این مراسم در زمان حکومت صدام، متوقف شده بود که با سرنگونی رژیم بعث بار دیگر برقرار شد. در یک دهه اخیر حضور زائران ایرانی در مراسم پیاده‌روی اربعین در کنار مردم عراق پررنگ‌تر شده و همین جوشش جمعیت، خدمات موکب‌ها (چادرها) را نیز متنوع‌تر کرده است. با آن‌که بیشتر خدمات در جریان مراسم اربعین، رایگان و خیرات است، اما برای حمل و نقل و در مواقعی خواب باید هزینه‌هایی صرف شود.
در سال‌های نخست حضور زائران ایرانی در مراسم پیاده‌روی اربعین، کرایه راه و دیگر امکانات رفاهی در پایین‌ترین حد تعیین می‌شد، اما با افزایش جمعیت زائران، این هزینه‌ها در زمان اربعین با دیگر روز‌ها تفاوت و حتی حالتی کاذب پیدا کرد.
ویزای عراق «رایگان»
برای اربعین امسال دولت‌های عراق و ایران توافق کردند که ویزای عراق، لغو و رایگان شود. این مقرارت از اول ماه محرم (دهم مهرماه) تا پایان ماه صفر (هفتم آبان‌ماه) برقرار است.
برداشته شدن ویزا و رایگان شدن آن، این ابهام را به وجود آورده که بدون گذرنامه یا پاسپورت هم می‌توان به عراق سفر کرد. این درحالی است که نیروی انتظامی و وزارت کشور تاکید کرده‌اند برای خروج از کشور حتما باید گذرنامه با ۶ ماه اعتبار زمانی همراه داشت.
گذرنامه حدود ۱۵۰ هزار تومان
هزینه گذرنامه طبق آخرین اطلاعاتی که نیروی انتظامی منتشر کرده، حدود ۱۵۰ هزار تومان است که زنان متاهل حدود ۳۰ هزار تومان بابت اجازه‌نامه محضری از طرف همسر، اضافه بر این مبلغ پرداخت می‌کنند.
بیمه ۲۲ هزار تومان
اگرچه قرار نیست برای خدمات ویزا یا روادید ورود به عراق در اربعین امسال پولی گرفته شود، اما ستاد اربعین که در وزارت کشور تشکیل شده، اعلام کرده است: متقاضیان این سفر باید در سامانه «سماح» ثبت‌نامه کنند و شرط خروج از کشور داشتن برگه تاییدیه ثبت‌نام در این سامانه اینترنتی و گذرنامه معتبر است. هزینه ثبت‌نام در سامانه سماح را هم سازمان حج و زیارت که متولی آن است، ۲۵ هزار تومان اعلام کرده است. اگر زائران به آژانس‌ها و یا دفاتر زیارتی مراجعه نکنند و خودشان ثبت‌نام کنند این مبلغ ۲۲ هزار تومان می‌شود. سازمان حج و زیارت اعلام کرده که این پول بابت خدمات بیمه و هلال‌احمر گرفته می‌شود.
کرایه‌های راه، اصلی‌ترین بخش هزینه اربعین را تشکیل می‌دهد. محمد اسلامی ـ وزیر راه و شهرسازی ـ اعلام کرده «نرخ کرایه و قیمت بلیت اتوبوس، قطار و هواپیما برای اربعین گران نمی‌شود و در صورت افزایش نرخ و وقوع تخلف، با متخلفان برخورد خواهد شد.» هرچند که رییس اتحادیه تعاونی‌های مسافری، افزایش قیمت‌ها را احتمال داده است.
تجربه زائرانی که سال‌های پیش در مراسم پیاده‌روی اربعین شرکت کرده‌اند، بیانگر است که وقتی تقاضا زیاد شود و اتوبوس کم باشد، قیمت‌ها گران می‌شود، حتی اگر قول داده باشند قیمت‌ها رسما افزایش پیدا نکند.
