تاریخ روز جهانی مبارزه با کار کودکان
هر ساله ۱۲ ژوئن روز جهانی مبارزه با کار کودکان نامیده می‌شود.
| روز جهانی مبارزه با کار کودکان | |
| تاریخ | ۱۲ ژوئن برابر با ۲۲ خرداد |
| علت نامگذاری | سازمان بین‌المللی کار، از سال ۲۰۰۲ بر گستره جهانی کار کودک و اقدامات و تلاش‌های مورد نیاز برای محو آن تمرکز کرد. بر همین اساس روز ۱۲ ژوئن از همان سال به عنوان روز جهانی مقابله با کار کودک اعلام شد |
تاریخ دقیق روز جهانی مبارزه با کار کودکان 1401
| تاریخ روز جهانی مبارزه با کار کودکان به شمسی | یکشنبه، ۲۲ خرداد ۱۴۰۱ |
|---|---|
| تاریخ روز جهانی مبارزه با کار کودکان به قمری | الأحد، ١٢ ذوالقعده ١٤٤٣ |
| تاریخ روز جهانی مبارزه با کار کودکان به میلادی | Sunday, June 12, 2022 |
تاریخچه روز جهانی مبارزه با کار کودکان
سازمان بین‌المللی کار، از سال ۲۰۰۲ میلادی بر گستره جهانی کار کودک و اقدامات مورد نیاز برای محو آن تمرکز کرد. بر همین اساس روز ۱۲ ژوئن از همان سال به عنوان روز جهانی مقابله با کار کودک اعلام شد. مقابله با این پدیده مستلزم همکاری دولت‌ها، کارفرمایان و سازمان‌های کار، جامعه مدنی و میلیون‌ها انسان از سراسر جهان است تا بتوان گام مؤثری را برای کمک به کارگران کودک برداشت.
در جهان، تعداد زیادی از کودکان در مشاغل خانگی بدون مزد یا بامزد، در خانه فرد ثالث یا کارفرما فعالیت دارند. این کودکان نسبت به استثمار بسیار آسیب‌پذیر هستند. کار آنها اغلب از نگاه جامعه مخفی است، احتمال دارد این کودکان منزوی شوند و در موارد بسیاری جدا از خانه و خانواده خود زندگی کنند. موارد اذیت و آزار کودکان در کار خانگی واقعیت تلخی است که متأسفانه رواج فراوان دارد.
![]()
هدف روز جهانی مبارزه با کار کودکان
هدف روز جهانی مبارزه با کار کودکانهدف از این روز جلوگیری از کار کودکان به هر شکلی است. در حقیقت این روز جهانی برای مبارزه با کار کودکان تعیین شد تا توجه و تلاش همگان در این زمینه را برانگیزد. در این روز دولت‌ها و نهادهای محلی، جامعه مدنی و جهانی، کارگرها و کارفرمایان به گرد هم جمع می‌شوند تا مشکل کودکان کار را مطرح کنند و راه حل‌هایی برای کمک به آنها پیشنهاد کنند.
کودک کار کیست؟
تعریف کار کودک در نظام بین‌المللی
«کار کودک» به معنای کاری است که برای کودکان در گروه‌های سنی معین ممنوع است. کاری است که توسط کودکان، زیر حداقل سن قانونی معین برای آن کار انجام گیرد و یا به دلیل ماهیت یا شرایط خاص، آن کار برای کودکان غیرقابل پذیرش و ممنوع است.
عوامل اثر گذار بر کار کودکان
موضوع کودکان کار موضوع نسبتا پیچیده ای است و عوامل گوناگونی در آن اثر گذار هستند.از جمله :
• ساختار خانواده
• فقر
• تغییرات اقتصادی ناگهانی ناشی از جنگ و ... (که منجر به مهاجرت به کشورهای همسایه برای کار با دستمزد بیشتر می شود)
• هزینۀ تحصیل و نظام آموزشی نادرست
تاریخچه کار کودکان
با وقوع انقلاب صنعتی و ماشینی شدن فرآیندها، کودکان با دستمزد کمتر از بزرگسالان از سوی صاحبان کارخانه‌ها نیروی کار مناسبی بودند و به کار گرفته شدند. این جریان به مرور تبدیل به یک معضل اجتماعی شد. ساعت‌های طولانی کار کودکان با دستمزدهای ناچیز در محیط‌های کثیف و نمور و نداشتن وقت استراحت باعث شده بود آنها از تحصیل جا بمانند و وقتی برای رشد و تفریح نداشته باشند و بسیاری از آنها بیمار شدند یا آسیب‌های جدی می‌دیدند. بالاخره کلیسا، گروه‌های کارگری، معلمان و بسیاری از مردم در برابر این رفتار ظالمانه معترض شدند و آنها شروع به اعمال فشار برای ایجاد اصلاحاتی در این زمینه کردند. نویسنده انگلیسی، چارلز دیکنز، در رمان خود «الیور توئیست» کمک زیادی به اطلاع‌رسانی درباره مضرات کار کودکان کرد. انگلیس اولین کشوری بود که قوانینی درباره کار کودکان وضع کرد. بین سال‌های ۱۸۰۲ تا ۱۸۷۸ مجموعه قوانینی وضع شد که به تدریج باعث کوتاه‌تر شدن ساعات کاری و بهبود وضعیت کاری شد و حداقل سن برای کار کودکان را افزایش داد. بعد از آن، سایر کشورهای اروپایی نیز قوانین مشابهی را وضع کردند، سال‌ها طول کشید تا کار کودکان در ایالات متحده غیرقانونی شود.
