بافت تور با استفاده از قلاب را قلاب دوزی یا قلاب بافی می گویند که به عنوان یکی از صنایع دستی رودوزی شناخته شده است. به جرات می توان گفت هنر قلاب بافی به عنوان یکی از پرکاربردترین و پرطرفدارترین هنرهای دستی زیبا و ظریف محسوب می شود که میتوان انواع روتختی ها ، پوشاک ، کیف ، لوستر و ... با این هنر بافت و در جای جای محیط زندگی از زیبایی و جذابیت آن ها استفاده کرد. در زبان انگلیسی به قلاب بافی crochet گفته می شود که مشتق شده از واژه فرانسوی به معنای قلاب کوچک (small hook) می باشد.
برای اطلاع از سایر مطالب مرتبط با آموزش بافت کلیک کنید.
برای اطلاع از سایر مطالب مرتبط با هنر در خانه کلیک کنید.
پیشینه بافندگی و قلاب بافی
استفاده از تور تاریخ بسیار طولانی را دارد به عقیده دانشمندان،1500 تا 1600 سال پیش از میلاد مسیح از تور استفاده می شده است.این هنر به سه روش قابل اجرا است:قلاب بافی ساده، قلاب بافی برجسته، قلاب بافی معرق.
بین این 3 روش قلاب بافی معرق پرکار تر و زیباتر جلوه می کند.در این روش در اشکال مختلف ماهوت رنگی را برش می دهند و روی برگ ها و گلبرگ ها در زمینه کار قرار می دهند و سپس آن ها را با استفاده از قلاب به پارچه زمینه وصل میکنند.
معمولاً مناسب ترین پارچه برای زمینه قلاب بافی ماهوت مرغوب به رنگهای زرشکی ، سیاه ، قرمز تند ، آبی تیره و قهوه ای می باشد و همچنین جنس نخ ها بایستی ابریشم خالص و تابیده در رنگ های متنوع باشد.
پیش از این قلاب بافی اکثرا در جا قرآنی ، رومیزی ، روی کرسی کاربرد داشت اما این روزها در اجرای آن خلاقیت بیشتری به کار میبرند که در بازار شاهد ایده ها و نمونه های جالبی هستیم.
گونه ای صنایع دستی که بافتنی یا بافندگی نیز شامل آن می شود با استفاده از نخ و بافته شدن آن که به شکل حلقه های در هم تنیده به هم وصل می شوند پارچه را به وجود می آورند.بافندگی هم از طریق ماشین و هم دستی انجام می گیرد و دارای سبک های متفاوتی می باشد که دلیل این تفاوت به جنس و ضخامت نخ ها و میل بافندگی بر می گردد.
طبق پژوهش های انجام گرفته توسط پژوهشگران در صد سال اخیر ثابت شده است که پیشتازان کار بافندگی پارچه ایرانیان بوده اند.حتی مردم در دوره دوم سنگ یا به اصطلاح عصر حجر به فنون پارچه بافی آشنایی داشته اند.
شما بافندگان خوش ذوق تنها با ترکیب چند گره پایه می توانید انواع مختلفی از بافتهای هنری را از جمله لوازم تزئینی، کیف، سبدهای مختلف، لوازم دکوراسیون و غیره را خلق کنید.
چنانچه تا به حال هیچ تجربه ای در بافندگی نداشته اید و یا حتی یک بار هم میل دستتان نگرفته اید هیچ جای نگرانی نیست چرا که ما در این مطلب به شما کمک خواهیم کرد تا بافتنی را به طور کاملاً حرفه ای از صفر تا صد در این بخش از دنیای مد نمناک آموزش ببینید و به همین راحتی با یاد گرفتن این هنر زیبا اقدام به کسب درآمد کنید.
