تابلوی همه گالری‌های تهران روی یک دیوار

فقدان چارچوب و سیاست واحد برای گالری‌داری سبب شده است که هر کدام از گالری‌ها به شکلی مدیریت شوند و به سلیقه خود عمل کنند و معیارهای چندگانه‌ای در گالری‌داری شکل‌ بگیرد. بعضی از گالری‌ها مطابق اصول و چارچوب یعنی چنان که وظیفه نهاد هنری است به شکل فعال و منظم در طول هفته دایرند و آثار هنری را به نمایش می‌گذارند، برای برگزاری نمایشگاه‌ها پوستر و بروشور مناسب منتشر می‌کنند، درهای گالری‌هایشان به روی هنرمندان جوان باز است و معرفی هنرمندان جوان را وظیفه خود می‌دانند و... اما شماری دیگر از گالری‌ها اینگونه نیستند و فقط به مکانی برای ارائه آثار تبدیل شده‌اند؛ ارائه‌ای که خیلی وقت‌ها به‌درستی صورت نمی‌گیرد و بار معرفی نیز به دوش هنرمند می‌افتد. در چنین شرایطی نبود یک تشکل صنفی بیش از پیش به چشم می‌خورد.
تحقق آرزوی بیست ساله
چندی است خبر شکل‌گیری انجمن صنفی گالری‌داران به گوش می‌رسد.‌ لی‌لا ثمری، مدیر گالری هفت‌ثمر و یکی از اعضای هیأت مؤسس انجمن در گفت‌و‌گو با همشهری تشکیل انجمن صنفی گالری‌داران را تحقق یک آرزوی بیست ساله برمی‌شمارد و می‌گوید: «نزدیک به 20 سال است که پیگیر شکل‌گیری انجمن هستیم و خوشحالیم که زمینه‌های شکل‌گیری آن فراهم شده است.
اما با توجه به اینکه بیشتر گالری‌ها در تهران فعالیت می‌کنند و گالری‌های شهرستانی معدودند بهتر نبود که مجوز انجمن صنفی گالری‌داران برای سراسر ایران باشد و به تهران محدود نشود؟» لی‌لا ثمری ادامه می‌دهد: «برای مجوز تشکل صنفی به ما گفتند که فعلاً باید انجمن استانی تشکیل دهید وگرنه ما قصد داشتیم که انجمن کشوری باشد و همه گالری‌های ایران بتوانند عضو شوند.»
فقط گالری‌های فعال را می‌پذیریم 
بیش از 200 گالری در تهران مجوز دارند اما بسیاری از گالری‌ها فعال نیستند و گاه تعداد نمایشگاه‌هایشان در طول سال به انگشتان دست هم نمی‌رسد. لی‌لی گلستان، از گالری‌داران قدیمی تهران و یکی دیگر از اعضای هیأت مؤسس انجمن گالری‌داران تهران درباره عدم‌فعالیت بسیاری از گالری‌ها به همشهری می‌گوید: «در دوره‌ای مجوزهای بسیاری برای تأسیس گالری صادر شد. الان 230گالری مجوز دارند اما تقریباً ‌نزدیک به 50گالری فعال هستند و بقیه فعالیت نمی‌کنند. شاید هم قصد ندارند به‌عنوان گالری فعالیتشان را ادامه دهند اما هنوز به ارشاد اعلام نکرده‌اند. انجمن صنفی گالری‌داران تنها گالری‌هایی را به عضویت می‌پذیرد که فعال هستند و آنها که فعالیت ندارند نمی‌توانند عضو انجمن باشند.»
اما آیا ممکن است که انجمن گالری‌داران گالری‌ها را به‌دلیل عدم‌رعایت استانداردها تعطیل کند؟ لی‌لی گلستان می‌گوید: «طبیعتاً کار انجمن تعطیل کردن گالری‌ها نیست اما گالری‌هایی که فعال نباشند و استانداردها را رعایت نکنند از چرخه خارج می‌شوند.»
لی‌لا ثمری نیز درباره نظارت انجمن صنفی بر مجوز گالری‌ها می‌گوید: «کسانی که می‌خواهند گالری تأسیس کنند باید شرایط لازم را داشته باشند و اگر تحصیلاتشان در حوزه هنرهای تجسمی است معلوماتشان به اندازه کافی باشد اما الان می‌بینیم کسانی که بیشتر نگاه تجاری دارند، وارد حوزه گالری‌داری شده‌اند. فکر می‌کنم یکی از کارهای ما پس از شکل‌گیری انجمن نظارت بر سازوکار مجوز دادن به گالری‌هاست.»