آمار کودکان کار در جهان
طبق آمار منتشر شده در سال ۲۰۱۷، در سراسر جهان ۱۵۲ میلیون کودک کار وجود داشته است که از این تعداد ۷۳ میلیون نفر در کارهای خطرناک مشغول بودند.
آفریقا با ۱۹.۶ درصد بالاترین و اروپا با ۴.۱ درصد پایین‌ترین آمار کودکان کار را داشتند. حدود نیمی از کل کودکان کار در سنین بین ۵ تا ۱۱ سال قرار داشتند. ۵۸ درصد پسران و ۲۴ درصد دختران بودند. ۷۱ درصد در بخش کشاورزی، ۱۲ درصد در صنعت و ۱۷ درصد در مشاغل خدماتی مشغول بودند.
امروزه در سراسر جهان، 215 میلیون کودک کار شناسایی شده‌اند که بسیاری از آنها به کار تمام‌وقت اشتغال دارند. این کودکان مدرسه نمی‌روند و وقت کمی برای بازی دارند و یا اصلاً چنین وقتی ندارند. اغلب این کودکان از تغدیه و مراقبت مقتضی برخوردار نیستند و در کل از امکان و فرصت کودک‌بودن محروم هستند. بیش از نیمی از این کودکان، در معرض بدترین اشکال کار کودک هستند که از جمله به کار در محیط‌های خطرناک، بردگی یا دیگر اشکال کار اجباری، فعالیت‌های غیرقانونی مانند قاچاق مواد مخدر و فحشاء و نیز مشارکت در مخاصمات مسلحانه اشاره شده است.
آمار کودکان کار در ایران
آمار کودکان کار و خیابانی در ایران، در استان‌های مختلف با توجه به جغرافیا و تفاوت‌های فرهنگی در استان‌ها متغیر است. در تهران به ازای هر ۵۳۰ نفر جمعیت، در تبریز به ازای هر ۱۶ هزار نفر جمعیت یک کودک کار و خیابان وجود دارد، ضمن اینکه در کرمان در سال گذشته ١٠٦٣ کودک خیابانی و کار در شهرستان کرمان شناسایی شده‌اند. در استان البرز در سال‌های ۹۶ و ۹۷ و سه ماهه اول ۹۸ تعداد ۹۳۰ مورد کودک کار و خیابان در مراکز تحت نظارت اداره کل بهزیستی پذیرش شده‌اند. در یزد ۷۵۹ کودک کار و خیابانی از سال ۹۲ تا پایان سال ۹۷ در مراکز بهزیستی یزد پذیرش شدند و در استان خوزستان نیز کودکانی که توسط بهزیستی شناسایی و شناسنامه‌دار شده‌اند و برای آنها پرونده تشکیل شده است، تقریباً ۵۶۰ نفر هستند که همه آنها خانواده دارند و تنها ساعاتی از روز را در خیابان‌ها کار می‌کنند.
حقوق کودکان کار بر اساس قانون کار
طبق ماده ۷۹ قانون کار، «به کار گماردن افراد کمتر از ۱۵ سال تمام (پسر و دختر) ممنوع است. کارفرمایانی که افراد کمتر از ۱۵ سال را به کار بگمارند، مستوجب مجازات خواهند بود. ضمناً باید کودک را به کاری گماشت که برای او زیان‌آور نباشد. البته طبق ماده ۱۸۸ قانون کار، «کارگران کارگاه‌های خانوادگی که انجام کار آنها منحصراً توسط صاحب کار، همسر و خویشاوندان نسبی درجه یک انجام می‌شود، مشمول مقررات قانون کار نمی‌باشد.»