کرایه اتوبوس تا مرز چند؟
تابلوی قیمتی شرکت‌های اتوبوسرانی درحال حاضر نشان می‌دهد: نرخ بلیت اتوبوس از شهر‌های مختلف ایران تا شهر مرزی مهران حدودا از ۶۰ تا ۲۰۰ هزار تومان برای هر نفر است. قیمت بلیت اتوبوس از از شهر‌های مختلف کشور تا کرمانشاه، نزدیک به مرز خسروی نیز از ۴۵ تا ۱۴۰ هزار تومان است. برای رسیدن به اهواز به منظور دسترسی به مرز‌های جنوبی (شلمچه و چزابه)، از نزدیک‌ترین شهر تا دورترین آن به اهواز و آبادان، کرایه هر نفر با اتوبوس از ۲۲ تا ۱۲۵ هزار تومان است.
خدمات‌رسانی این اتوبوس‌ها طبق اعلام وزارت راه از ۱۷ مهر آغاز می‌شود. پیش‌بینی شده برگشت زائران به کشور هم تا اواخر مهرماه ادامه داشته باشد.
سفر با هواپیما و قطار چقدر تمام می‌شود؟
داده‌های شرکت‌های هواپیمایی نیز نشان داده تا به حال ۱۰ درصد سفر‌های اربعین، هوایی انجام شده، اما همین درصد پایین، بیشترین اثرگذاری را در تغییر و تعیین نرخ بلیت هواپیما داشته است و با این‌که هر سال اربعین نرخ مصوبی برای مسیر‌های هوایی تعیین شده، اما با نزدیک شدنِ این مناسبت، بلیت هواپیما در مسیر عراق نیز کمیاب شده و قیمت آن افزایشی کاذب داشته است.
مقصود اسعدی سامانی ـ دبیر این انجمن شرکت‌های هواپیمایی ـ حدود دو هفته پیش اعلام کرد که قیمت بلیت پرواز اربعین تهران ـ نجف و تهران ـ بغداد، رفت و برگشت دو میلیون و ۲۰۰ هزار تومان و قیمت بلیت پرواز اربعین مشهد ـ نجف و مشهد ـ بغداد به صورت رفت و برگشت دو میلیون و ۸۰۰ هزار تومان تعیین شده است. قیمت بلیت یک طرفه پرواز اربعین از تهران به نجف یک میلیون و ۱۰۰ هزار تومان و از مشهد به نجف یک میلیون و ۴۰۰ هزار تومان است.
او گفته که این قیمت‌ها برای بلیت پرواز اکونومی است و بلیط بیزینس همچنان به صورت آزاد قیمت‌گذاری خواهد شد و قیمت بلیت کودکان زیر ۱۲ سال هم ۷۵ درصد قیمت بلیت بزرگسالان است.
قطار، پس از اتوبوس بیشترین مصرف را در اربعین دارد. مدیرعامل شرکت راه‌آهن هم در تایید حرف‌های وزیر راه اعلام کرده که قیمت بلیت قطار در اربعین بیشتر نمی‌شود و فروش براساس نرخ مصوب است.
راه‌آهن پیش‌بینی کرده بیشترین تقاضا برای سفر به عراق از پانزدهم تا ۳۰ مهرماه باشد، برای همین پیش‌فروش بلیت قطار را از سوم مهرماه آغاز کرد.
بررسی تابلوی قیمت قطار در مسیر تهران ـ همدان، که دسترسی به مرز‌های مهران و خسروی را دارد، نشان می‌دهد هر نفر برای بلیت یکطرفه در این مسیر مبلغی در حدود ۴۷ تا ۵۶ هزار تومان می‌پردازد. بررسی جدول فروش بلیت قطار در این مسیر نیز نشان می‌دهد قطار همدان از ۱۶ تا ۲۵ مهرماه برنامه حرکتی ندارد و در روز بیشت‌و پنجم مهرماه نیز قطار‌های سالنی و حومه‌ای یا گردشگری به قیمت حدودی ۲۵ هزار تا ۶۱ تومان در دسترس است.
