مالیات بر عایدی سرمایه چیست؟ بر چه اموالی تعلق می‌گیرد؟ + جدول و جزئیات

مالیات بر خودرو یا مالیات بر خانه های خالی از سکنه این روزها به بحثی داغ تبدیل شده است. 

عده ای گرفتن آن از طرف دولت را دست بردن در جیب مردم می دانند و گروهی دیگر پرداخت آن را مالیات ثروتمندان به قوه مجریه قلمداد می کنند. 

فارغ از دعواهای سیاسی اما این نوع از مالیات بر اساس علم اقتصاد تعریفی نه چندان جدید دارد که می توان به آن پرداخت. در ادامه به طور دقیق مالیات بر عایدی سرمایه که مالیات بر خودروهای لوکس یا خانه های خالی از سکنه را شامل می شود خواهیم پرداخت:

مالیات بر عایدی سرمایه چیست؟

مالیات بر عایدی سرمایه یا مالیت بر سد سرمایه (به انگلیسی: capital gains tax) که به طور مخفف CGT هم خوانده می شود نوعی از مالیات است که به سود ناشی از انتقال اموال غیر مولد اعمال می شود.

در حقیقت این مالیات مشمول افرادی است که با فروش سرمایه و مایملک خود سودی به دست می آورند.

بهتر است مفهوم عایدی سرمایه نیز برای درک بهتر موضوع توضیح داده شود. عایدی سرمایه به طور کلی به سودی گفته می شود که از فروش مواردی مثل مسکن، طلا و سکه، ارز و یا حتی خودرو به دست آمده است.  

اهداف گرفتن مالیات بر عایدی سرمایه

برای اخد این مالیات دلایل و اهداف زیادی وجود دارد که در پایین به عمده ترین این دلایل اشاره می شود:

•  جلوگیری کردن از سوداگری سودجویان در بخش‌های قابل سرمایه‌گذاری مثل مسکن، طلا و ارز از اهداف دولت برای وضع مالیات برعایدی سرمایه است.
  
  
•   ایجاد یکپارچگی، انسجام و کارایی نظام مالیاتی.
  
  
•  توزیع متناسب درآمدها میان اقشار و  جلوگیری از افزایش درآمد بی‌مهابای سرمایه‌دارها و ایجاد شکاف طبقاتی.
  
  
• هدایت نقدینگی به سمت سرمایه های مولد 

مزیت مالیات گرفتن از عایدی سرمایه

 گرفتن مالیات از عایدی سرمایه مزیت های زیادی دارد که از مهم ترین های این مزایا می توان به موراد زیر اشاره کرد:

•     کم شدن نوسانات قیمتی در بازارهای متفاوت و بالا رفتن قابلیت پیش بینی بودن بازارها.
•     از مزایای دریافت مالیات عایدی سرمایه می توان به کاهش یافتن نرخ تورم در کشور اشاره کرد.
•     با اخذ مالیات بر عایدی سرمایه، سرمایه قابل توجهی به بخش های مولد و اقتصادی تخصیص داده می‌شود.
•     کم کردن موارد فرار مالیاتی برخی از سود جویان نیز می تواند یکی از مزیت های دریافت مالیات از عایدی سرمایه باشد.
•     دولت ها می توانند به کمک دریافت کردن مالیات از عایدی سرمایه، درآمدها را به صورت عادلانه بین مردم تقسیم کنند و به این طریق از ایجاد اختلاف و شکاف طبقاتی پیشگیری می شود.

انواع مالیات بر عایدی سرمایه

 مالیات بر عایدی سرمایه بر سودی که از فروش انواع دارایی های غیر تولیدی کسب می شود تعلق می گیرد.

این دارایی ها می توانند شامل زمین، سهام، مسکن، اوراق بهادار، آثار هنری، عتیقه جات و تمامی چیزهایی است که بدون این که بر روی آن ها فعالیتی کرده باشید برای شما سود به همراه داشته باشند.

حتی خودروی اتومبیل هم می تواند در میان کالاهایی باشد که بر آن ها مالیات بر عایدی سرمایه اعمال می شود.

این امر که مالیات عایدی سرمایه به طور دقیق بر چه مواردی اعمال می شود بسته به کشور مد نظر دارد و در کشورهای مختلف این موارد ممکن است به دلایل مختلف سیاسی و اقتصادی با هم تفاوت داشته باشند.

لازم به توجه است که مالیات بر عایدی سرمایه زمانی اعمال می شود که دارایی های خود را به فروش برسانید و از این فروش سودی دریافت کنید.

تا زمانی که دارایی هایتان در اختیار خودتان باشد مالیاتی برای آن ها محاسبه نمی شود.اصلی ترین مواردی که بر آن ها مالیات عایدی سرمایه اعمال می شود مالیات بر عایدی سهام و مالیات بر عایدی مسکن است.

