نقشه گنج در پایتخت

تهران به‌تنهایی یک هفتم کل پسماند ایران را تولید می‌کند. به‌صورت میانگین روزانه بیش از 5000 زباله خشک و تر از مناطق 22 گانه تهران جمع‌آوری می‌شود. زباله که به نام طلای سیاه یا طلای کثیف هم شناخته می‌شود، همچون میدان عظیم و بی‌پایان نفت خام است که با مدیریت درست و تفکیک آن می‌توان انواع فرآورده‌های ارزشمند را تهیه کرد.
1-زباله تر: بخش زیادی از زباله‌های تهران از پسماند مواد مصرفی خوراکی و تازه تشکیل شده و با جمع‌آوری و جداسازی مناسب، منبع تولید کود ارزشمند کمپوست است. این اقدام علاوه بر کاهش چشمگیر حجم و وزن زباله نهایی، در فضای سبز گسترده شهر استفاده شده و مازاد آن به‌عنوان یک فراورده فروخته می‌شود. تا پیش از تبدیل زباله‌های تر به کود، حجم عظیمی از این ثروت بی‌پایان دفن می‌شد و علاوه بر انباشت سریع مناطق دفن، شیرابه سمی و گسترده‌ای تولید می‌کرد.
2-زباله خشک: بخش زیادی از پسماند به انواع زباله خشک اختصاص دارد. انواع کاغذ و کارتن، فلزات، شیشه، پلاستیک و نان خشک بیشترین تشکیل‌دهنده پسماند خشک هستند. این مواد به دلیل ارزش بالا از نظر اقتصادی مورد سودجویی باندهای گسترده تفکیک زباله قرار می‌گیرند و شهروندان تهران در همه ساعات روز اعضای این تیم‌ها را بر سر سطل‌های زباله و در حال استخراج پسماند خشک می‌بینند. در کنار شبکه گسترده این مافیا، تعدادی از خودروهای خدمات شهری به جمع‌آوری پسماند خشک مشغول هستند. اما حجم و ارزش این اقلام و شیوه جمع‌آوری نیاز به برنامه‌ریزی و تغییر جدی دارد. بیش از دو دهه قبل تجربه تفکیک پسماند و اقلام بازیافتی در مبدا (خانه‌ها) در اصفهان اجرا شده و در این سال‌ها به‌خوبی پیش رفته است. در این مدت‌زمان جمع‌آوری و جداسازی به فرهنگ شهروندان اصفهان تبدیل شده است. با استفاده از این تجربه و شیوه‌های نوین در دنیا می‌توان برای این ثروت عظیم و بی‌پایان برنامه‌ریزی کرد. این اقدام سبب حذف شبکه فعلی و افزایش درآمد پایدار شهرداری خواهد شد. درآمدی که این روزها با کاهش ساخت‌وساز خزانه و پروژه‌های عمرانی را تحت‌فشار گذاشته است.
3-زباله بیمارستانی: با شیوع کرونا حجم زباله‌های بیمارستانی از 70 به 120 تن در روز رسیده است که این اقلام شیوه حمل، جداسازی و امحای خاص خود را دارند. اجرای درست این بخش به حفظ سلامتی جامعه و جلوگیری از خطرات احتمالی کمک شایانی دارد.
4-اقتصاد بازیافت: باتوجه‌به فعالیت جمع گسترده‌ای از شبکه غیرقانونی جمع‌آوری زباله که از جمله کودکان کار را هم شامل می‌شود، تلاش برای درنظر گرفتن شیوه تغییر، تبعات اجتماعی این موضوع را تا حد زیادی کنترل خواهد کرد.
5-محیط‌زیست شهری: حمل، دفن و حتی سوزاندن زباله تبعات گسترده‌ای بر محیط‌زیست شهری و همچنین بهداشت خاک، آب‌وهوا دارد. با مدیریت جامع پسماند، حجم نهایی زباله که نیاز به دفن زمینی داشته باشد به‌شدت و حتی تا 10 درصد میزان کل کاهش می‌یابد. این موضوع سبب خواهد شد سایت‌های زباله برای دوره زمانی طولانی‌تری امکان بهره‌برداری داشته باشند و مسائلی مانند نفوذ شیرابه به آب‌های زیرزمینی، تجمع حیوانات، انتقال بوی نامطبوع به سطح شهر و رشد حشرات و جانوران کنترل شده و به‌شدت کاهش یابد.
پسماند گنجی گران‌بها است که در میانه بو و شکل مشمئزکننده هر روز تا حد زیادی از دست می‌رود و توجه و سرمایه‌گذاری برای تغییر روند آن به زیست و توسعه پایدار کمک خواهد کرد.