مریم قاروبی متولد ۱۳۶۷ و دانش‌آموخته کارشناسی حسابداری، مروج و تسهیلگر کتاب کودک و نوجوان است. او از علاقه درست و تربیت‌یافته به کتاب و کتاب‌خوانی و همچنین وظایف پدر و مادر در این امر صحبت می‌کند. تنوع کتاب‌هایی که خوانده و معرفی نموده و نگاه او به کتابهای ترجمه را باید به‌دقت دنبال کرد. زیست همراه با کتاب و کتاب‌خوانی، شیرینی معناداری به سخن‌هایش داده است. خودش می‌گوید: زندگی ما از سه حالت خارج نمی‌شود: داریم کتاب می‌خوانیم، می‌خواهیم کتاب بخوانیم، می‌خواهیم کتاب بخریم. با هم پاسخ‌های قاروبی را می‌خوانیم:
مریم قاروبی را چقدر می‌شناسید؟ اگر قرار باشد او را در یک جمله معرفی کنید، آن جمله کدام است؟
مادر، مروج و تسهیلگر کتاب کودک و نوجوان هستم و دارای دو فرزند یک پسر نه‌ساله و یک دختر پنج‌ساله هستم. در تلاشم تا یکبار دیگر همراه با فرزندانم رشد کنم و به صلحی درونی برسم. اگر بخواهم در یک جمله خودم را معرفی کنم باید بگویم که زندگی من از این سه حالت خارج نمی‌شود؛ داریم کتاب می‌خوانیم، می‌خواهیم کتاب بخوانیم، می‌خواهیم کتاب بخریم.
چه شد که به کتاب علاقه‌مند شدید؟ دوران کودکی و نوجوانی شما چقدر با کتاب همراه بود؟ فرزندان شما چه سهمی در کتاب‌خوانی و مروج کتاب‌خوانی شما داشته‌اند؟
خاطره من از دوران کودکی‌ام اتاق پر از کتاب پدربزرگم هست که در کنار سالن جلسات درس و مباحثه شاگردانشان بود و از سرگرمی‌های من در اوقات فراغت ایشان سرک کشیدن به این اتاق بود. دوران نوجوانی‌ام بیشتر به برنامه‌ریزی و آمادگی برای کنکور گذشت به همین خاطر از کتاب فاصله گرفتم. بعد از اینکه ازدواج کردم هم کم‌وبیش مطالعات آزادی داشتم؛ ولی بیشترین وقتم صرف خواندن دروس دانشگاهی می‌شد. تا زمانی که فرزند اولم به دنیا آمد و پسرم واسطه آشنایی من با ادبیات کودک و نوجوان شد. هر روزی که می‌گذشت و او بزرگ‌تر می‌شد علاقه من هم به کتابهای کودکان بیشتر می‌شد حتی بیشتر از پسرم! در این سال‌ها سعی کردم به این علاقه‌‌ام توجه کنم و در کارگاه‌های متعددی در حوزه آشنایی با ادبیات کودک و نوجوان شرکت کردم.
فضای مجازی چه فرصت‌ها و تهديدهایی برای معرفی و شناخت کتاب‌ها دارد؟ شما تجربه کار در این فضا را داريد؟
حدودا سه سالی هست که در فضای مجازی به همراه پسرم مشغول معرفی کتاب و ترویج کتاب‌خوانی هستیم. ایام کرونا و خانه‌نشینی خانواده‌ها هم انگیزه‌مان را بیشتر کرد؛ چون بیشتر خریدها غیرحضوری شد و خیلی از من درخواست می‌شد که کتاب‌ها را ورق بزن و درباره فرم و محتوای آنها صحبت کنم. سعی می‌کردم کتابهای خوب و باکیفیتی که می‌خواندیم را به بهترین شکل ممکن به‌صورت عکس یا ویدئوی خلاقی معرفی کنم تا مخاطبان را جذب کند و البته که خیلی هم استقبال می‌شد. حقیقتا این فضا برای من جایی برای رشد همراه با لذت بسیار بوده؛ زیرا که توانستم با فعالان فرهنگی در عرصه ترویج خواندن، نوشتن، تفکر و همین‌طور با افراد کتاب‌دوستی آشنا بشوم که از سر عشق و بدون دریافت دستمزدی از کتاب‌ها می‌نوشتند و تجربه‌هایشان را با دیگران به اشتراک می‌گذاشتند. دوستان عزیزی پیدا کردم که گاهی آن‌قدر با آنها احساس نزدیکی می‌کنم که انگار عضوی از خانواده من هستند با اینکه از نظر فیزیکی از هم دور هستیم؛ ولی از نظر روحی عجیب به هم دل‌بسته و نزدیکیم. البته ناگفته نماند که من در این فضا هم‌بارها شده که کتابهای جایزه‌داری را از نویسندگان و مترجمان معروف و ناشران معتبر به‌واسطه تبلیغات گسترده‌شان به‌صورت آنلاین خریداری کردم و اصلا نپسندیده‌ام و در عوض کتاب‌ها و نویسندگان گمنامی را هم پیدا کردم که کارهایشان هم از نظر فرم و هم از نظر محتوا بسیار ارزشمند بوده‌اند؛ ولی هیچ‌وقت در این فضا دیده نشده‌اند و به نظرم کتاب خوبی که دیده نشود، با متن منتشر نشده تفاوت چندانی ندارد.
