پس از اینکه امریکا تصمیم گرفت به طور یکجانبه از برجام خارج شود اتحادیه اروپا به صراحت اعلام کرد دلیلی برای خروج از برجام وجود ندارد. براین‌اساس پیش‌بینی می‌شد اروپایی‌ها همکاری با ایران را ادامه دهند اما در ادامه مسیر مشکلاتی به وجود آمد که شرایط را تا حد قابل‌توجهی پیچیده کرد.
در حالی که کشورهای اروپایی تصمیم به پایبند بودن به برجام بدون امریکا گرفته‌اند، امریکا در تلاش است به شرکتهای اروپایی برای همکاری با ایران فشار بیاورد. این فشارها تاکنون به‌گونه‌ای بوده که توتال را از ایران خارج کرد و به‌تازگی موضوع خروج پژو هم مطرح شده است. این دو شرکت بزرگ فرانسوی در حالی ایران را ترک می‌کنند که فرانسه به‌عنوان یکی از کشورهای عضو گروه ۱+۵ به برجام متعهد مانده است.
به‌عبارت دیگر اکنون ایران با کشورهای اروپایی ارتباط مناسبی دارد اما شرکتهای بزرگ اروپایی در ادامه همکاری‌ها تعلل می‌کنند. در صورتی که دولت‌های اروپایی نتوانند شرکتهای بزرگ‌شان را برای همکاری با ایران متقاعد کنند، ایران باید از ظرفیت شرکتهای کوچکتر استفاده کند. در صورت قطع همکاری شرکتهای بزرگ اروپایی با ایران، فعالان اقتصادی و سیاسی ایران توقع دارند مسیر مبادلات بانکی تسهیل شود. اگر بخش خصوصی اروپا حاضر به همکاری با ایران نباشد و مبادلات بانکی نیز با مشکلات کنونی همراه باشد، دستاوردهای اقتصادی برجام از بین خواهد رفت و تنها دستاورد این توافق تاریخی به سپهر سیاست محدود خواهد شد.
افزایش توان مدیریتی
مرتضی بهروزی‌فر، کارشناس امور نفت درباره همکاری‌های اقتصادی و نفتی ایران و اروپا به صمت گفت: در سال‌های گذشته ارتباط اقتصادی ایران و اروپا تقویت شد اما اکنون با خروج امریکا از برجام مشکلاتی به وجود آمد که باید هرچه سریع‌تر این مشکلات برطرف شود. یکی از موضوعاتی که در این زمینه اهمیت دارد، رقابت شرکت‌ها و کشورهای منطقه برای همکاری با امریکا است. نباید این تصور ایجاد شود که هر کشور یا شرکتی که ارتباط خود را با ایران قطع کرد، نزد امریکا محبوب می‌شود.
بهروزی‌فر افزود: اکنون که اروپا با امریکا برای ماندن در برجام دچار اختلاف‌های سیاسی شده، طبیعی است که برخی شرکت‌ها به‌دلیل قدرت امریکا ترجیح دهند با ایران همکاری نداشته باشند. این موضوع را نمی‌توان ساده گرفت و به همین دلیل است که بسیاری از کارشناسان و مسئولان بر موضوع دریافت تضمین از شرکتهای اروپایی تاکید دارند.
این کارشناس نفتی با بیان اینکه علاوه بر همکاری با اروپا باید از ظرفیت‌های منطقه نیز استفاده شود، توضیح داد: اکنون در منطقه ظرفیت‌های همکاری بسیاری وجود دارد که نباید از آنها غافل شد. درحال‌حاضر یکی از مهم‌ترین موضوعات منطقه ایجاد خط لوله صلح بین ایران، پاکستان و هند است. پیش از اینکه شرکتهای دخیل در این پروژه برآورد کنند که ماندن در کنار امریکا منافع بیشتری دارد یا حضور در پروژه‌هایی که ممکن است یک طرف آن ایران باشد، باید این پروژه‌ها را به نتیجه مطلوب رساند.
