تاریخچه روز جهانی پناهندگان
روز جهانی پناهجویان از ویکی‌پدیا
روز جهانی پناهجویان یا روزِ جهانیِ پناهندگان یادروزِ سراسری و جهانیِ پناهجویان و رصدِ وضعیتِ آنان در سراسرِ جهان برای آگاهیرسانی و بهبودِ وضعیتِ آنان است.
پناهندگان افرادی هستند که از درگیری یا آزار و شکنجه فرار میکنند. آنها در حقوق بین المللی تعریف شده و حمایت می‌شوند، نباید آنها را اخراج با یه شرایطی که زندگی و آزادی آنها در معرض خطر است برگرداند.
اعلامیهٔ جهانی حقوق بشر
اعلامیهٔ جهانی حقوق بشر یک پیمان بین‌المللی است که در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در تاریخ ۱۰ دسامبر ۱۹۴۸ در پاریس به تصویب رسیده است. ماده 13 و 14 اعلامیه جهانی حقوق بشر مربوط به پناهندگان است که عبارت است از :
ماده 13 اعلامیه جهانی حقوق بشر
هر کس حق دارد که در داخل هر کشوری آزادانه عبور و مرور کند و محل اقامت خود را انتخاب کند.
هر کس حق دارد هر کشوری و از جمله کشور خود را ترک کرده یا به کشور خود باز گردد.
ماده 14 اعلامیه جهانی حقوق بشر
هر کس حق دارد در برابر تعقیب، شکنجه و آزار، پناهگاهی جستجو و در کشورهای دیگر پناه اختیار کند.
در موردی که تعقیب واقعا مبتنی به جرم عمومی و غیر سیاسی یا رفتارهائی مخالف با اصول و مقاصد ملل متحد باشد، نمی‌توان از این حق استفاده کرد.
20 ژوئن روزی متعلق به پناهندگان است، روزی که کنوانسیون پناهندگی سازمان ملل به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل رسید، در واقع این روز دو ماده 13 و 14 از اعلامیه جهانی حقوق بشر را به خود اختصاص داده است.
کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل (UNHCR)
کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل با نام مخفف (یو ان اچ سی آر) از جمله زیرمجموعه‌های سازمان ملل است. این کمیساریا که دفتر آن در ژنو سوئیس قرار دارد ۱۴ دسامبر سال ۱۹۵۰ به منظور محافظت و حمایت از پناهندگان و یاری رساندن در امر بازگشت یا اسکان مجدد آنها تاسیس شده است. کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل به عنوان جایگزین سازمان بین‌المللی پناهندگان و پیشتر از آن اداره کل نجات و توانبخشی سازمان ملل، تاسیس شده است. مهمترین وظیفه این کمیساریا، رهبری و هماهنگ نمودن فعالیت‌های بین‌المللی جهت محافظت و رفع مشکلات پناهندگان در سراسر جهان است.
کميساريای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد تلاش می‌کند به جهانيان يادآوری کند ميليون‌ها انسان پناهنده که مجبور به ترک خانه خود شده‌اند، با چه مشکلاتی روبرو هستند. براساس منشور "كمیساریای عالی پناهندگان" تمامی افراد از حق خود برای درخواست پناهندگی و جستجوی پناه و مامن مطمئن در یک كشور دیگر، امكان برگشت داوطلبانه به كشور خود یا سكونت در یک كشور دیگر باید برخوردار باشند.
فعالیت‌های كمیساریا بر طبق قوانین و مقررات سازمان در چارچوب كنوانسیون سازمان ملل متحد است. كمیساریا سازمانی بی‌طرف بوده كه حمایت و كمک‌های خود را برای رفع نیازهای پناهندگان بدون توجه به نژاد، جنسیت، دین و دیدگاه‌های سیاسی آنها انجام می‌دهد. كمیساریا اهمیت ویژه‌ای به نیازهای كودكان داده و همچنین برای ارتقا و كسب حقوق برابر برای زنان و دختران تلاش می‌كند. به همین مناسبت، هرساله ازطرف مقامات سازمان ملل متحد درامور پناهندگان و برخی کشورهای مهاجرپذیر مراسم هایی برگزار می‌شود.