لوازم مورد نیاز برای قلاب بافی:
- نخ
- قلاب
- سوزن
- متر
- قیچی
- گیره
- نشان گذار
معرفی انواع میل قلاب بافی:
- میل آلومینیومی
- میل فلزی
- میل چوبی
انواع میل از لحاظ اندازه در قلاب بافی:
صاف و بلند و در اندازه های گوناگون
میل گرد:
نوع دوم میل بافتنی کمی متفاوت تر از میل نوع اول می باشد و برای بافت های طویل استفاده می شوند شکل این میل ها به گونه ای هستند که ته یکی از آنها با یک سیم بلند پلاستیکی یا فلز به انتهای میل دوم متصل شده است و دارای شماره های مختلفی می باشد.
معرفی انواع نخ های قلاب بافی:
یکی از قسمت های مهم و هیجان انگیز بافندگی انتخاب درست نخ از لحاظ دوام ، رنگ و ضخامت می باشد چرا که نخ ها از جنس ها و کلاف متفاوتی برخوردار هستند بنابراین بایستی در انتخاب آنها حساسیت زیادی به خرج داد.
- نخ با الیاف مصنوعی
- نخ با الیاف طبیعی
آموزش مقدماتی و مرحله ای قلاب بافی
چگونگی گرفتن قلاب در دست به نحوی می باشد که شما بایستی مثل یک چاقو و مداد قلاب را در دست خود بگیرید قلاب معمولا در همان دستی گرفته می شود که دست با آن می نویسد.
با توجه به تصویر بایستی برای هدایت و گرفتن نخ از دست دیگر استفاده کنید به شکلی نخ را به دست بگیرید که آزادانه در حال حرکت باشد.
با استفاده از یک گره خفت نخ را به قلاب متصل کنید. چنانچه در تصویر قابل مشاهده است دم نخی که از بافت خارج شده است را با انگشت شست و میانی نگه می دارید و با استفاده از انگشت اشاره نخ را هدایت می کنید.
معمولاً به اندازه یک تا دو دور نخ را به دور انگشت اشاره بپیچانید به گونه ای که نه زیاد شل باشد و نه زیاد سفت تا برای هدایت آن راحت باشید.
در آموزش و شروع قلاب بافی سعی کنید از نخ روشن و قلابی که سایز آن بزرگ است به کار ببرید تا گره ها در بافت به طور کاملاً مشخص دیده شوند.
قدم ابتدایی برای شروع یک بافت گره خفت می باشد که برای اتصال نخ و قلاب به کار گرفته می شود.
نکته:گرهی که به گره ی خفت معروف است باید روی قلاب به اندازه ای محکم و سفت باشد که به هیچ عنوان هیچ حرکتی نکند.
زنجیره زدن یا CH
همانطور که در دنیای مد نمناک گفته ایم وقتی میخواهید زنجیره بزنید این کار را با ملایمت انجام دهید تا زنجیره هایتان سفت نشود با این کار کمی جا باز میشود بین حلقه ها و کار شما بافت خوبی خواهد داشت.
هر بافتی پایه دارد،این زنجیره ها هستند که آنها را به وجود می آورند.زنجیره علاوه بر پایه بودن در مدل های توری هم قابل استفاده است.
زمانی که گره اول دور قلاب است باید نخ رها شده را با کمک قلاب از گره روی قلاب رد کنیم با این کار زنجیر ی زدیم که با توجه کردن به شکل یا مدل مورد نظرمان میتوانیم تعداد آن را کم یا زیاد کنیم.زنجیر ها به ضخامت کاموا هم بستگی دارد.
نقشه خوانی و علائم آن در قلاب بافی
زبان بین المللی هنرمندان قلاب بافی همین علائم نقشه خوانی است.برای اینکه بافتنی مورد نظر منظم و شکیل از آب در آید بهتر است از نقشه های بافتنی الگو برداری کرد.
اگر بتوانید نقشه خوانی را فرا بگیرید و علائم قلاب بافی را بتوانید بخوانید می توانید به راحتی مدل بافتنی را بدون ترجمه کردن نقشه مطابق شکل ببافید.
- در نقشه های قلاب بافی بافت نامرئی را با یک دایره ای که تو پر است نشان میدهند.
- دایره توخالی هم نشان دهنده بافت زنجیره است.