در واقع می توان این گونه بیان کرد که بر تمامی کالاهایی که خرید و فروش آن ها به نوعی دلالی در نظر گرفته شود، مالیات بر عایدی سرمایه تعلق می گیرد.

مالیات بر عایدی مسکن چیست

جز مهم ترین موارد مالیات بر عایدی سرمایه، مالیات بر عایدی مسکن است که در تمامی کشورهای جهان می توان از مالیات بر عایدی مسکن به عنوان یکی از اصلی ترین و مهم ترین منابع مالیات عایدی سرمایه نام برد و دلالان و بنگاه داران مسکن در زمره ی عمده ی ترین پرداخت کننده های مالیات بر عایدی مسکن هستند.

در کشورهای مختلف این قانون به روش های متفاوتی اجرا می شود. به طور معمول هر فرد برای یک ملک یا مسکن نیازی به پرداخت مالیات بر عایدی مسکن ندارد و در برخی کشورها نیز مسکنی که در آن مودی ساکن است نیز شامل قانون پرداخت مالیات بر عایدی مسکن نمی شود.

از طرفی در برخی موارد حد فاصل بین خرید و فروش مسکن و هم چنین تعداد مسکن می تواند از مواردی باشد که مورد توجه قرار می گیرد. 

از اصلی ترین دلایل وضع قانون مالیات بر عایدی مسکن جلوگیری از احتکار و سود جویی برخی از سوداگران در بخش مسکن و کنترل کردن تورم در این حوزه است که در کشور ما به وفور دیده می شود.

مالیات بر عایدی سرمایه املاک چیست؟

 املاک در طبقه بندی مواردی که مشمول مالیات عایدی سرمایه می شوند، در ردیف مسکن و زمین قرار می گیرد و تمامی مواردی که در بالا ذکر شد برای آن صدق می کند.

 در برخی از کشور ها تعیین کننده مالیات بر عایدی سرمایه املاک فاصله زمانی بین خرید و فروش ملک است.

 در واقع این مالیات برای جلوگیری از احتکار و سوداگری و سودجویی ایجاد شده در حالی که متاسفانه در کشور ما این مسائل به طور گسترده دیده می‌شود.

مالیات بر عایدی سهام چیست؟

دومین منبع اصلی و مهم دریافت مالیات بر عایدی سرمایه مالیات بر سهام و اوراق بهادار است. 

از آن جایی که سهام داران بعد از فروش سهم خود سود دریافت می کنند، بر سود دریافتی مالیات بر عایدی سرمایه محاسبه می شود و سهام داران موظف به پرداخت آن هستند. 

در خرید و فروش سهام شفافیت زیادی وجود دارد، از این رو مالیات بر عایدی سهام به راحتی قابل محاسبه و دریافت است.

از آن جایی که مالیات بر عایدی سهام ممکن است برخی از افراد را از سرمایه گذاری در بازار بورس منصرف کند، نظرات مختلفی در مورد آن وجود دارد و نوع اخذ آن در کشورهای مختلف با هم فرق می کند.

مالیات بر عایدی سهام در ایران

در ایران قانون دریافت مالیات بر عایدی سهام وجود ندارد ولی کمی پیش درباره قرار دادن بندی برای دریافت مالیات بر عایدی سهام در پیش نویس طرح قانون مالیات بر عایدی سرمایه زمزمه هایی شنیده شد. 

در مورد این موضوع یکی از اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در یک برنامه ی تلویزیونی اعلام کرد مالیات بر عایدی سرمایه سهام تنها بر سودی که از سوی شرکت عرضه می شود تعلق می گیرد و بر سود حاصل از فروش سهام تعلق نخواهد گرفت. 

هدف اصلی این کار تشویق شرکت ها به افزایش سرمایه عوض تقسیم کردن سود بین سهام داران  بیان شده است که امید است منجر به افزایش تولید شود.

مقایسه مالیات بر عایدی سرمایه و مالیات ازرش افزوده

مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بر عایدی سرمایه همان طور که بسیاری تصور می کنند شباهت های بسیاری با یک دیگر دارند اما در اصل ماهیت آن ها تفاوت وجود دارد. مالیت بر ارزش افزوده جز مالیات های غیر مستقیم محسوب می شود اما این در حالی است که مالیات عایدی سرمایه در دسته ی مالیات های مستقیم قرار می گیرد.

مالیات بر ارزش افزوده بر سودی تعلق می گیرد که حاصل کار انجام شده بر روی یک محصول است و در واقع به کالا و خدماتی تعلق می گیرد که در چرخه ی تولید قرار دارند و یا  مولد هستند.

بر خلاف مالیات بر ارزش افزوده، مالیات عایدی سرمایه به سود حاصل از فروش کالاهایی تعلق می گیرند که مولد نیستند و صاحبان آن ها به هیچ طریقی به ارزش آن ها اضافه نکرده اند. 