تسهیلگر کودک و نوجوان در حوزه کتاب‌خوانی چه‌کارهایی انجام می‌دهد؟
یکی از کارهای تسهیلگر کودک و نوجوان ایده‌پردازی است او با ایده و طراحی فعالیت‌های مرتبط با کتاب‌ها می‌تواند کلی کار انجام دهد و کلی برنامه مختلف را پیش ببرد. همچنین کار دیگر یک تسهیلگر توانمند کردن کودکان و نوجوانان هست. او بچه‌ها را سرشار از اعتماد می‌کند و بر اساس ویژگی‌های آنها روی مجموعه‌ای از مهارت‌هایشان کار می‌کند و...در یک جمله تسهیلگر کودک و نوجوان در حوزه کتاب‌خوانی عملگرا، پروژه محور و حمایتگر است.
کتاب از چه سنی می‌تواند وارد دنیای یک فرد شود؟ برای همه رده‌های سنی، کتاب خوب وجود دارد؟
كتاب‌ها از همان بدو تولد و حتی از دوران جنینی می‌توانند وارد دنیای هر فردی بشوند. در حال حاضر برای همه رده‌های سنی کتاب خوب و باکیفیت وجود دارد از کارت‌های سیاه‌وسفید دوران نوزادی و کتابهای آهنگین لالایی گرفته تا کتابهای پارچه‌ای و عروسکی و مقوایی و... برای خردسالان و کودکان در حال حاضر متناسب با هر گروه سنی کتابهای مناسب وجود دارد.
برای انتخاب یک کتاب جهت معرفی به کودکان و نوجوانان به چه عواملی توجه می‌کنید؟
کودکان به فراخور سنشان درک متفاوتی از کلمات و مفاهیم داستان‌ها دارند پس در مرحله اول به گروه سنی آنها توجه می‌کنم و بعد در مورد ویژگی‌های فردی، سابقه مطالعاتی، سبک زندگی، ژانرها و موضوعات مورد علاقه‌شون و دغدغه‌هایی که هرکدام در برهه‌های زمانی متفاوتی با آنها در ارتباط هستند هم سؤالاتی می‌کنم. دوست دارم کتابی را که معرفی می‌کنم بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند و دوستش داشته باشند.
کارگاه بلندخوانی به دنبال چیست؟ درباره این نوع کارگاه توضیح می‌دهید؟
در بلندخوانی کودکان لذت خواندن را تجربه می‌کنند و با کتابهای باکیفیت آشنا می‌شوند و مهارت‌هایی از قبیل خوب دیدن، خوب شنیدن، تمرکز و درک مطلبشان هم تقویت می‌شود. این نوع کارگاه‌ها از چند مرحله تشکیل می‌شود. در مرحله پیش از بلندخوانی می‌توان با گفت‌وگو یا فعالیت‌هایی کودک را درباره کتاب کنجکاو کرد و علاقه او را برای ادامه مسیر برانگیخت. در هنگام خوانش کتاب هم می‌توان فعالیت‌هایی تعاملی با بچه‌ها داشت و پس از بلندخوانی هم می‌توان غیرمستقیم با طراحی بازی و کاربرگ و کارهایی امثال این‌ها توجه کودک را حسابی جلب کرد تا مفاهیم در ذهنش تثبیت شود.
جالب‌ترین خاطره شما در معرفی کتاب را برای مخاطب ما معرفی می‌کنید؟
چیزی که الان یادم می‌آید این است که یکبار بعد از خوانش کتابی کوتاه و تعاملی درباره یک شخصیت خمیری آبی‌رنگ با پسرم خمیر خانگی درست کردیم و آن شخصیت را ساختیم. هنگامی که در فضای مجازی هم کتاب و هم فعالیت بعد از بلندخوانی را به اشتراک گذاشتم. آن‌قدر از کارمان استقبال شد که هم ناشر و هم تصویرگر به من پیام دادند و از این فعالیت خلاق تشکر و قدردانی کردند و تا مدت‌ها بعد همچنان مخاطبانم با فرزندشان این شخصیت را با خمیر درست می‌کردند و برایم عکسش را می‌فرستادند.
جوایز کتاب‌خوانی به نظر شما تا چه اندازه درست طراحی شده‌اند و می‌توانند به کتاب‌خوانی افراد به‌خصوص کودکان و نوجوانان کمک کنند؟
ببینید ایجاد انگیزه برای شناخت کتاب، بسترسازی و ایجاد اعتمادبه‌نفس خوب است؛ ولی انگیزه بی‌نهایت درونی هست درصورتی‌که این مسابقات و دادن جوایز عواملی بیرونی هستند به نظر من اگر در کودکان و نوجوانان این انگیزه درونی شکل‌گرفته باشد شاید این جوایز بتوانند این انگیزه را به یک رفتار و یک حرکت تبدیل کند، البته که طراحی و ساختار این مسابقات باید بافرهنگ و هدف ما هم تناسب داشته باشد.