در ماده بعدی این قانون هم آمده: «کارگری را که بین ۱۵ تا ۱۸ سال سن دارد، کارگر نوجوان می‌نامد» البته تاکید هم می‌شود که چنین کارگری در بدو استخدام باید از سوی سازمان تأمین اجتماعی مورد آزمایش‌های پزشکی قرار گیرد». همچنین طبق ماده ۸۲ قانون این کودکان با نیم ساعت کار کمتر و طبق ماده ۸۴ کاری که به جسم و روحشان آسیب نزند از حمایت‌های تأمین اجتماعی نیز برخوردار می‌شوند.
در ماده ۸۳ قانون کار به تاکید آمده است: «ارجاع هر نوع کار اضافی و انجام کار در شب و نیز ارجاع کارهای سخت و زیان‌آور و خطرناک و حمل بار با دست بیش از حد مجاز، استفاده از وسایل مکانیکی، برای کارگر نوجوان ممنوع است». و در نهایت ماده ۸۴ قانون کار یادآور می‌شود: «در ارتباط با مشاغل و کارهایی که به علت ماهیت آن و یا شرایطی که کار در آن انجام می‌شود برای سلامتی یا اخلاق کارآموزان و نوجوانان زیان‌آور است، حداقل سن کار ۱۸ سال تمام خواهد بود [نه ۱۵ سال]. تشخیص این امر با وزارت کار و امور اجتماعی است».
البته با اینکه مواد ۸۲ تا ۸۴ قانون کار، شرایطی برای کار کودکان قائل شده است که از آن جمله منع اضافه کاری، انجام کارهای سخت و زیانبار و شبانه است. اما بر اساس ماده ۱۸۸ قانون کار، کار کودکان در کارهای خانگی و به موجب ماده ۱۹۶، کار آنها در کارگاه‌های کوچک زیر ۱۰ نفر ممنوعیت ندارد. بنابراین قانون کار با استثنا کردن کودکان شاغل در کارگاه‌های کوچک و خانگی از اصل ماده ۷۹ و مواد ۸۲ و ۸۳ و ۸۴ قانون کار که اشتغال به کار کودکان زیر ۱۵ سال را منع کرده، زمینه استثمار کودکان را فراهم کرده است. از طرف دیگر همان طور که ماده ۸۴ به مشاغلی که برای سلامت، اخلاق کارآموزان و نوجوانان اشاره کرده، به این معنی است که اگر زمینه زیان باری برای کار کودکان و نوجوانان مرتفع شود، کارفرما می‌تواند از کار کودکان استفاده کند، در نتیجه این ماده هم زمینه استثمار کودکان را فراهم خواهد کرد.
![]()
اقدامات سازمان بین‌المللی کار در زمینه مقابله با کار کودک
اقدامات سازمان بین‌المللی کار در زمینه مقابله با کار کودکاقدام سازمان بین‌المللی کار در مورد مقابله با کار کودک طی چهار دهه اخیر گسترش زیادی داشته و پیشرفت‌های مهمی از زمان انتشار اولین گزارش جهانی درباره این موضوع حاصل شده است. با این وجود چالش اصلی سازمان بین‌المللی کار، نحوه تعامل با نظام‌های ملی و حمایت از آنها برای مقابله با کار کودک و محو قطعی آن در جهان است. برخی از مهم‌ترین اقدامات سازمان بین‌المللی کار در زمینه مقابله با کار کودک عبارتند از:
- تلاش برای تصویب جهانی کنوانسیون‌های این سازمان در زمینه کار کودک
- تضمین تمرکز جدید بر راهبردها و برنامه‌های ملی برای ارتقای رویکردی جامع در زمینه اصول و حقوق مبنایی کار
- توسعه زمینه‌های مبارزه با عوامل ریشه‌ای کار کودک
- تثبیت حداقل سن پذیرش برای استخدام و تعیین سن آموزش اجباری
- توسعه امنیت و سلامت محیط کار برای همه کارگران، با لحاظ اقدامات حفاظتی ویژه برای کودکان در سنین میان حداقل سن استخدام و سن ۱۸ سال و ارائه فهرست جامعی از کارهای خطرناک کودکان
- ارتقا و توسعه عملکرد نهادها و مکانیزم‌های نظارتی مانند دادگاه‌ها، ادارات پلیس و غیره بر اعمال مؤثر حقوق مبنایی در محیط کار از جمله حمایت علیه کار کودک
- توسعه مستمر مشارکت راهبردی و فعال در سطوح بین‌المللی، ملی و محلی و ارتقای جنبش جهانی علیه کار کودک
- توسعه و انتقال رویه‌های مطلوب که واجد نتایج پایدار بوده‌اند