اعتبار به فروش است، نه به قیمت بالا 
رونق اقتصادی هنرهای تجسمی در سال‌های اخیر سبب رشد قیمت آثار ایرانی شده است. اما بعضی از گالری‌ها قیمت‌هایی ارائه می‌کنند که عملاً بسیاری از ‌مخاطبان و علاقه‌مندان آثار هنری نمی‌توانند خریدار آثار هنری باشند؛ قیمتی که عملاً برای واسطه‌ها و بنگاه‌های هنری و گالری‌دارها و اهالی حراجی ارائه می‌شود و شماری از خریداران سنتی را از دور خارج کرده است. لی‌لی گلستان همواره سعی در ارائه قیمت‌های منصفانه داشته است؛ قیمت‌هایی که عموم مخاطبان را به خرید آثار هنری ترغیب کند، اما وی می‌گوید: «انجمن صنفی نمی‌تواند نظارتی بر قیمت‌گذاری آثار داشته باشد یا سازوکاری برای قیمت‌گذاری تعیین کند. بخشی از این ماجرا به نقاش برمی‌گردد و بخشی به گالری‌دار. نقاش‌ها دوست دارند که آثارشان با قیمت بالاتری به فروش برسد و گالری‌دار هم چاره‌ای ندارد. من به‌عنوان گالری‌دار نمایشگاه هنرمندی که قیمت آثارش را بالاتر از حد متعارف می‌گذارد، برگزار نمی‌کنم. کسانی که قیمت بالا می‌گذارند خودشان ضرر می‌کنند. آنها فکر می‌کنند اعتبارشان به قیمتشان است، اما  اعتبار به فروش است، نه به قیمت بالا.»
سازوکار درستی برای گالری‌داری تعیین می‌کنیم
افزایش شمار گالری‌ها و فقدان نظارت درست بر آنها سبب شده است که گاه خبر اتفاقات و بدعت‌هایی در حوزه گالری‌داری به گوش برسد که قدری عجیب است. یکی از این اتفاق‌ها درخواست هزینه‌های خارج از عرف از هنرمندان است. گالری‌ها از هنرمندان جوانی که می‌خواهند نخستین نمایشگاه‌شان را برگزار کنند ورودی می‌گیرند؛ حتی هزینه تبلیغات نمایشگاه را نیز جداگانه از هنرمندان دریافت می‌کنند. در چنین شرایطی عملاً خود گالری هیچ کاری برای ارائه اثر هنری انجام نمی‌دهد و فقط به مکانی برای نمایش آثار تبدیل می‌شود.
آیا انجمن صنفی گالری‌داران مانع از چنین اتفاقاتی خواهد شد؟ لی‌لی گلستان می‌گوید: «وحشتناک است. این یکی از مسائلی است که ما حتماً وارد خواهیم شد و سازوکار درستی برای آن تعیین خواهیم کرد. متأسفم برای این موضوع. شنیده‌ام که گالری‌ای که اخیراً در پاسداران باز شده 8‌میلیون تومان از هنرمند طلب می‌کند. چنین کاری صحیح نیست. حتی هزینه تبلیغات را هم از هنرمند می‌گیرند؛ یعنی گالری ماهی 400 هزارتومان نمی‌تواند برای تبلیغ بدهد و حتماً باید از هنرمند چنین مبلغی را طلب کند؟»
از شمال به مرکز شهر
زمانی گالری‌داری حرفه‌ای نخبه‌گرا و گران محسوب می‌شد. هنرهای تجسمی از آن نخبگان بود و طبقه‌ای که مخاطب آثار هنری محسوب می‌شد بیشتر در مناطق شمالی شهر ساکن بود. اما عمومیت هنرهای تجسمی در سال‌های اخیر سبب شد که بسیاری از گالری‌ها در منطقه مرکزی تهران شکل بگیرند و به جایی نزدیک کتابفروشی‌ها و تماشاخانه‌ها و کافه‌ها و... بیایند. خانه‌های قدیمی در کوچه پس‌کوچه‌های مرکزی تهران، در شمال و جنوب خیابان کریمخان، پس از بازسازی به گالری تبدیل شدند. حضور گالری‌ها در منطقه مرکزی تهران آنقدر زیاد شد که بعضی از گالری‌های شمال شهر یا به‌طور کامل به مرکز شهر نقل مکان کردند یا شعبه‌های دوم خود را در مرکز شهر دایر کردند.