قیمت بلیت یکطرفه همین قطار از شهر مشهد نیز حدودا ۱۹۰هزار تومان است که صندلی‌های کمی برای فروش دارد.
نرخ بلیت قطار یکطرفه و یکنفره مشهد ـ اندیشمک نیز حدود ۱۶۸هزار و ۲۳۴هزار تومان است. قیمت بلیت این قطار از تهران تا اندیمشک برای هر نفر در مسیر یکطرفه، حدودا ۹۰هزار و ۱۱۱ هزار تومان است که ظرفیت آن «ناکافی» و یا به عبارتی تکمیل اعلام شده است.
سعید رسولی ـ مدیرعامل شرکت راه‌آهن که گفته قیمت بلیت قطار اربعین گران نمی‌شود، نرخ‌های این مسیر‌ها را مصداقی اعلام کرده که برخی از آن‌ها با تابلوی قیمتی حال حاضر کمی فرق دارد. او گفته که قیمت بلیت قطار مشهد- کرمانشاه، چهارتخته ۱۹۵ هزار تومان و شش تخته ۱۸۵ هزار تومان است. قیمت بلیت قطار تهران-کرمانشاه چهارتخته ۹۵ هزار تومان، شش تخته ۷۰ هزار تومان و اتوبوسی ۵۰ هزار تومان در نظر گرفته شده است. قیمت بلیت قطار چهارتخته همدان-مشهد ۲۰۰ هزار تومان و بلیت قطار اتوبوسی تهران-همدان ۴۷ هزار تومان است و قیمت دیگر مسیر‌ها نیز باید منطبق با نرخ‌های مصوب باشد.
فاصله این شهر‌ها تا نقاط صفر مرزی نیز برخی زائران را ملزم می‌کند از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنند. این خدمات پیش از این‌ها رایگان بود، اما در اربعین سال گذشته بعضی از اتوبوس‌های مرزی کرایه‌هایی را آزادانه و سلیقه‌ای دریافت کردند که خارج از برآورد هزینه‌های زائران بوده است. کرایه‌های این اتوبوس‌ها در زمان برگشت زائران که امکانات محدود می‌شود وضعیت نابه‌هنجارتری پیدا می‌کند، به طوری که مسؤولان شهر‌های مرزی در جلسات ستاد اربعین به استناد گزارش‌هایی خواسته‌اند که برای سامان‌دهی حمل و نقل مرزی در زمان بازگشت زائران چاره‌ای اندیشیده شود. جزئیات هماهنگی در این بخش برای تعیین کرایه اتوبوس‌های مرزی هنوز اعلام نشده است.
وضعیت کرایه‌ها در عراق
فاصله مرز مهران از جاده کوت تا شهر کربلا (مطابق داده‌های نقشه آنلاین گوگل) حدود ۲۹۲ کیلومتر تعیین شده که زمان مشخص شده برای رسیدن به آن با سواری حدود چهار ساعت است. همین مسیر پیاده حدود دو روز زمان صرف می‌کند. فاصله مهران تا نجف نیز تقریبا در همین حدود است.
قصر شیرین یا مرز خسروی تا شهر کربلا نیز بیش از ۳۰۰ کیلیومتر فاصله دارد که طی این مسیر با سواری بیش از ۵ ساعت و با پای پیاده حدود دو روز زمان می‌برد.
مرز‌های چزابه و شلمچه به نجف نزدیکترند تا مهران، فاصله این دو مرز تا شهر نجف نزدیک به ۵۰۰ کیلومتر است که پیاده‌روی در این مسیر حدود ۴ روز طول می‌کشد. زمان تعیین شده برای طی این مسیر با سواری بیش از ۶ ساعت تعیین شده است.
