌نورد شوید به‌طور غیرحرفه‌ای این کار را انجام می‌دادید؟
در دوره نوجوانی مدام از دیوار خانه‌مان بالا می‌رفتم و وسوسه می‌شدم که از تیر چراغ برق بالا بروم. بالارفتن از دیوار‌های خانه و رسیدن به پشت‌بام برایم به یک کار عادی تبدیل شده بود و از لا به‌لای آجر‌ها برای جای دست استفاده می‌کردم، چون این کار را با دقت زیادی انجام می‌دادم هیچ وقت اتفاق بدی رخ نداد و دچار مصدومیت نشدم تا اینکه پایم به باشگاه باز شد و روش اصولی سنگ‌نوردی را یاد گرفتم.
در چند سالگی نخستین مدال کشوری را کسب کردید؟
از سال ۲۰۰۱ در مسابقات داخلی شرکت کردم و مدال گرفتم و روی‌هم رفته حدود ۸۰ مدال طلا در مسابقات مختلف دریافت کرده‌ام. مسابقات سنگ‌نوردی در ۳ بخش سرعت، بولدرینگ و سرطناب برگزار می‌شود. حدود ۱۸ سال است که در بخش‌های بولدرینگ و سرطناب قهرمان کشور هستم و یک بارهم نایب‌قهرمان نشده‌ام.
مسابقات سنگ‌نوردی بانوان کیفیت بالایی ندارد یا شما ورزشکار بی‌رقیبی هستید؟
هر کسی نتیجه تلاش‌اش را می‌گیرد. در این ۱۸ سال هرگز تمرین را رها نکرده‌ام و همیشه رو‌به جلو حرکت کرده‌ام. علاقه‌ام به سنگ‌نوردی در حدی است که هیچ اتفاقی مرا از ادامه راه منصرف نمی‌کند و تصورم این است که میل به پیشرفت باعث شده در این ۱۸ سال قهرمان سنگ‌نوردی کشور باشم. البته رقبایی هم دارم که مدام در حال پیشرفت هستند، مثلا یکی از شاگردانم در سن نوجوانی نایب‌قهرمان کشور شده و برایم رقیب خوبی است.
سنگ‌نوردی به نوعی از دیوار‌صاف بالا رفتن است. بالارفتن از دیوار برای یک ورزشکار حرفهای که حدود ۲۰ سال از عمرش را در این رشته گذرانده چه جذابیتی دارد؟
مردم ظاهر قضیه را می‌بینند، اما سنگ‌نوردی مثل سایر رشته‌های ورزشی برای خودش فلسفه‌ای دارد. سنگ‌نوردی صرفا از دیوار صاف بالارفتن نیست، چون آدرنالینی که هنگام ایستادن در ارتفاع در بدن انسان ترشح می‌شود نشاط‌آور است.
موضوع مهم‌تر این است که سنگ‌نوردی به واسطه تنوع در حرکت و پیچیدگی‌هایش یک رشته ورزشی جذاب و پرهیجان است و بیشتر ورزشکارانی که به سمت سنگ‌نوردی می‌آیند آن را ترک نمی‌کنند. روی این دیوار‌هایی که تعداد زیادی دستگیره روی آنها نصب شده نقشه‌های متنوعی برای رسیدن به نقطه هدف وجود دارد و شما هر روز با یک نقشه جدید مواجه می‌شوید.
اینکه با هوش و توانایی بدنی این مسیر‌های پیچیده را کشف کنید و پشت‌سر بگذارید جذاب است و وقتی به نقطه هدف می‌رسید حس کوهنوردی را خواهید داشت که هر روز یک قله جدید را فتح می‌کند.
هیجان سنگ‌نوردی اعتیادآور است؟
من تاکنون ندیده‌ام سنگ‌نوردی این رشته ورزشی را به‌طور ناگهانی ترک کند و به همین دلیل تصورم این است که اعتیادآور است. ورزشکارانی که صرفا برای کسب مقام، این رشته را انتخاب می‌کنند بعد از مدتی به رشته ورزشی دیگری گرایش پیدا می‌کنند، اما کسانی که با علاقه و به قصد تفریح سنگ‌نورد شوند با این ورزش حسابی حالشان خوب می‌شود.
شما در این سال‌های طولانی بدون مربی بوده‌اید. یک ورزشکار چگونه می‌تواند بدون مربی حدود ۸۰ مدال از مسابقات داخلی و خارجی بگیرد؟
طی‌کردن این مسیر برایم خیلی دشوار بود. واقعیت ماجرا این است که ۱۷ سال طول کشید تا بتوانم به مسابقات بین‌المللی راه پیدا کنم و مدال بگیرم، درحالی‌که مربی حکم کاتالیزور را دارد و کمک می‌کند تا ورزشکار با سرعت بیشتری مسیر پیشرفت را پشت‌سر بگذارد. شاگرد من بعد از ۶ سال به جایگاهی که من ۱۷ سال برایش زحمت کشیدم رسیده و تصورم این است که اگر مربی داشتم این زمان نصف می‌شد.
مربی سنگ‌نوردی برای بانوان نبود یا خودتان تمایلی برای کارکردن زیرنظر مربی نداشتید؟
حدود ۱۸ سال قبل که سنگ‌نوردی را شروع کردم مربی مرد زیاد بود، اما نمی‌توانستند زنان را تمرین بدهند. به همین دلیل هر ازگاهی با برادرم که قهرمان سنگ‌نوردی آسیا بود مشورت می‌کردم و با تماشای تمریناتش تکنیک‌های سنگ‌نوردی را یاد می‌گرفتم.
گاهی اوقات هم با هم تمرین می‌کردیم، اما مدت زمانش کم بود تا اینکه در سال ۲۰۱۰ اینترنت و فضای مجازی فراگیر شد و با دانلود فیلم مسابقات سنگ‌نوردان خارجی و تماشای آنها با تکنیک‌های روز دنیا آشنا شدم.
در واقع همان فیلم‌ها برایم حکم مربی را داشتند و با تماشا و آنالیز آنها، مسابقات جهانی را برای خودم شبیه‌سازی می‌کردم. قبل از آن، تصویر تاریکی از مسابقات جهانی داشتم و یک‌جور‌هایی خودم را دست‌کم می‌گرفتم، اما با تماشای فیلم مسابقات بین‌المللی متوجه شدم که از رقبای خارجی چیزی کم ندارم و بعد هم وارد مسابقات جهانی شدم.
با تماشای فیلم مسابقات بین‌المللی پیشرفتی حاصل شد؟
بعد از تماشای فیلم‌ها و حضور در مسابقات بین‌المللی از رتبه ۵۰ به رتبه ششم جهان رسیدم و اگر مثل سایر رقبا از سال ۲۰۰۴ وارد مسابقات بین‌المللی می‌شدم قهرمانی جهان هم دور از دسترس نبود.
هزینه حضور در مسابقات بین‌المللی را چگونه تامین می‌کنید؟
از وقتی در مسابقات داخلی و خارجی به میدان رفتم، همه جوایز نقدی و غیرنقدی را پس‌انداز کردم. این جوایز شامل دلار و سکه بود و در این سال‌ها با همین پس‌انداز‌ها به مسابقات مختلف رفته‌ام. بعد از تمام‌شدن پس‌انداز هم تصمیم گرفتم مربیگری کنم.
درآمد مربیگری در زنجان بالا نبود و ۵ سال قبل تصمیم گرفتم به تهران بیایم و باشگاه سنگ‌نوردی تاسیس کنم. بعد از کوچ به تهران با اسپانسر‌ها ارتباط برقرار کردم و بخشی از هزینه‌های اعزام به مسابقات را هم آنها پرداخت می‌کنند.
شما هم در تحصیل فرد موفقی هستید هم در عرصه ورزش. چگونه بین تحصیل و ورزش تعادل برقرار کردید؟
من لیسانس زمین‌شناسی و فوق‌لیسانس تربیت بدنی دارم و برای یک ورزشکار حرفهای دشوار است که چنین تعادلی را بین ورزش و تحصیل برقرار کند.
تا وقتی در زنجان زندگی می‌کردم جزو شاگردان ممتاز بودم و از ورزش هم غافل نشدم، اما وقتی وارد دانشگاه شدم ورزش را در اولویت قرار دادم. البته در دوره دانشگاه، تمرکزم روی ورزش کمتر شد، چون درس‌ها سنگین بود و به همین دلیل وقتی در مقطع فوق‌لیسانس فارغ‌التحصیل شدم قید ادامه تحصیل را زدم و تصمیم گرفتم صرفا به ورزش فکر کنم.
پس در دو‌راهی ورزش و تحصیل، ورزش را انتخاب کردید؟
بله، چون در سال‌های قبل تنها دختر ایرانی بودم که به مسابقات سنگ‌نوردی اعزام می‌شدم و می‌خواستم به‌گونه‌ای عمل کنم که نسل بعد از من این راه را ادامه بدهد. سنگ‌نوردی را نوعی امانت می‌دانم که باید از آن مراقبت کنم و به نسل بعد انتقال بدهم.
آرزویی دارید که در سنگ‌نوردی به آن نرسیده باشید؟
برای نخستین‌بار و از سال ۲۰۲۰ سنگ‌نوردی وارد فهرست بازی‌های المپیک شده و آرزویم این است که بتوانم به المپیک راه پیدا کنم. آرزوی دیگرم این است که به‌عنوان نخستین دختر سنگ‌نورد ایرانی قهرمان جهان شوم.
چنین آرزویی در ۳۰ سالگی در دسترس است؟
خودم را در حد قهرمانی جهان می‌بینم و اگر حمایت کنند زودتر به هدفم می‌رسم. من رقبایی از ژاپن و اسلونی دارم و از نظر بدنی فاصله چندانی با آنها ندارم. تنها تفاوت‌مان در این است که من تنها و با حداقل امکانات تمرین می‌کنم، اما رقبایم با یک تیم کامل به مسابقات اعزام می‌شوند. آنها با هم اردوی مشترک برپا می‌کنند، اما من با هزینه شخصی تمرین می‌کنم و در تهران باشگاهی راه انداختم که در هر ساعت شبانه‌روز بتوانم تمرین کنم.
به‌عنوان نخستین دختر سنگ‌نورد ایرانی لقب هم دارید؟
خیلی‌ها به من می‌گویند دختر عنکبوتی ایران، اما یکی از مربیان تیم ملی لقب موستانگ را به من داده که خیلی آن را دوست دارم. موستانگ نام نوعی اسب وحشی است و فکر می‌کنم با توجه به عملکرد بی‌رحمانه‌ای که در مسابقات دارم برای من لقب مناسبی است.
می‌توانم به المپیک صعود کنم
صعود دختر سنگ‌نورد ایرانی به المپیک ۲۰۲۰ یک اتفاق ویژه است، اما بیشتر به یک ماموریت غیرممکن می‌ماند. الناز رکابی قدم‌به‌قدم خودش را به المپیک نزدیک می‌کند و بر این باور است که می‌تواند به‌عنوان نخستین دختر سنگ‌نورد ایرانی به بزرگ‌ترین آوردگاه ورزشی جهان راه پیدا کند.
برای راهیابی به المپیک از چه مسیری باید عبور کنید؟
برای صعود به المپیک باید چند‌مسابقه بین‌المللی را پشت سر بگذارم. یکی از این مسابقات چندی قبل در ژاپن برگزار شد که ۶ نفر اول مستقیما به المپیک راه پیدا کردند و از نفر هفتم تا بیستم باید در مسابقات فرانسه به میدان بروند که من هم به‌عنوان یکی از این نفرات هستم. مسابقات فرانسه ۵ آذر برگزار می‌شود و از آنجا هم ۶ سنگ‌نورد برای المپیک انتخاب می‌شوند و آخرین شانس برای صعود به المپیک مسابقات قاره‌ای است.
در مسابقات قاره‌ای به‌عنوان قهرمان آسیا می‌توانید به المپیک راه پیدا کنید؟
مسابقات سنگ‌نوردی انتخابی المپیک در ۳ بخش سرعت، بولدرینگ و سر طناب برگزار می‌شود و با توجه به اینکه سال‌هاست در بخش سرعت حضور نداشته‌ام کار دشواری پیش رو خواهم داشت.
فکر می‌کنید در نهایت المپیکی خواهید شد؟
انتظارم این است که به المپیک راه پیدا کنم. من به‌تازگی در مسابقات المپیک ساحلی که با حضور ۲۰ سنگ‌نورد برتر دنیا برگزار شد نهم شدم و با توجه به تجربه بیست‌ساله‌ای که دارم می‌توانم تنها دختر سنگ‌نورد ایرانی در المپیک ۲۰۲۰ باشم.
کسب مقام نهم المپیک ساحلی راضی‌کننده بود؟
از خودم انتظار داشتم به فینال راه پیدا کنم و روی سکو بروم، اما هوای قطر به‌شدت گرم بود. مشکل دیگر این است که ما با گیره‌های ایرانی که روی دیوار نصب می‌کنند تمرین می‌کنیم، اما مسابقات خارجی با گیره‌های خارجی برگزار می‌شود که من به آنها عادت ندارم. همین مشکلات سخت‌افزاری شانس موفقیت ما را در مسابقات بین‌المللی کم می‌کند.
دختری با کفش‌های کتانی
پارکور یکی از ورزش‌های مهیجی است که این روز‌ها طرفداران بسیاری پیدا کرده است. سنگ‌نورد تیم ملی هم برای حفظ آمادگی بدنی اش در بوستان‌های پایتخت پارکور تمرین می‌کند.
رکورددار مدال
الناز رکابی تا کنون ۸۰ مدال رنگارنگ از مسابقات داخلی و خارجی صید کرده که یک رکورد منحصر به فرد در ورزش ایران است. او حالا به مدال جهانی چشم دوخته است.
