چرا جامعه مدرسین به حاشیه رفت؟

جامعه مدرسین حوزه علمیه قم پیشتر در انتخابات مجلس هم وارد مصادیق نشد و از اعلام نظر سیاسی خودداری کرد. این در حالی است که در دوره‌های گذشته جامعه مدرسین همیشه از اصولگرایان حمایت می‌کرد و حتی در فرآیند معرفی نامزد‌های انتخاباتی نیز به همراه جامعه روحانیت مبارز تهران نقش رهبری اصولگرایان را بر عهده داشت.

اعضای ارشد جامعه مدرسین تاکنون درباره چرایی عدم نقش آفرینی در انتخابات توضیحی نداده‌اند، اما این می‌تواند ناشی از کاهش شدید نفوذ این گروه شاخص روحانیون در میان اصولگرایان باشد.

جامعه روحانیت مبارز تهران نیز با وجود اینکه موضع مشابه مدرسین اتخاذ نکرده، اما در متن تحولات سیاسی اصولگرایان قرار ندارد و به نوعی به حاشیه رفته است.

با این حال آیت‌الله مقتدایی درباره حضور روحانیت مبارز در انتخابات گفت: «به نظر می‌رسد که جامعه روحانیت مبارز فعالیت‌هایی را در این زمینه انجام خواهد داد. اما بنده از سطح و نوع این فعالیت‌ها اطلاعی ندارم.»

در سال‌های اخیر نقش رهبری دو تشکل روحانیون یعنی جامعه مدرسین و جامعه روحانیت مبارزه در تصمیم گیری‌های سیاسی اصولگرایان به شدت کمرنگ شده است. چهره‌های شاخص مذهبی هم دیگر در قامت رهبری اصولگرایان در دوران انتخابات‌ها و متحد کردن آن‌ها نقش آفرینی نمی‌کنند.

جرقه‌های تضعیف جایگاه روحانیون در جریان اصولگرا در انتخابات مجلس نهم زده شد، انتخاباتی که جامعتین تلاش بسیاری کرد تا اصولگرایان به وحدت برسند و نهایتا به نتیجه مطلوب نرسید. در انتخابات ریاست جمهوری یازدهم اختلافات به اوج رسید و مدرسین و روحانیت مبارز عملا نتوانست اصولگرایان را به وحدت برساند. حتی اختلافات درونی به جامعیتین هم رسیده بود.

گروهی نه «علی اکبر ولایتی» که «سعید جلیلی» را نامزد اصلح دانستند و زمزمه‌های تجزیه جامعه مدرسین هم مطرح شد.

آیت‌الله محمد یزدی رییس شورای عالی جامعه مدرسین در دهم تیرماه ۹۲ و به فاصله کوتاهی از پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری در گفت و گویی با اشاره به اینکه نزدیک بود جامعه مدرسین تجزیه شود؛ گفت: «بنده تا آنجا که توانسته‌ام سعی کردم از تجزیه جامعه مدرسین جلوگیری کنم. زمانی که احساس کردم در حوزه یک حزب و گروهی که خود را منتسب به آیت الله مصباح می‌دانند به وجود می‌آید، به بعضی از روحانیون محترمی که با ایشان ارتباط خاص دارند، در جلسات خصوصی که با آن‌ها داشتم، گفتیم که از تفرقه و تجزیه جلوگیری کنیم، ولی متاسفانه مشکل حل نشد.»

به این ترتیب از نفوذ روحانیون سنتی اصولگرا کاسته شد و قدرت طیف آیت‌الله مصباح یزدی در قالب جبهه پایداری افزایش یافت.

در این بین هر چقدر نفوذ تشکل‌های سنتی روحانیون در جریان اصولگرا کاهش یافته، نفوذ نظامیان به شکل چشمگیری افزایش یافته است. به گونه‌ای که برای انتخابات ۱۴۰۰ نام چند سردار سپاه در بین نامزد‌های احتمالی دیده می‌شود. روحانیون به حاشیه رفته‌اند اما حضور نظامیان پررنگ‌تر شده است. تا چند سال پیش این حضور سروصدای زیادی به پا می کرد اما حالا اصولگرایان کاملا آن را پذیرفته‌اند. 