بهروزی‌فر با اشاره به ظرفیت شرکتهای کوچک در اروپا توضیح داد: کشورهای اروپایی از سال‌ها پیش تصمیم گرفتند صنایع بزرگ و سنگین را از کشور خود خارج کنند؛ به این ترتیب بسیاری از صنایع سنگین اروپا امروز در چین دیده می‌شود. بر این اساس در برجام بدون امریکا می‌توان از مزیت‌های همکاری با چین استفاده کرد. علاوه بر این شرکتهای کوچک نفتی خارجی که برای همکاری با ایران اعلام آمادگی کرده‌اند، ظرفیت‌های بسیار مناسبی دارند. بسیاری از شرکتهای کوچک با غول‌هایی مانند توتال در ارتباط هستند و از دانش فنی این شرکت استفاده می‌کنند.
وی افزود: بر این اساس نباید شرکتهای کوچک را نادیده گرفت. این شرکت‌ها به‌تنهایی نمی‌توانند پروژه‌های بزرگ نفتی را مدیریت کنند اما می‌توانند در بخشی از پروژه‌های نفت، گاز و پتروشیمی حضور داشته باشند؛ به عبارت دیگر مدیریت ایرانی پروژه‌های نفتی تقویت می‌شود و این شرکت‌ها در مجموعه مدیریت ایرانی قرار می‌گیرند، این در حالی است که شرکتهای بزرگ اروپایی هرگز حاضر به چنین همکاری نبودند. گرچه همکاری ایران با شرکتهای بزرگ اروپایی مزیت‌های بسیاری داشت اما آنها کمترین سهم را در پروژه‌ها به شرکتهای ایرانی می‌دادند و این موضوع به بخش نفتی کشور آسیب وارد می‌کرد، این در حالی است که شرکتهای کوچک توان مدیریت و اجرای کل پروژه را ندارند. ایران در همکاری با این شرکت‌ها می‌تواند بخش خصوصی داخلی را با بخش خصوصی اروپایی متصل کند و توان مدیریتی خود را نیز در ابرپروژه‌های نفتی افزایش دهد.
موانع وزارت نفت را برداریم
یک عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی نیز گفت: تعارض منافع بین امریکا و اتحادیه اروپا بر سر موضوع سرمایه‌گذاری در ایران آشکار شده زیرا اروپایی‌ها نمی‌توانند از ایران به‌عنوان جزئی از بازار جهانی نفت صرف نظر کنند.
سلام امینی با بیان اینکه خروج امریکا از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و گفت‌وگوهایی که بین ایران و کشورهای اروپایی در جریان است، شرایط سختی را ایجاد کرده، به شانا گفت: وزارت نفت در سال‌های تحریم بخش عمده‌ای از ضعف اقتصادی کشور را پوشش داد، بر همین اساس توقع می‌رفت در شرایط پسابرجام هم وزارت نفت سهم بسیاری از شرایط اقتصادی بدون تحریم داشته باشد. اکنون نیز وزارت نفت وظایف مهم و دشواری دارد. هرچند این انتظارها به‌دلیل اقتصاد نفتی کشور است که باید از این موضوع فاصله گرفت اما شرایط کنونی مسیر دیگری برای ایران باز نکرده و باید از ظرفیت‌های موجود بیشترین بهره‌برداری را داشت. البته این موضوع محقق نمی‌شود؛ مگر اینکه از وزارت نفت حمایت‌های بیشتری شود. این وزارتخانه در اجرای برخی سیاست‌ها با مشکلاتی روبه‌رو است که باید این مشکلات از میان برداشته شود. باید سعی کنیم موانع موجود را از سر راه این وزارتخانه برداریم؛ نه اینکه خود نیز چالش‌آفرینی کنیم. این عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی بیان کرد: نبود شماری از فناوری‌های روز صنعت نفت در ایران، اجرای برخی طرح‌های این صنعت را با مشکل روبه‌رو می‌کند.
وی تصریح کرد: وزارت نفت پس از امضای توافق برجام نسبت به جذب سرمایه برای این صنعت اقدام کرد و بسیاری از شرکتهای خارجی نیز علاقه خود را برای سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز ایران اعلام کردند. امینی ادامه داد: به نظر می‌رسد باوجود تهدید و فشارهای امریکا، هنوز کشورهای اروپایی خواهان سرمایه‌گذاری در این بخش هستند که از این موضوع باید استفاده بهینه داشت و ارتباط با اروپا را هرچند که با شرکتهای کوچک باشد، تقویت کرد.