گفتنی است؛ سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (UNHCR) بزرگترین و رسمی‌ترین ارگان بین‌المللی درامور ساماندهی و حمایت از پناهجویان و پناهندگان جهان است و فعالیت گسترده‌ای در این خصوص دارد و به مسائل مربوط به پناهندگان رسیدگی می کند.
پناهندگان در ایران
طبق آخرین آمار اعلام شده توسط دولت در ماه اکتبر سال ۲۰۲۰ میلادی، ۸۰۰,۰۰۰ پناهنده در ایران زندگی می کنند که تعداد ۷۸۰,۰۰۰ نفر از آنها افغانستانی و۲۰,۰۰۰ نفر عراقی هستند. علاوه بر این، تخمین زده می شود که حدود ۲ میلیون افغانستانی فاقد مدرک و نزدیک به ۶۰۰,۰۰۰ دارنده گذرنامه افغانستان در ایران زندگی می کنند – انتظار می رود که تعداد قابل توجهی از این افراد همچنان به حمایت بین المللی احتیاج داشته باشند.
جمهوری اسلامی ایران میزبان یکی از بزرگترین جمعیت‌های پناهنده شهری برای طولانی مدت ترین بازه زمانی در جهان است و به مدت چهار دهه مامنی برای پناهندگان بوده است. پس از گذشت چهل سال از حمله شوروی در سال ۱۹۷۹ میلادی و موج‌های بعدی حاصل از آن مانند خشونت، بیجاشدگی از افغانستان، به عنوان طولانی ترین وضعیت پناهندگان تحت پوشش کمیساریا ادامه دارد. همواره نیز حدودپنج میلیون افغانستانی در خارج از کشورشان بیجا شده اند که از این تعداد ، ۹۰% توسط جمهوری اسلامی پاکستان و ایران میزبانی می‌شوند.
در ایران، به لطف سیاست های مترقی و فراگیر دولت، به پناهندگان امکان دسترسی به آموزش، بهداشت و معیشت داده شده است که نه تنها باعث بقای آنان شده بلکه به پیشرفتشان نیز کمک می‌کند. تخمین زده می شود که ۹۶% از پناهندگان در ایران در شهرها و روستاها در کنار جامعه میزبان ایرانی زندگی می کنند، در حالی که ۴% آنها در ۲۰ مهمانشهر زندگی می کنند که توسط همتای دولتی اصلی کمیساریا، اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور اداره می شود .
دولت جمهوری اسلامی ایران مسئول ثبت و تعیین وضعیت پناهندگی است. وضعیت حقوقی پناهندگان توسط دو سند بین المللی تعریف شده است: کنوانسیون ۱۹۵۱مربوط به وضعیت پناهندگان و پروتکل الحاقی ۱۹۶۷. جمهوری اسلامی ایران با شروطی بر ماده ۱۷ (اشتغال دستمزدی)، ماده ۲۳ (امداد عمومی)، ماده ۲۴ (قانون کار و تأمین اجتماعی) و ماده ۲۶ (آزادی جا به جایی) در ۲۸ ماه ژوئیه سال ۱۹۷۶ میلادی (برابر با ۶ مرداد ماه ۱۳۵۵) به کنوانسیون ۱۹۵۱ و پروتکل الحاقی ۱۹۶۷ ملحق شد.
در سال ۲۰۲۰ میلادی، تنها ۹۴۷ پناهنده به صورت داوطلبانه به افغانستان بازگشتند – که در مقایسه با مدت مشابه در سال ۲۰۱۹میلادی کاهش قابل توجهی است. دلیل این امر را می توان ادامه ناامنی و بی‌ثباتی در افغانستان و همچنین پاندمی طولانی مدت بیماری کووید-۱۹ دانست.
