بگذارید سوال خود را جور دیگری مطرح کنیم: چرا پزشک برای ما آزمایش خون تجویز می‌کند؟ امروز و در این مقاله قصد داریم تا به صورت مفصل به این موضوع بپردازیم و انواع اطلاعاتی که یک تست خون در اختیار ما قرار می‌دهد را معرفی کنیم.
آزمایش خون چیست؟
آزمایش خون نوعی تست است که بر اساس خونی که از سرخ‌رگ و یا سیاه‌رگ فرد گرفته می‌شود انجام می‌شود. این آزمایش شامل انواع مختلفی است که رایج‌ترین و مهم‌ترین نوع آن، آزمایش شمارش کامل سلول‌های خونی یا CBC است.
در این تست، سلول‌های خونی به صورت کامل شمرده می‌شوند. بر اساس همین شمارش سلول‌های خونی است که پزشک می‌تواند اطلاعات مهمی را در زمینه سلامتی کلی فرد به دست بیاورد.
در یک آزمایش خون، وضعیت فرد از نظر میزان مواد معدنی، ویتامین‌ها، قند خون، چربی خون و ابتلا به برخی از بیماری‌ها از قبیل انواع سرطان خون و یا کم خونی تحلیل می‌شود. به عبارتی دیگر، اطلاعات جامع و دقیقی که می‌تواند وضعیت بیولوژیکی افراد را به صورت دقیق و کلی تحلیل کند، تنها از طریق این آزمایش قابل دسترسی است.
علاوه بر موارد گفته شده، بررسی عملکرد اندام‌های حیاتی بدن از قبیل قلب، کبد، کلیه‌ها و ... نیز از طریق بررسی نتایج آزمایش خون انجام می‌شود. البته همانطور که گفته شد، این آزمایش انواع مختلفی دارد؛ بنابراین تقریبا می‌توان گفت که برای هر عملکردی در بدن، یک آزمایش خون وجود دارد.
برای مثال مواردی مانند ابتلا به سرطان پروستات، بیماری سپسیس، حاملگی و ... به کمک آزمایش‌های مختلف خون قابل بررسی هستند. البته ما در ادامه پیرامون مهم‌ترین نوع آن، یعنی همان آزمایش شمارش کامل خون ((CBC صحبت خواهیم کرد.
فاکتورهای آزمایش کامل خون
در یک آزمایش CBC سلول‌های خونی به صورت کامل شمرده می‌شوند. در این آزمایش وضعیت پروفایل خونی فرد از جنبه‌های زیر بررسی می‌شود:
- تعداد گلبول‌های قرمز موجود در خون
- تعداد گلبول‌های سفید موجود در خون
- هموگلوبین و هماتوکریت خون
- پلاکت‌ها
هموگلوبین و هماتوکریت نیز دو فاکتور مهم دیگری هستند که هر کدام به نوعی به میزان گلبول‌های قرمز موجود در خون اشاره دارند. از طرفی، شمارش تعداد پلاکت‌ها به عنوان عامل اصلی لخته شدن خون نیز در دستور یک تست CBC قرار دارد.
آزمایش خون کامل چه چیزی را نشان می‌دهد؟
پاسخ به این سوال بسیار کلی است؛ زیرا همانطور که اشاره شد، برای هرکدام از جنبه‌های سلامتی افراد، یک آزمایش جداگانه خون در نظر گرفته شده است. با این‌حال ما در ادامه به مهم‌ترین اطلاعاتی که این آزمایش در اختیار پزشک قرار می‌دهد اشاره می‌کنیم:
شمارش گلبول‌های قرمز خون می‌تواند اطلاعات بسیار مهمی را در رابطه با کم خونی، کمبود آهن و ابتلای فرد به انواع مختلفی از سرطان خون را در اختیار پزشک قرار دهد. به عبارتی دیگر، در صورتی که تعداد این سلول‌ها در خون، از حد نرمال کمتر و یا بیشتر باشد، هر کدام نشانگر اختلالات مشخصی هستند.
اگر تعداد گلبول‌های قرمز شما یا همان RBC بیشتر از رنج طبیعی باشد، ممکن است بدن به بیماری‌های کلیوی، کم آبی و یا به طور کلی، کاهش اکسیژن دچار شده باشد. این در حالی است که بالا بودن مقدار RBC به صورت مستقیم به کم خونی و نارسایی مغز و استخوان اشاره دارد.
شمارش گلبول‌های سفید نیز می‌تواند منجر به نمایش اطلاعات بسیار مهمی در رابطه با سلامتی کلی فرد شود. بالا بودن تعداد این گلبول‌ها در خون، نشان‌دهنده درگیری با یک عفونت و یا ویروس است. از طرفی دیگر، تعداد کم سلول‌های سفید خون، می‌تواند نشان دهنده یک بیماری خود ایمنی مانند HIV و یا لوپوس باشد. البته گاهی درگیری بدن با عفونت شدید نیز منجر به کاهش مقدار WBC در آزمایش خون خواهد شد.
هموگلوبین نیز به مقدار پروتئین حامل اکسیژن در خون اشاره دارد. کم بودن این فاکتور به نوعی نشان دهنده کمبود آهن، کمبود فولات، بیماری‌های کلیوی، کم کاری غده تیروئید کم شدن ویتامین B12 و یا از دست دادن خون زیاد است.
از طرفی دیگر، اگر مقدار هموگلوبین بدن شما بیشتر از حد نرمال باشد، می‌توان نشان از بیماری‌های ریوی و یا زندگی در ارتفاعات بالا داشته باشد.
هماتوکریت نیز به درصدی از کل حجم خون گفته می‌شود که شامل گلبول‌های قرمز است. تقریبا همان عواملی که باعث کاهش و یا افزایش هموگلوبین می‌شوند، می‌توانند درصد هماتوکریت یا به اختصار HCT را نیز بالا برده و یا پایین بیاورند.
دیگر نتایج مهم آزمایش خون
آزمایش خون، تنها به تست CBC محدود نمی‌شود. بلکه پزشکان می‌توانند اطلاعات دیگری را نیز با استفاده از انجام آزمایش بر روی خون فرد به دست بیاورند. از جمله مهم‌ترین نتایج و اطلاعات یک آزمایش خون، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بررسی میزان املاح مهم معدنی مانند کلسیم و پتاسیم
- بررسی میزان ویتامن‌های مهم
- بررسی میزان پروتئین، چربی و قند
- بررسی عملکرد اندام‌هایی مانند کلیه، مثانه، ریه‌ها، کبد و ...
- بررسی حاملگی
- بررسی ابتلا به بیماری سرطان پروستات و سپسیس
کلام پایانی
به طور کلی، اولین و بهترین آزمایشی که می‌تواند وضعیت کلی سلامتی افراد را تحلیل کند، آزمایش خون است. در صورت داشتن اطلاعات کافی، می‌توانید شخصا نتایج این آزمایش را تفسیر کنید، اما توصیه می‌کنیم این کار را به پزشک متخصص واگذار کنید.
امیدواریم این مقاله که توسط مجله اینترنتی ایده آل مگ و ایده آل تک آماده شده بود، نظر مثبت شما را جلب کرده باشد.