برای مثال در زنجیره ی خرید و معامله زمین بین سه شخص، نفر اول که آن را به نفر دوم فروخته و هم چنین نفر دوم که آن را به نفر اول فروخته است، هیچ کدام چیزی به زمین مورد معامله چیزی نیفزوده است. 

به صورت کلی بر تمامی چیزهایی که در زنجیره ی تولید تا عرضه قرار ندارند و بدون تغییر توسط افراد خرید و فروش می شوند درصد مالیات عایدی سرمایه محاسابه می شود.

نرخ مالیات بر عایدی سرمایه چقدر است؟

برای املاک در صورتی که حد فاصل خرید تا فروش زیر یک سال باشد 40 درصد مالیات بر عایدی سرمایه محاسبه می شود و با هر سال نگه داشتن ملک، سه درصد از آن 40 درصد کاسته می شود و پس از سال دوازدهم نرخ مالیات به صورت ثابت 4 درصد خواهد بود.

در مورد خودرو، نگهداری کمتر از یک سال مشمول 30 درصد مالیات و پس از یکسال، هر سال نگهداری 10 درصد از آن 30 درصد می کاهد و از سال چهارم به بعد نیز نرخ مالیات صفر در نظر گرفته می شود.

نگهداری سایر دارایی ها مانند طلا، سکه، ارز، جواهر آلات و … با نگهداری کمتر از یک سال 30 درصد، نگهداری یک تا دو سال 20 درصد و نگهداری بیش از دو سال 10 درصد مشمول مالیات بر عوایدی سرمایه خواهد بود.

جدول نرخ مالیات بر عایدی سرمایه در جهان 2015

درصد نرخ مالیات بر عایدی سرمایه در جهان و در کشورهای مختلف دنیا با یک دیگر متفاوت است. 

بیشترین درصد نرخ مالیات بر عایدی سرمایه متعلق به کشور دانمارک است که این مالیات 42 درصد محاسبه می شود.

در کشورهای مهم از نظر اقتصادی و سرمایه داری مثل انگلیس و ایالات متحده ی آمریکا این نرخ حدودا 28 درصد و در آلمان و استرالیا نیز این نرخ در حدود 25 درصد محاسبه می شود.

دارایی‌های معاف از مالیات سرمایه

برای هر فرد بالای 18 ساله یک حق مسکن بدون مالیات وجود دارد. برای مثال یک خانواده ی چهار نفره حق داشتن چهار مسکن بدون مالیات را دارد. هم چنین اولین انتقال املاک نو ساز و نیم ساخته نیز معاف است. 

باغات و زمین های خارج حریم شهر و هم چنین انتقال به صورت ارث یا وقف یا انتقال قهری نیز مشمول مالیات بر عایدی سرمایه نیستند. 

عایدی طلا فروشان دارای پروانه کسب نیز به کل معاف از مالیات عایدی سرمایه است. هم چنین در زمینه ی ارز، هدف این مالیات گذاری مردم و میزان مصرفی نیست و در ابتدای هر سال مشخص می شود که این میزان برای هر فرد با سن قانونی چقدر در نظر گرفته می شود.

نحوه محاسبه مالیات بر عایدی سرمایه

مالیات بر عایدی سرمایه، بر سودی که از سرمایه گذاری در تملک دارایی های قابل سرمایه گذاری محاسبه شده و توسط دولت دریافت می شود. 

در واقع این مالیات بر سودی که شخص از فروش سرمایه هایی از قبیل مسکن، ارز، طلا و سکه و … به دست می آورد اعمال می شود. 

برای مثال اگر فردی در سال 93 به مقدار 200 میلیون تومان طلا خریده باشد و در سال 1400 با فروش آن طلا 350 میلیون تومان به دست آورده باشد، این مالیات بر روی سود این فروش که 150 میلیون است محاسبه می شود.

نحوه پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه

مالیات بر عایدی سرمایه در کشورهای مختلف به روش های متفاوتی دریافت می شود. در بیشتر کشورها مودیان اطلاعات عواید سرمایه را شخصا در اظهارنامه مالیاتی ذکر می کنند و همان طور که مالیات های دیگر پرداخت می شود، این مالیات نیز پرداخت خواهد شد.

قانون مالیات بر عایدی سرمایه

قانون مالیات بر عایدی سرمایه به گونه ای وضع شده است که به اهداف اصلی آن که در بالا تر ذکر شد جامه عمل بپوشاند و در واقع مانع از ایجاد و رشد شکاف طبقاتی بین اقشار مختلف جامعه شود.

در زیر جدول شیوه محاسبه مالیات بر عایدی سرمایه بر اساس طول زمانی سال و نوع مال آورده شده است: