وقوع سالانه ۴۰۰۰ مرگ بر اثر پوکی استخوان در ایران

بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، در پیامی به مناسبت روز جهانی پوکی استخوان، ضمن تاکید بر نقش و اهمیت این بیماری بر کیفیت زندگی انسان، آن را بیماری خاموشی عنوان کرد که تا بروز شکستگی، به طور معمول هیچ علائم و نشانه ای از خود بروز نمی‌دهد.
متن کامل پیام وزیر بهداشت به شرح زیر است:
جهان امروز با تمامی مظاهر و دستاوردهای پیدا و پنهان خود فرصت و چالش‌های فراوانی را پیش روی زندگی بشر قرار داده است. از یک سو افزایش تسهیلات اجتماعی، تولید روز افزون علم و فناوری، بهبود الگوهای زندگی و دسترسی به روش‌های درمانی و داروهای جدید موجب افزایش شاخص امید به زندگی و حرکت جوامع به سمت سالمندی شده و در مقابل به دلیل تغییر در سبک زندگی، استفاده از تغذیه آماده و غیر ارگانیک، عادات غلط و مصرف فرآورده‌های آسیب‌رسان، دوری از طبیعت و آپارتمان نشینی، کاهش تحرک فیزیکی، مصرف رو به گسترش برخی فرآورده‌های دارویی نظیر استروییدها، تاثیر افزایش تولید و مواجهه با آلاینده‌های محیطی، همگی موجب تنزل کیفیت زندگی خصوصا برای سالمندان شده است. از جمله آثار شوم این تغییر گسترده در سبک زندگی بشر، افزایش موارد بیماری پوکی استخوان است. 20 اکتبر به روز جهانی استئوپروز تسمیه و اختصاص یافته تا تاکیدی بر نقش واهمیت این بیماری بر کیفیت زندگی بشر باشد.
پوکی استخوان، یک «بیماری خاموش است»
پوکی استخوان، یک «بیماری خاموش است» و تا زمان بروز شکستگی، به طور معمول هیچ علائم و نشانه‌ای ندارد. شکستگی مهم ترین و جدی ترین عواقب پدیده پوکی استخوان است. شکستگی ناشی از پوکی استخوان می‌تواند باعث ناتوانی و معلولیت قابل توجه و از دست دادن کیفیت زندگی افراد شود. سالانه در جهان حدود 5.8 میلیون سال از دست رفته به دلیل شکستگی ناشی از استئوپروز رخ می ‌دهد. از هر سه زن بالای 50 سال یک نفر و از هر پنج مرد بالای 50 سال، یک نفر شکستگی ناشی از پوکی استخوان را تجربه می کنند. سهم کشور ما از شکستگی ناشی از پوکی استخوان 170 هزار مورد و 4 هزار مرگ در سال است. از هر 10 نفر که دچار شکستگی مفصل ران می‌شوند، 2 نفر در طی 6 ماه پس از شکستگی فوت می‌کند. نتایج حاصل از تحقیقات بیانگر این است که بیش از نیمی ( 62 درصد) از زنان و حدود یک سوم مردان بالای 60 سال دچار این بیماری هستند. خمیدگی ستون فقرات و کاهش 4 سانتی متری قد از نشانه‌های تاثیر پوکی استخوان در سالمندان است.
قدرت استخوان‌های بدن ما را دو عامل اصلی تراکم استخوان و کیفیت استخوان تعیین می کند؛ چهار نکته طلایی برای بهبود سلامت استخوان و عضله و کاهش خطر پوکی استخوان شامل ترکیبی از داشتن فعالیت، داشتن یک رژیم غذایی غنی از کلسیم، پروتئین و مصرف مکمل ویتامین D است. کمبود ویتامین D شایع است و حتی با یک تغذیه سالم هم نمی‌توانیم کمبود آن را جبران کنیم. علیرغم نیاز به ویتامین D در دوران سالمندی متاسفانه میزان تولید این ویتامین در پوست با افزایش سن کاهش می یابد و افراد مسن در مقایسه با جوانان 4 برابر کاهش ظرفیت تولید ویتامین D در پوست دارند. سیگار کشیدن، مصرف الکل و نوشیدن نوشابه‌های قندی از جمله عواملی هستند که بر سلامت استخوان‌ها تأثیر منفی می‌گذارند. مصرف دخانیات به تنهایی احتمال شکستگی مفصل ران را تا تقریبا دو برابر افزایش می‌دهد.
برون رفت و کاهش تاثیرات منفی این وضعیت در گرو عزم راسخ ما بر تامین هر چه بیشتر شرایط زندگی سالم و ارتقای کیفیت زندگی است. تشخیص به موقع پوکی استخوان از اهمیت بسزایی برخوردار است، لذا پس از پنجاه سالگی یکی از دلایل مراجعه و مشورت با پزشک را به این موضوع اختصاص دهیم.
برخی توصیه‌ها برای کاهش علائم پوکی استخوان
انجام معاینه بالینی و بررسی عوامل خطر ابتلا به پوکی استخوان در تمامی بانوان بالای 50 سال و مردان بالای 70 سال توصیه می‌شود. در طول چرخه زندگی، یک رابطه مثبت قوی بین فعالیت بدنی و سلامت استخوان وجود دارد که متاسفانه در خلال پاندمی کرونا به شدت کاهش یافته است. 4 ساعت پیاده روی در هفته با سرعت زیاد، احتمال شکستگی‌ها در ناحیه ران را کاهش می دهد، در صورت امکان از نشستن طولانی مدت اجتناب کنیم. به جای استفاده از خودرو یا وسایل حمل و نقل عمومی، مسافت‌های کوتاه را پیاده طی کنیم. مصرف کافی کلسیم، پروتئین و ویتامین D و فعالیت فیزیکی منظم و تقویت قدرت عضلات هم بخشی از پروتکل درمان محسوب می‌شود. اگر کمتر از 10 دقیقه در روز در معرض نور خورشید هستیم و مکمل ویتامین D مصرف نمی کنیم، در معرض خطر پوکی استخوان قرار داریم. مکمل ویتامین D برای افرادی که در معرض پوکی استخوان قرار دارند و به طور کلی برای تمام افراد 60 ساله و بالاتر، روزانه 1000 واحد توصیه می شود. باید دقت داشت دوز بالاتری از مقادیر توصیه شده را مصرف نکنیم. همچنین، رعایت اصول ارگونومی و ایمن سازی محیط، نوع مصالح و معماری، چیدمان لوازم و استفاده از وسایل کمک حرکتی، حفاظتی و ایمنی بخش به منظور پیشگیری از سرخوردن، سقوط و افزایش آسیب افراد در معرض خطر لازم به نظر می‌رسد.
با جمع بندی نکات پیشگفت و در جهت نیل به این اهداف، ضروری است تا از اصلاح سبک زندگی، الگوهای تغذیه سالم، شیوه های خود مراقبتی، توصیه های مشاورین تغذیه، ترک عادات مضر و غلط، ظرفیت بالقوه فناوری های نوین اطلاع رسانی درمسیر افزایش سواد سلامتی و ... بهره مند گردیم.
ضرورت تشخیص به موقع پوکی استخوان
تشخیص زودرس این عارضه در پیشگیری از ضایعات، کمک شایانی می‌کند و بدین مناسبت، شعار هفته سلامت استخوان سال 1400 «مهار پوکی استخوان با تشخیص به موقع» اختصاص یافته است. امید است با تمسک به این آموزه های علمی، درتحقق جامعه و نسل‌های سالم و پر نشاط، موفق باشیم.