اختلاف ۱۰ برابری
یکی از کشاورزان جنوبی به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید نرخ فروش بادمجان به گونه‌ای است که «حتی به صرفه نیست کارگر بگیریم. دلال‌ها سر زمین بادمجان را کیلویی ۵۰۰ تومان می‌خرند درصورتی‌که در میدان تره‌بار کمتر از ۵ هزار تومان فروخته نمی‌شود. این اختلاف ۱۰ برابری برای چیست؟» سالاری که یکی از کشاورزان جنوب کرمان است می‌گوید از سه سال پیش شرایط کاشت صیفی‌جات سال به سال بدتر شده است: «پارسال بادمجان را بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ تومان فروختیم و امسال هم همان نرخ است.
این درحالی است که هزینه‌های نهاده‌های کشاورزی مثل کود، سم و مکمل‌های کشاورزی چند برابر شده است و دستمزد کارگر و کرایه حمل‌ونقل هم افزایش پیدا کرده است. بعد بادمجان را کیلویی ۵۰۰ تومان از ما می‌خرند و بالای ۷ هزار تومان می‌فروشند به مردم. در این میان کشاورز و مصرفکننده ضرر کرده و تنها کسی که سود می‌کند دلال است؛ آن هم چه سودی، بیشتر از ۱۰ برابر.»
مشاهدات میدانی خبرنگاران ما نشان می‌دهد بادمجان در میدان‌های تره‌بار کیلویی ۵ تا ۷ هزار تومان نرخ‌گذاری شده و در فروشگاه‌های مرکز شهر تهران کیلویی ۸ تا ۱۰هزارتومان به فروش می‌رسد.
رستمی‌زاده که یکی دیگر از کشاورزان جنوبی است می‌گوید: «قیمت تمام‌شده هر کیلو بادمجان بین ۲ تا ۳ هزار تومان است و با احتساب هزینه حمل‌ونقل و سود میدان‌دار و میوه‌فروش باید بین ۵ تا ۷ هزار تومان به دست مصرفکننده برسد. اما کیلویی ۵۰۰ تا ۷۰۰ تومان از کشاورز می‌خرند و ۱۰ هزار تومان به مصرفکننده می‌فروشند. من نوعی که کارم کشاورزی است با این شرایط دیگر رغبتی برایم می‌ماند که ادامه بدهم؟»
این کشاورز می‌گوید فروش بادمجان کیلویی ۵۰۰ تومان «یعنی یک قدم آن‌طرف‌تر از ضرر. اگر محصول را به گله‌داران شتر و گاو بفروشم سود بیشتری می‌کنم چراکه خود گله‌دار کارگر می‌آورد و محصول را برداشت می‌کند. چون برای خوراک دام است کیفیت زیاد مهم نیست و شلخته برداشت می‌کنند، کیلویی ۴۰۰ تومان هم می‌خرند. شما بودی کدام را انتخاب می‌کردی؟» البته این «شانس» نصیب همه کشاورزان نمی‌شود و بسیاری از آنان به‌عنوان اعتراض محصولات خود را در جاده‌ها و خیابان‌ها رها کردند. اما چرا قیمت فروش بادمجان سر زمین این‌قدر پایین آمده است؟
بازگرداندن بادمجان‌های صادراتی
در ماه‌های اخیر صادرات انواع محصولات کشاورزی رونق گرفت چراکه به سبب کاهش ارزش ریال بازار کشور‌های همسایه جذابیت بیشتری برای واسطه‌گر‌ها دارد. گوجه اولین قلمی بود که به سبب صادرات بی‌رویه روی نرخ فروش بازار داخلی تاثیر گذاشت و حتی به کیلویی ۲۰هزار تومان هم رسید.در هفته‌های اخیر عراق بار‌های صادراتی بادمجان را برگردانده و از ورود کامیون‌های حامل این محصولات با هدف حمایت از کشاورزان عراقی جلوگیری کرده‌است. این موضوع باعث شد قیمت بادمجان کاهش پیدا کند و دلالان قیمت را تا ۵۰۰ تومان هم کاهش دهند. درحالی که وزارت جهادکشاورزی مدعی است طرح الگوی کشت محصولات کشاورزی را که شامل سطح زیر کشت براساس نیاز بازار داخلی و صادراتی است به اجرا درآورده، با نگاهی اجمالی به وضعیت بازار میوه و صیفی‌جات در سه سال اخیر می‌توان دریافت این طرح اجرا نشده است.
توازن در بازار میوه و صیفی‌جات به هم خورده و درحالی‌که کشاورزان جنوبی به سبب ارزانی نرخ خرید محصولات خود را معدوم می‌سازند، به‌دلیل کاهش عرضه قیمت بادمجان در مرکز شهر تهران به ۱۰ هزار تومان هم رسیده است. بادمجان ایرانی هم از بازار صادراتی ماند و هم از بازار داخلی، مصرفکننده ایرانی هم بادمجانی را که از کشاورز کیلویی ۵۰۰ تومان خریداری می‌شود ۱۰ هزار تومان می‌خرد. این شرایط نشان می‌دهد تنها دلال‌ها و واسطه‌گر‌ها میدان‌دار اصلی این بازار هستند نه وزارت جهادکشاورزی.
ایران، پنجمین تولیدکننده بادمجان
ایران به‌عنوان پنجمین تولیدکننده بادمجان در دنیا، سالانه حدود ۷۴۰ هزار تن بادمجان مزرعه‌ای و گلخانه‌ای تولید می‌کند. سطح زیر کشت بادمجان در کل دنیا یک میلیون و ۶۰۰ هزار هکتار است که براساس گزارشی در سال ۲۰۱۹ مجموعا ۵۰ میلیون تن محصول از این زمین‌ها برداشت می‌شود.چین به‌عنوان اولین کشور تولیدکننده بادمجان در جهان سالانه ۵۰ میلیون تن برداشت دارد. همچنین هند به‌عنوان دومین تولیدکننده سالانه با ۴/ ۱۳ میلیون تن ۲۷ درصد تولید کل جهان را به خود اختصاص داده است. این اعداد به خوبی نشان می‌دهد که با وجود برنامه و الگوی کشتی کارشناسی‌شده می‌توان حتی از صیفی‌جات به‌عنوان کالایی ارز‌آور در دورانی که دولت با محدودیت ارزی دست‌وپنجه نرم می‌کند استفاده کرد.
اما علاوه بر اینکه این برنامه‌ها تدوین نشده، محصولات به قیمت واقعی حتی به‌دست مصرفکننده داخلی نمی‌رسد. در مسیری که بادمجان طی می‌کند تا به دست مصرفکننده برسد، تولیدکننده و مصرفکننده ضررده هستند و تنها واسطه‌گر‌ها سود این بازار نصیبشان می‌شود؛ سودی که بر پایه حق‌العمل واسطه‌گری نیست و حداقل ۷ برابر نرخ خرید از کشاورز است.