- علامت + یا × بافت پایه کوتاه را نمایش میدهد.
- علامت T نشان دهنده ی پایه ی ساده است.
در تصویر زیر همه این علائم قابل مشاهده است و شما می توانید با کمی دقت متوجه اصول و قواعد آنها شوید.
علائم و نشانه ها برای آموزش قلاب بافی
1- بافت برجسته از جلو (front-post)
2- بافت برجسته از پشت (back-post)
بافت پایه بلند برجسته از جلو (front-post double crochet stitch)
به کمک قلاب نخ را نگه دارید و آن را در قسمت جلویی داخل قسمت خالی دو پایه بلند اول و دوم از ردیف قبل بکنید.
قلاب را از پشت پست یعنی قسمت خالی پایه بلند دوم وسوم ردیف قبل بیرون بیاورید.
حالا وقتی نخ را با قلاب بگیرید باید سه حلقه روی قلاب تشکیل شده باشد.
این مرحله نیز مانند بافت ساده ی پایه بلند انجام می شود.
مراحل گره خفت زدن در قلاب بافی
برای اینکار ابتدا یک حلقه در نخ تان درست کنید و مقداری از آن را در پایانه نخ رها کنید.
حلقه ای را که ایجاد کرده اید در بالای دم نخ نگه دارید.
حالا قلاب را از داخل حلقه رد کنید و پایین دم نخ بیندازید.
در مرحله بعدی هر دو انتهای نخ را بگیرید و با ملایمت بکشید تا محکم شود.
همه این مراحل در شکل زیر به تصویر کشیده شده است.
گره نامرئی یا ST یا SL در قلاب بافی
کوتاهترین ،سفت ترین و تنگترین گره را در بافت قلاب بافی ، نامرئی نامیده اند.
یک ردیف از بافت گره ی نامرئی به شکل یک ردیف زنجیره می ماند که به کار قلاب بافی وصل است.این بافت بیشتر در مواردی مانند اتصال تکه ها ی جدا از هم و یا لبه های کار و یا برای انتقال از سمتی به سمت دیگر به کار می رود.
نکته:بافت گره ی نامرئی دارای بافت بلندی نیست.
گره ی نامرئی در چه جاهایی مورد استفاده قرار میگیرد؟
برای اینکه کار بافتتان را به پایان برسانید یا بخواهید دو بافت را به هم وصل کنید و یا زمانی که بخواهید فاصله ای در بین بافتتان نباشد از این گره ی استفاده می شود.
برای بافت 10 عدد پایه کوتاه باید اقدامات زیر را انجام دهید:
در ابتدای کار 11 تا زنجیره بزنید که یکی از زنجیره ها برای قد پایه ی کوتاه و ده تای دیگر برای ده پایه مورد استفاده قرار میگیرد.
نحوه زدن زنجیره و گره متحرک در شروع بافتنی
برای اینکه بافتنی را شروع کنید با داشتن قلاب و کاموا شروع به زدن بافت زنجیره کنید.که این نیز با گره ی متحرکی که به دور قلاب بافتنی می زنید شروع میشود.
برای اینکه بتوانید بافتنی را شروع کنید باید یاد بگیرید که چگونه گره متحرک و بعد از آن زنجیره را بزنید.به صورت تقریبی با 6 اینچ از کاموا میتوانید یک حلقه ساده بزنید. با دقت در شکل زیر باید نخ کاموا مانند شکل باشد و نخ آزاد شما در پشت قلاب قرار نگرفته باشد.
از مرکز حلقه ای که قبلاً درست کردید گیره سر قلاب خود را وارد کرده و با استفاده از قاب نخ پشتی حلقه را از مرکز حلقه گرفته و بیرون بیاورید تا گره جدیدی ایجاد شود.
حال باید اقدام به کشیدن قسمت آزاد نخ کرده تا در نهایت گره شما دور قلاب سفت شود.