 

محمد صادق جوادی حصار تحلیلگر مسائل سیاسی در باره تصمیم اخیر جامعه مدرسین به فرارو گفت: «این تصمیم جامعه مدرسین می‌تواند عوامل متعددی داشته باشد، اما یکی از مهمترین آن‌ها احتمالا این است که ساخت حوزه‌های علمیه و فضای آن‌ها به رغم تلاش‌های حاکمیتی به سمت نوعی از سکولاریسم حرکت می‌کند. اخبار و اطلاعات حاکی از آن است که اکثریت طلاب صاحب نظر و مدرسین حوزه‌ها به این فکر می‌کنند که حوزه از عرصه‌های سیاسی و اجتماعی دور‌تر باشد تا به خاطر ناکارآمدی‌های مدیریتی عناصر ومفاهیم دینی کمتر آسیب ببینند. این صدا از متن حوزه‌ها بخصوص حوزه قم برخاسته و به گوش جامعه مدرسین هم رسیده است. احتمالا همین حرکت جامعه مدرسین را متقاعد کرده که به این موضوع بیاندیشند و بیشتر از این روحانیت را در معرض بی توجهی و نقد‌های ناشی از مداخلات در مباحث سیاسی قرار ندهند.»

او افزود: «دلیل دیگر شاید این باشد که جامعه مدرسین طی سال‌های گذشته به کرات تجربه کرده است که هر چقدر علنی و آشکارا در حوزه سیاست ورود کرده با اقبال کمتری از سوی جامعه مواجه است. مثلا اگر در جایی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم لیستی امضا کرده آن لیست رای نیاورده است و کارشان به جایی رسیده که مردم علنا و عملا با آرا و نظراتشان مخالفت می‌کنند. این اتفاق اعتبارحوزه را آسیب پذیر کرده است. به عقیده بنده این کار جامعه مدرسین کارخوبی بوده و اگر همچنان به مسائل سیاسی ورود نکنند و به زی طلبگی خود بپردازند نتیجه بهتری خواهند گرفت.»

این کارشناس مسائل سیاسی ادامه دارد: "جامعه مدرسین با کارنامه‌ای که از خود در دفاع از دولت محمود احمدی نژاد به جا گذاشت برای سالیان سال در نزد افکار عمومی و بین عقلا در معرض سوالات جدی قرار داشته و دارند، آن‌ها توان ارائه پاسخ قانع کننده به این سوالات را ندارند، بنابراین بهترین راه همین روشی است که در پیش گرفته‌اند. چهره‌های جامعه مدرسین از تبحر و ورزیدگی لازم در وادی سیاست برخوردار نیستند."

جوادی حصار همچنین از بحران تئوری در جریان اصولگرا سخن گفت. او معتقد است "جریان اصولگرا از بعد تئوریک وضعیت خوبی ندارد. اصولگرایان گفتمان قابل دفاعی در حوزه مدیریت اجتماعی ارائه نکرده‌اند. اگر بخواهیم تئوری حکومتی و مدیریتی آن‌ها را دنبال کنیم به آقای مصباح یزدی می‌رسیم که آن تئوری در جامعه ایران هیچ اقبال و سرانجامی ندارد. بعید نیست که در آینده نه چندان دور بخش زیادی از گروه‌های اصولگرا هم راه جامعه مدرسین را در پیش بگیرند."

او درباره اینکه به نظر می‌رسد نظامیان به جای روحانیون در جریان اصولگرا نقش کلیدی را در دست گرفته اند، گفت: «بخش قابل توجهی از نظامیانی هم که حالا نقش‌های مهمی را برعهده گرفته‌اند، ریشه در رویکرد حوزه علمیه و نگاه گروه‌هایی همچون جامعه مدرسین دارند. نظامیان نیز به مرور به این جمع‌بندی می‌رسند که با مداخله در امور اجتماعی و سیاسی از منظر باید‌ها و نباید‌های عقیدتی و تصلب‌های حوزه فقاهتی دچار مشکل می‌شوند و کم کم آن‌ها نیز وقتی به بن بست می رسند و اگر دل در گروه ایران و رفاه مردم داشته باشند کنار کشیده کار را به اهلش وا می‌گذارند.»

این تحلیلگر سیاسی گفت: «گروه‌های اصولگرا بپذیرند که مدیریت اجتماعی و سیاسی کشور باید مبتنی بر جرم‌زدایی، سهل انگاری و تسهیل در روابط اجتماعی و معطوف به فرمایش رسوال اکرم (ص) که فرمود: «شریعت ما سمحه سهله است.» باشد در غیر این صورت آن‌ها نیز که باید محکمترین تکیه گاه مردم باشند هم گام به گام دچار مشکلات بیشتری خواهند شد.»