سقوط جایگاه نفت در رشد اقتصادی

یک روز پس از آنکه مرکز آمار ایران نرخ رشد اقتصادی ایران در سال گذشته را 3.7درصد اعلام کرد، بانک مرکزی هم خبر داد اقتصاد ایران در سال یادشده به همین میزان رشد کرده است. البته بانک مرکزی ایران نرخ رشد اقتصادی ایران در سال گذشته را بدون احتساب ارزش افزوده نفت 4.6درصد و مرکز آمار ایران 4.3درصد اعلام کرده‌اند.

نرخ رشد 12.5 درصدی اقتصاد در سال 95  مرهون جهش 64 درصدی ارزش افزوده بخش نفت بود اما در سال 96 بخش نفت تاثیر منفی بر رشد اقتصادی گذاشته است.  هرچند در هر دو گزارش نرخ رشد اقتصادی ایران حتی بدون احتساب نفت مثبت برآورد شده اما تردیدی نیست که درصورت کاهش محسوس صادرات نفت و گاز ایران درصورت اعمال تحریم‌های آمریکا، نرخ رشد اقتصادی ایران تضعیف خواهد شد؛ احتمالی نگران‌کننده که باید منتظر تدابیر دولت برای خنثی‌سازی اثر تحریم‌ها بر رشد اقتصادی در تمامی بخش‌های اقتصادی کشور بود.

مقایسه جزئیات رشد از 2منظر

مقایسه جزئیات اعلام شده رشد اقتصادی ایران نشان می‌دهد ارزش افزوده گروه کشاورزی هم در گزارش بانک مرکزی و هم مرکز آمار ایران یک درصد در سال96 نسبت به سال95 کاهش یافته که دلیل اصلی آن را می‌توان در کاهش میزان بارندگی‌ها و بحران کم‌آبی بر فعالیت‌های کشاورزی و خدمات مرتبط به آن دانست زیرا رشد بخش کشاورزی به روایت بانک مرکزی از 4.2درصد در سال95 به 3.2درصد در سال96 و به روایت مرکز آمار از 2درصد به یک درصد کاهش یافته است. در این دوره رشد گروه صنعت از نظر بانک مرکزی بدون احتساب ارزش ایجاد شده از محل بخش نفت از 2.2درصد در سال95 به 5.1درصد در سال96 رسیده که رشدی 2.9درصدی را نشان می‌دهد. درحالی‌که مرکز آمار ایران گزارشی از شاخص رشد بخش صنعت بدون نفت ارائه نکرده به همین دلیل نرخ رشد گروه صنعت با نفت از نظر مرکز آمار ایران از 18.1درصد در سال95 به 1.6درصد در سال96 رسیده که افتی 16.5درصدی را نشان می‌دهد. اختلاف در برآورد رشد گروه صنعت در گزارش 2نهاد رسمی آماری ناشی از ارزشی است که از محل صادرات و تولید نفت ایران ایجاد شده و به‌دلیل نبود امکان افزایش صادرات نفت ایران در سال96 به نسبت رشدی که پس از برجام و بازپس‌گیری سهم ایران از بازار نفت دنیا ایجاد شده، بدیهی است رشد بخش نفت کمتر از سایر بخش‌ها باشد. گروه خدمات با سهمی 50درصدی در اشتغال ایران در سال96 هم رشد مثبت را تجربه کرده. در گزارش بانک مرکزی آمده است: رشد گروه خدمات از 3.6درصد در سال95 به 4.4درصد در سال96 رسیده که رشدی 0.8درصدی را نشان می‌دهد. اما مرکز آمار ایران از رشد یک درصدی گروه خدمات در سال96 نسبت به سال قبل آن خبر داده و اعلام کرده رشد گروه خدمات از 5.8درصد در سال95 به 6.8درصد در سال گذشته رسیده است.

برشی از کیک اقتصاد

اقتصاد ایران در سال گذشته چگونه مسیر رشد را طی کرد؟ آمارهای رسمی نشان می‌دهد بخش حمل‌ونقل، انبارداری و ارتباطات (0.7)، صنعت (0.6)، خدمات مستغلات و خدمات حرفه‌ای و تخصصی (0.6)، بازرگانی، رستوران‌داری و هتل‌داری (0.5)، برق، گاز و آب (0.5 درصد) از رشد اقتصادی را به‌خود اختصاص داده‌اند. درحالی‌که در همین سال ارزش افزوده بخش خدمات اجتماعی، شخصی و خانگی بر اقتصاد 0.1 اثر منفی داشته است. وزارت جهادکشاورزی اعلام کرده تولید محصولات زراعی، باغی و دامی در سال۱۳۹۶ نسبت به دوره مشابه سال قبل به‌ترتیب از رشدی معادل ۷/۰-، 4.6 و 4.6درصد برخوردار بوده است. همچنین از مجموع ۲۴رشته فعالیت صنعتی در سال۱۳۹۶، 17رشته فعالیت با (ضریب اهمیت 95.4درصد)، دارای رشد مثبت بوده و 3.7واحد درصد از رشد 5.5درصدی شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی به فعالیت صنایع تولید وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیم تریلر، صنایع تولید مواد ومحصولات شیمیایی و صنایع تولید فلزات اساسی مربوط بوده است.