پس از گذراندن مراحل ذکر شده حالا باید شروع به زدن زنجیره کرده و حتماً به این نکته توجه داشته باشید که گره هایی که زدید بایستی دوره قلاب قابل حرکت باشد تا زنجیر زدن به راحتی انجام شود.
چنانچه گره خیلی شل یا سفت باشد زنجیر زدن برایتان مشکل خواهد شد و از آنجایی که اساس بافتنی را بافت زنجیره تشکیل می دهد بنابراین حتماً در زنجیره زدن دقت لازم را داشته باشید تا در نهایت کارتان شکیل و تمیز از آب در بیاید.
نخ آزاد کاموا را برای زنجیر زدن دور انگشت وسط خود پیچانده و با استفاده از انگشت اشاره و انگشت شصت گره دور قلاب را نگه داشته و در نهایت در حالتی زیر نخ و قلاب باید در دستان شما باشد.
نخی که دور انگشت وسط خود پیچیده اید با استفاده از قلاب بکشید و از وسط گره متحرک خارج نمایید.
همین روند را ادامه دهید تا هر اندازه زنجیره که می خواهید را بزنید . اگر کاموا را در دستتان شل بگیرید زنجیره ها شل و اگر کاموا را در دست خود خیلی سفت بگیرید زنجیره ها بیش از حد سفت می شوند.
با انگشت شصت و انگشت اشاره آخرین زنجیره را خود کنترل کنید. برای اینکه تسلط بهتری بر روی بافتنی داشته باشید ، این دو انگشت را همیشه نزدیک میله بافتنی خود قرار دهید. دقت کنید هر زنجیره باید در بالای بعدی قرار بگیرد و نخ کاموا را بیش از حد نکشید زیرا اینگونه زنجیره بیش از حد سفت شده و کار بافتتان مشکل می شود.
شاید در ابتدا زنجیره زدن برای شما سخت باشد، اما با تکرار و تمرین می توانید خیلی زود تبحر کافی در این کار به دست آورید .
آموزش پایه دوبل یا treble crochet در قلاب بافی
به بافتی که بلند تر از بافت ساده و کوتاهتر از پایه بلند باشد ، پایه دوبل می گویند که از بافت های اساسی با قلاب است . مانند بافت های دیگر در این بافت نیز اولین گره زنجیره در بافتن حساب نمی شوند به جز در مواردی که در دستور بافتنی ذکر شود.
راهنمای بافت پایه دوبل در ردیف اول
برای آغاز کار ابتدا گره متحرک را دور قلاب بزنید و سپس 15 زنجیره شل بزنید .
نخ را دو مرتبه از پشت به جلو روی قلاب انداخته و 4 زنجیره ابتدایی را همانطور رها کنید و قلاب را درون زنجیر پنجم نمایید . حلقه روی قلاب ، زنجیره محسوب نمی شود .
نخ را از پشت به جلو روی قلاب انداخته سپس از داخل زنجیره پنجم بیرون بکشید تا 4 حلقه روی میله داشته باشید .
در این مرحله نخ را از پشت به جلو بیاورید و با سر قلاب از دو زنجیره ابتدایی روی میله قلاب بافی خارج کنید تا 3 حلقه روی قلاب داشته باشید. سپس دوباره این عمل را تکرار کنید و نخ کاموا را از پشت به جلو بیاورید و از دو حلقه ابتدایی روی میله خارج کنید تا روی میله 2 حلقه باقی بماند.
برای دو حلقه باقی مانده روی قلاب نیز همین کار را تکرار کنید یعنی نخ را از پشت به جلو بروی قلاب آورده و با سر قلاب نخ را از دو حلقه باقی مانده خارج کنیدتا بافت پایه دوبل شما تکمیل شود . در آخر روی قلاب باید یک حلقه باقی مانده باشد . برای اتمام ردیف بافتنی باید روی هر دانه از زنجیره باقی مانده زنجیره پایه دوبل را تکمیل کنید.