در نقاط صفر مرزی عراق معمولا وسایل نقلیه شخصی مستقر هستند که بسته به تقاضا، قیمت تعیین می‌کنند. نرخ اتوبوس‌ها درحال حاضر تقریبا ۱۰ هزار دینار عراق است، مبلغی در حدود ۱۰۰ هزار نفر برای یک نفر.
عتبه حسینی نیز برای اربعین ایستگاه‌هایی را تعیین کرده و ون‌هایی را با قیمت مصوب برای جابه‌جایی و گشت زائران در بین زیارتگاه‌های نجف و کربلا اختصاص داده است. نرخی که عتبه حسینی برای جابه‌جایی زائران از مهران تا این شهر اعلام کرده ۸۰۰۰ دینار است که حدودا ۸۰ هزار تومان می‌شود.
کرایه تعیین شده در جدولی که عتبه حسینی منتشر کرده برای ون‌هایی که حد فاصل کربلا و نجف را طی می‌کنند نیز ۴۰۰۰ هزار دنیار ـ حدودا ۴۰ هزار تومان ـ تعیین شده است. همین مسیر با تاکسی‌های شخصی و دربستی هم‌اکنون ۲۵ هزار ـ حدود ۲۵۰ هزار تومان ـ برای یک نفر قیمت دارد. فاصله این دو شهر که بیشتر زائران آن را پیاده طی می‌کنند حدود ۷۶ کیلومتر است که پیاده آن حدود یک روز زمان می‌برد.
برنامه زمانی و هزینه گشت‌های داخل عراق از مبدا شهر کربلا.
محل فروش بلیت این ون‌ها و اتوبوس‌ها طبق جدولی که عتبه حسینی اعلام کرده است، شهر کربلا، خیابان الشدره، مقابل باب سدره است و ایستگاه ون‌ها و اتوبوس‌هایی که از شهر کربلا گشت‌های زیارتی بین نجف، سامرا و کاظمین را انجام می‌دهند مقام صاحب‌الزمان در انتهای خیابان باب السدره است.
این ون‌ها در ساعت و از ایستگاه‌های مشخص، حرکت می‌کنند.
در مسیر‌های زمینی منتهی به شهر‌های کربلا و نجف تقریبا تجهیزات و امکانات خاصی ایجاد نشده و برخی گذرگاه‌های مرزی در خاک عراق نیز فاقد امکانات اولیه از جمله سرویس بهداشتی و یا سایه‌بان هستند. با نزدیک‌تر شدن روز اربعین، پس از استقرار موکب‌هایی که محل توزیع غذا و مکانی برای استراحت و خواب هستند، وضعیت مرز‌ها و جاده‌های منتهی به شهر‌های کربلا و نجف معمولا بهتر می‌شود. هرچه به سمت شمال عراق و شهر‌های بغداد، کاظمین و سامرا نزدیک‌تر شویم از تعداد این موکب‌ها یا چادرها کاسته می‌شود و زائران برای تامین جای خواب و مواد غذایی باید پیش‌بینی‌های لازم و برآورد هزینه‌های جانبی را داشته باشند.
سفیر ایران در عراق به زائران توصیه کرده که همراه خود «دینار» داشته باشند. سال گذشته زائرانی که فقط پول ایرانی همراه داشتند، برای تبدیل ارز در عراق با مشکلات و محدودیت‌هایی مواجه شدند. ایرج مسجدی ـ سفیر ایران در عراق ـ به زائران اربعین پیشنهاد کرد حداقل «۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار دینار عراقی همراه خود داشته باشند.» در حال حاضر هر دینار حدود ۱۰ تومان است.
بانک مرکزی ایران نیز چندی پیش با آن‌که اعلام کرده بود ارز اربعین را نمی‌تواند تامین کند، اما اعلام کرد: برای هر زائران اربعین، ۱۰۰ یورو به عنوان ارز مسافرتی درنظر گرفته است که با نرخ امروز (یکشنبه ۷ مهرماه) مبلغ آن حدودا یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان می‌شود.
