شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین، سخنانی آشنا برای همتای ازبکستانی خود، شوکت میرضیایف، که روز چهارشنبه در فرودگاه شهر سمرقند در مرکز ازبکستان منتظر استقبال از او بود، گفت.
او پس از ورود، به نقل از شاعر قرون‌وسطایی، علیشیر ناوی، که آثارش در ازبکستان بسیار مورد احترام است، گفت: «هیچ‌چیز بهتر از زندگی در دوستی نیست».
اندکی پس‌ازآن، جت ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه نیز در نقطه کانونی جاده ابریشم فرود آمد، اما میرضیایف برای استقبال از او حضور نداشت و به‌جای آن عبدالله اوریپوف، نخست‌وزیر خود را فرستاد.
شی و پوتین برای اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای (SCO)، یک بلوک امنیتی هشت عضوی تحت سلطه چین و روسیه به سمرقند سفر کردند...
اما ناظران گفتند که نقض پروتکل دیپلماتیک توسط میرضیایف نشان‌دهنده یک تغییر تکتونیکی در حیاط خلوت سابق روسیه است، زیرا از آغاز جنگ در اوکراین بیش از 200 روز می‌گذرد و حیثیت روسیه با اتهامات جنایات جنگی و شکست‌های متعدد نظامی خدشه‌دار شده است.
علیشیر ایلخاموف، مدیر ازبکستانی الاصل اندیشکده آسیای مرکزی در لندن به الجزیره گفت: با پوتین مانند یک بدهی رفتار می‌شود نه یک دارایی. یک بازنده به‌سادگی قابل‌تحمل است.
اوج پوتین
درست قبل از حمله به اوکراین در اواخر فوریه، به نظر می‌رسید پوتین به اوج نفوذ در منطقه تحت کنترل اتحاد جماهیر شوروی سابق رسیده است.
در ماه ژانویه، یک شورش مردمی در قزاقستان، قاسم جومارت توکایف، رئیس‌جمهور این کشور را مجبور کرد تا از صدها نیروی نظامی سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) به رهبری روسیه برای «سرکوب تهدید تروریستی» دعوت کند.
در همین حال، تسلط طالبان بر افغانستان در اوت 2021 به روسیه کمک کرد تا نفوذ خود را در بقیه آسیای مرکزی شوروی سابق افزایش دهد.
سال گذشته، پس‌ازآن که درگیری بر سر قره‌باغ به یک جنگ چندهفته‌ای تبدیل شد، روسیه میانجی گر یک توافق صلح بین ارمنستان و آذربایجان شد و هزاران نیروی حافظ صلح را در منطقه مستقر کرد.
باوجود دیگر پایگاه‌های روسیه در ارمنستان و دو منطقه جداشده گرجستان، این توسعه به این معنی بود که روسیه در هر سه کشور منطقه قفقاز جنوبی که هم‌مرز با ایران و ترکیه است، پایگاه نظامی پیداکرده است.
همچنین حضور نظامی مسکو در سوریه کمک کرد تا روسیه بخشی از نفوذ دوران شوروی خود را در خاورمیانه بازیابد. کرملین همچنین از جنگ سوریه برای تبلیغ تسلیحات جدید خود و افزایش فروش آن‌ها استفاده کرد.
ببر کاغذی؟
تحلیلگران گفته‌اند که شکست‌های روسیه در اوکراین، همراه با طرد شدن بین‌المللی و تحریم‌های فلج‌کننده، همان‌طور که این هفته با شروع مجدد جنگ در قره‌باغ نشان داد، جعبه پاندورای سیاسی را باز کرد. کوورک اوسکانیان، مدرس دانشگاه اکستر انگلیس در مورد تأثیر جنگ اوکراین بر درگیری در قره‌باغ به الجزیره گفت: «مسکو که در اوکراین ضعیف شده و به‌ویژه نشان داده است که تمایلی به مداخله مستقیم فراتر از مأموریت حفظ صلح خود در قره‌باغ ندارد.»
در همین حال، تحلیلگران گفته‌اند که معاملات اخیر مسکو برای خرید پهپادهای ساخت ایران و تسلیحات کره شمالی نشان می‌دهد که مجتمع نظامی-صنعتی این کشور چقدر خسته است.
فشار غرب باعث می‌شود مسکو به پکن نزدیک شود
حتی قبل از جنگ، روسیه بیش از نیاز چین به روسیه به چین نیاز داشت. پس از شروع جنگ، این وابستگی قوی‌تر شد.
این وابستگی به‌طور فزاینده‌ای به دانش چین وابسته است؛ اما مشکل بزرگ‌تر این است که سایر کشورهای شوروی سابق به‌ویژه در آسیای مرکزی نیز به سمت چین متمایل شده‌اند.
ایگار تیشکویچ تحلیلگر مستقر در کیف در فیس بوک خود نوشت: «ما شاهد تشکیل یک بلوک جدید برای مقابله با ایالات‌متحده خواهیم بود، اما نه یک بلوک روس محور، بلکه در قالب پکن و رفقایش.
استقبال از شی
باوجودی که قرقیزستان میزبان یک پایگاه نظامی روسیه است و حداقل یک‌میلیون نفر از شهروندان آن به‌عنوان کارگر مهاجر در روسیه کار می‌کنند، در اولین روز نشست سازمان همکاری شانگهای، سدیر جپاروف، رئیس‌جمهور قرقیزستان، پوتین را وادار کرد تا قبل از صدور بیانیه مشترک منتظر او بماند.
ساعاتی قبل از ورود به سمرقند، شی با جپاروف در قزاقستان گفتگو کرد و اشاره‌کرده بود که پکن مراقب رفتار مسکو در آسیای مرکزی خواهد بود.
شی به توکایف رئیس‌جمهور قزاقستان نیز گفت: ما قاطعانه از قزاقستان در دفاع از استقلال، حاکمیت و تمامیت ارضی خود حمایت خواهیم کرد و قاطعانه در برابر مداخله هر قدرتی در امور داخلی کشور شما ایستادگی خواهیم کرد.
اظهارات او به‌عنوان اشاره‌ای به اظهارات اخیر سیاستمداران روسی در مورد کشور و مرزهای قزاقستان در نظر گرفته شد.
در اوایل ماه اوت، رئیس‌جمهور سابق روسیه و مقام ارشد امنیتی دیمیتری مدودف در صفحه خود در vkontakte، یک شبکه اجتماعی روسی، نوشت که قزاقستان «یک دولت مصنوعی» است و رهبران آن را به نسل‌کشی روس‌ها متهم کرد. ادعاهای مشابهی از کرملین قبل از الحاق کریمه در سال 2014 و جنگ در اوکراین به گوش می‌رسید. سرویس خبری مدودف بعداً اعلام کرد صفحه او هک شده و این پست را حذف کرد.
در ماه ژوئن، یک قانون‌گذار روسی اشاره کرد که مسکو ممکن است شمال قزاقستان را که روس‌های زیادی در آن زندگی می‌کنند، ضمیمه کند.
کنستانتین زاتولین گفت: «شهرهای زیادی با جمعیتی عمدتاً روسی وجود دارند که ارتباط چندانی با آنچه قزاقستان نامیده می‌شود، ندارند.
برخی ناظران بر این باورند که جنگ روسیه در اوکراین، زوال سلطه روسیه در جمهوری‌های شوروی سابق را بیشتر کرده است.
سرگئی بیزیوکین، فعال مخالف تبعیدی از شهر ریازان در غرب روسیه به الجزیره گفت: جمهوری‌های سابق شوروی احساس می‌کنند که روسیه دیگر یک رهبر مسلم در منطقه خود نیست و سیاست‌های خود را مطابق با واقعیت شکل می‌دهند.
برخی جنگ اوکراین را با جنگ شوروی-افغان 1989-1979 و نقشی که در فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق ایفا کرد، مقایسه می‌کنند.
نیگارا خدویتوا، یکی از رهبران اپوزیسیون تبعیدی از ازبکستان، به الجزیره گفت: «همه این‌ها نشان می‌دهد که نیروهای گریز از مرکز مانند پس از شکست اتحاد جماهیر شوروی در افغانستان شروع به کارکرده‌اند.
او گفت که ضعف روسیه در اوکراین باعث شروع فرآیندهایی شبیه به آنچه باعث فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی شد، شده است. خدویتوا استدلال کرد: من فکر می‌کنم سرنوشت مشابهی در انتظار روسیه است.
منبع: Aljazeera
نویسنده: Mansur Mirovalev