برای آغاز ردیف دوم دستتان را برخلاف عقربه های ساعت بچرخانید . سپس با استفاده از بافت پایه بلند ، نخ کاموای را تا ارتفاع مناسب بالا بیاورید و 4 زنجیره با استفاده از حلقه باقی مانده روی قلاب بزنید . به این زنجیره ها به این زنجیره ها زنجیره چرخشی می گویند که از آنها برای بالا آوردن نخ به ردیف بعدی استفاده می شود.
چهار زنجیره چرخشی اساس بافت ردیف دوم هستند ، حلقه درون میله را حساب نکنید و نخ کاموا را از پشت به جلو روی قلاب بیاورید و سر قلاب را به حلقه دوم وارد کنید و یک زنجیره پایه دوبل بزنید.
هر دانه از زنجیره پایه دوبل را روی دانه زنجیره باقی مانده از ردیف قبل بزنید . در بالای 4 زنجیره بافته نشده از ردیف قبل زنجیره پایه دوبل آخری را بزنید تا 12 زنجیره پایه دوبل داشته باشید.
تمام کردن بافت
بعد از زدن آخرین زنجیره پایه دوبل 6 اینچ از کاموا را رها کرده و با سر قلاب گره متحرک بزنید و آن را سفت کنید.
بافت پایه کوتاه در قلاب بافی یا SC
برای زدن پایه کوتاه که از اساسی ترین بافت های قلاب بافی است باید :
قلاب رو وارد زنجیر بعد نمایید و نخ را از آن خارج کنید. اکنون دور قلاب شما دو حلقه می باشد . نخ آزاد را با قلاب بگیرید و از داخل دو حلقه بگذرانید . هر تعداد زنجیره لازم بود را بزنید و برای قد پایه یک زنجیره به آن بیفزایید .
پایه ی ساده یا نیم دوبل در قلاب بافی یا HDC
پایه ساده ، از پایه کوتاه یک مرحله بیشتردارد. از این پایه برای بافت :کلاه ، شالگردن ، لباس ، جوراب و... استفاده می شود.
برای بافت پایه ی ساده، هر تعداد زنجیره لازم بود را بزنید و 2زنجیره در آخر برای قد پایه ساده بیافزایید و در سومین زنجیره اولین پایه ی ساده را ببافید.
مانند پایه بلند عمل کنید اما دو بار دور قلاب نخ را بیاندازید و قلاب را درون ششمین زنجیره نمایید.نخ را دور قلاب بیاندازید و بیرون بکشید. سپس دوباره نخ را بگیرید و از درون دو حلقه خارج کنید و این کار را دوباره تکرار نمایید.
بافت سنبله در قلاب بافی
برای مدل دادن به بافت اغلب از بافت سنبله استفاده می کنند . در این بافت قلاب را در گره های رج پایین وارد نکنید بلکه به رج های پایین تر وارد نمایید و از آن قسمت نخ را خارج کنید .
بافت پایه بلند برجسته در قلاب بافی
یک شیوه دیگر برای مدل دادن به بافت ، بافت پایه بلند برجسته در جلو و عقب است. در این نوع بافت ، قلاب را از بدنه ی پایه رد کنید و از درون گره ها و زیر حلقه ها رد نکنید .
تفاوت پایه بلند برجسته جلو و عقب
اگر قلاب را از جلوی بدنه رد کنیم پایه بلند برجسته جلو و اگر از پشت بدنه ی پایه بلند رد کنیم پایه بلند برجسته عقب می باشد.
بافت خوشه ای در قلاب بافی
ترکیب چندین پایه که به شکل خوشه در آمده اند را بافت خوشه ای می گویند .
موارد استفاده از بافت خوشه ای
- کاهش بافت
- مدل حبابی
- مدل پفی
در این بافت پایه ها در یک خوشه از سر به هم وصل میشوند.
بافت حبابی در قلاب بافی
بافت حبابی در قلاب بافی مانند مدل خوشه ای است اما در این بافت ، پایه ها، هم از سر و هم از پایین یکی هستند و چندین پایه در یکجا بافته شده و از سر یکی میشوند.
مدل پفی در قلاب بافی
مدل پفی نیز مانند مدل حبابی بافته می شود با این تفاوت که آن را با پایه ی ساده می بافند.
تفاوت مدل پفی و حبابی
مدل پفی، کوتاهتر از مدل حبابی می باشد و پف آن بیشتر است.
مدل ذرتی در قلاب بافی
ترکیب چند پایه بلند که در پایین یکی می شوند را مدل ذرتی می گویند.
تفاوت مدل ذرتی و حبابی
همه پایه ها در مدل ذرتی، کامل بافته میشوند و در آخر سر آنها به هم متصل می شوند.
بافت Vشکل در قلاب بافی
در قلاب بافی بافت V شکل ، از دو پایه بلند بافته شده در یک گره تشکیل می شود. بین دو پایه یک یا دو زنجیره بافته می شود.
بافت ضربدری یا X در قلاب بافی
برای بافت ضربدری ، یک جفت پایه می بافند که یکی از پایه ها به عقب برگشته و حالت X را درست می کند. بافت ضربدری را می توان با هر پایه ای بافت و این بافت بین هر جفت پایه نیز امکانپذیر است. میتوان از زنجیره بین این جفت پایه ها استفاده کرد و حالت ضربدری پهن تری ایجاد نمود.
سه زنجیره پیکوت در قلاب بافی
از سه زنجیره پیکوت در قلاب بافی برای ایجاد حفره ، اتصال بافت به بافتی دیگر ، به عنوان حاشیه برای لبه بافت می توان استفاده کرد. برای این کار در هر قسمت از بافت که لازم می دانیم پیکوت ایجاد کنید ، سه زنجیره زده و قلاب را وارد سر همان پایه ای که سه زنجیره را زده اید ، نمایید و نخ را خارج کرده و حلقه ی روی قلاب میکشیم . بدین ترتیب بر روی بافت یک حالت دایره ای شکل از زنجیره ها تشکیل می شود.
موتیف در قلاب بافی
موتیف به بافتهایی می گویند که به شکل اشکال هندسی گوناگون به صورت قطعه قطعه میبافیم و به هم متصل میکنیم . مستطیل ، مربع ، مثلث ، دایره ، گل ، شش ضلعی و .. از اشکال مختلف موتیف هستند.
مقایسه بافت یک نوع نخ با سه مدل قلاب و سایز متفاوت
اندازه ی بافت به سایز قلاب ، شدت کشش نخ و سفت و شل بودن نخ هنگام بافت بستگی دارد به طوری که اگر نخ یکسان باشد اما سایز قلاب متفاوت باشد ، اندازه بافتنی متفاوت خواهد شد.
علائم روی کاموا برای قلاب بافی
بر روی نخ برچسبی وجود دارد که در آن تمام اطلاعات مربوط به نخ مانند:کد رنگ ، طول نخ ، سایز قلاب ، وزن نخ درج شده است . این اطلاعات موجب می شود نخ مناسبی برای بافتمان انتخاب کنیم .
کد رنگ
برای اینکه بافت شما چند رنگ نشود باید به کد رنگ مربوط به هر نخ توجه نمایید و کلاف هایی را انتخاب کنید که کد رنگشان یکسان باشد . کد رنگ مربوط به هر نخ روی برچسب آن درج شده است .
طول نخ
برای شروع یک بافتنی باید بدانید به چه مقدار نخ احتیاج دارید و هنگام تهیه ی نخ به طول آن توجه کنید . برخی از کلاف ها 100 گرمی هستند و 40 متر می باشند اما برخی دیگر 30 متری هستند.
وزن نخ
نخ ها وزن های مختلفی دارند برخی باریک کم وزن اما برخی ضخیم و با وزن زیاد هستند . برای انتخاب سایز قلاب و الگوی مناسب بافت باید به ضخامت و وزن نخ توجه نمایید .
قلاب
هنگام انتخاب نخ به برچسب آن دقت کنید زیرا سایز قلاب روی برچسب زده شده بر روی نخ نوشته شده است.