وضعیت کتاب کودک در ایران بیشتر به نفع کتابهای ترجمه است یا تألیفی؟ شما کدام را بیشتر معرفی می‌کنید؟
فکر می‌کنم به نفع کتابهای ترجمه است. من همیشه توصیه می‌کنم کتابهای داستانی خوب و باکیفیت هم تألیفی هم ترجمه را بخوانند. برای مطرح‌کردن یکسری مفاهیم دینی و اخلاقی لازم برای زندگی کودکان حتما لازم نیست فقط کتابهای تألیفی خوانده بشود تا آن مفاهیم منتقل شوند؛ بلکه خیلی از این مفاهیم عالی از طریق کتابهای ترجمه در حوزه مهارت‌های زندگی و حوزه فلسفه برای کودکان و... هم قابل‌دستیابی‌اند. البته تسهیلگری درست و توانایی گفتگوی مناسب با بچه‌ها در زمان خواندن بعضی از این کتاب‌ها نیز اهمیت خاصی دارند.
به کودکان و نوجوانان توصیه می‌کنید کتاب را خرید کنند یا از کتابخانه عمومی بگیرند؟
طبق تجربه من اگر آنها هم مثل ما خوره کتاب باشند مجبور می‌شوند علاوه بر این که کتاب خریداری کنند و از کتاب‌فروشی‌های محلی حمایت کنند، کتاب هم از کتابخانه‌های عمومی و خصوصی امانت بگیرند تا هزینه‌هایشان سر به فلک نزند، همین‌طور دست به تبادل کتاب‌بین دوستان و آشنایان بزنند و هم از بی‌جایی به کتابهای دیجیتالی و صوتی پناه بیاورند. مهم این است که همیشه دسترسی منظم به کتابهای جدید، خواندن را هیجان‌انگیز و سرگرم‌کننده نگه دارد حالا هر کس با هر بضاعت و امکاناتی یک یا چند راه را انتخاب می‌کند.
دلیل کم خواندن کتاب در بین مردم و به‌خصوص نوجوانان چیست؟ سهم نویسندگان در اين ميان چقدر است؟
مسئولیت پرورش و تربیت فرزندان بر عهده والدین است. آنها هستند که باید خودشان را در زمینه انتخاب کتاب باکیفیت توانمند سازند تا بتوانند خوراک بصری مناسب را در اختیار فرزندانشان قرار بدهند و آنها را شیفته خواندن بکنند. درصورتی‌که آشنایی بیشتر کودکان با کتاب با کتابهای درسی سال‌های ابتدایی است که سبب بیزاری آنها از کتاب می‌شود و این حس تا نوجوانی پیش می‌رود و باعث می‌شود که همچنان کمتر و کمتر کتاب بخوانند. در این راه ثابت‌قدم بودن، تکرار و تنوع برای حفظ علاقه بسیار مهم است.
الگوی مطالعاتی شما چیست؟ چه الگویی را برای کودکان و نوجوانان پیشنهاد می‌کنید؟
بیشترین زمان من صرف خواندن کتابهای کودک می‌شود؛ ولی در کنارش تلاش می‌کنم رمان‌های نوجوان و بزرگسال و کتابهای روان‌شناسی هم بخوانم. برای کودکان و نوجوان هم پیشنهاد می‌کنم یک گنجینه از کتابهای مختلف و متنوع با موضوعات متفاوت از جمله شعر، ادبیات کهن، ادبیات داستانی و غیرداستانی، تاریخ و جغرافیا، علمی و آزمایشگاهی، داستان‌های فلسفی و... در اختیارشان قرار بدهید.
سه نویسنده خارجی که کارهایشان را در حوزه کودک و نوجوان دوست دارید با آثارشان نام ببرید؟
اریک کارل با کتاب «کرم ابریشم خیلی گرسنه، از فرق سر تا نوک پا»، باب گراهام با کتاب «اتوبوسی به نام بهشت» و پیتر اچ رینولدز با کتاب «نقطه»
سه نویسنده کتاب کودک و نوجوان ایرانی که کارهایشان را بیشتر از دیگران پسندیده‌اید را معرفی کنید؟
آقای علی خدایی با کتاب «تو لک‌لکی یا دارکوب»، خانم پروین دولت‌آبادی با کتاب «مرغ سرخ پاکوتاه» و خانم نرجس محمدی با کتاب «چه فکر خوبی»
و سخن آخر
زمانی که جمع‌آوری و خواندن کتاب، بخشی از زندگی خانوادگی‌تان بشود، مطمئن باشید که شما به فرزندتان این پیام را منتقل می‌کنید که کتاب‌ها، مهم، لذت‌بخش و سرشار از مطالب جدید برای یادگیری هستند.
