مرگی آرام

شرق: آلودگی هوا چهره شهر را عوض کرده است؛ مردم با بی‌حوصلگی، سردرد و مشکلات تنفسی در این هوای دود‌گرفته به اجبار رفت‌‌و‌آمد می‌کنند.

گرد سیاهی روی شهر را گرفته است. بیشتر مردم از سر اجبار در کوچه و پس‌کوچه یا خیابان‌ها رفت‌و‌آمد می‌کنند. دیگر خبری از حضور پرنشاط کودکان در محله‌ها نیست؛ چون این روزها همه از هوای آلوده بیرون از خانه فراری هستند. با اوج‌گرفتن آلودگی هوا پارک‌های پر‌رفت‌و‌آمد و مناطق تفریحی کم‌کم از رونق افتاده‌اند و مردم چاره‌ای جز خانه‌نشینی ندارند. با‌این‌‌حال قطعی برق خانه‌ها هم دوباره از سر گرفته شده است.

رئیس اورژانس تهران سه روز قبل از افزایش ۳۳‌درصدی مأموریت‌ها در روزهای آلوده خبر داد و اعلام کرد‌ بیش از چهار هزار بیمار تنفسی در هفته جاری تحت درمان قرار گرفته‌اند. با‌این‌حال کودکان در برخی از این روزهای آلوده به مدرسه رفتند و بیشتر بزرگسالان هم باید در محل کارشان حاضر می‌شدند.

تهران شبیه شهر جنگ‌زده

وقتی در مناطق مختلف تهران قدم می‌زنی، گرد قهوه‌ای‌رنگی همه‌جا را گرفته است. ساختمان‌های بلند که معمولا نماد هر منطقه هستند، حتی از فاصله نزدیک هم دیده نمی‌شوند. همچون برج میلاد که حتی از منطقه گیشا هم بین آلودگی گم شده است. با‌این‌حال هنوز برخی ادارات خصوصی مردم را مجبور می‌کنند تا در محل کار حاضر باشند.

مردم همیشه بیچاره

آسمان این روزهای پاییزی به شکلی شده که در نگاه اول همه تصور می‌کنند همه‌جا را مه گرفته و باید منتظر بارانی پاییزی باشند. همچون منصوره، زنی 60‌ساله با بیماری زمینه‌ای قلبی که با «شرق» گفت‌وگو می‌کند: «پنجشنبه از صبح منتظر باران بودم. هر دفعه که پشت پنجره می‌رفتم، تصور می‌کردم همه‌جا مه است. اصلا باورم نمی‌شد آلودگی به این اندازه باشد. من هر روز پیاده‌روی می‌کنم. صبح‌ها از خانه بیرون می‌زنم و چند ساعتی را برای خودم در محل می‌چرخم. تفریح من همین است. اما الان با وجودی که این مدت کاملا در خانه خودم را زندانی کردم،‌ باز با مشکلات تنفسی روبه‌رو شدم. نفس‌تنگی دارم و زیاد نمی‌توانم تحرک کنم. انگار راه گلویم را کسی می‌گیرد. حتی ترسیدم به پزشک مراجعه کنم و در مسیر رفت‌و‌آمد حالم بدتر شود».

مهسا دختر جوان 29‌ساله‌ای است که حالا به دلیل شدت آلودگی با مشکلات جسمانی مواجه شده است: «تمام این روزها سردرد و حالت تهوع دارم. آن‌قدر حالم بد شد که مجبور شدم به پزشک مراجعه کنم. دکتر گفت ضربان قلبم کاهش پیدا کرده و به 65 رسیده و در نهایت هم قرص مسکن برای سردرد و ضدتهوع و اشک مصنوعی تجویز کرد. یعنی حتی این وضعیت درمانی هم ندارد. من هنوز حالم بد است و با بدن کرختی که دارم حتی توان حرف‌زدن و‌ انجام‌دادن کاری را هم ندارم. حالا با این شرایط اگر شنبه تعطیل نباشد باید سر کار برویم و این واقعا مسخره است».

کودکان به دلیل ظرافت بدنی بیشتر، آسیب‌پذیرتر خواهند بود؛ با‌این‌حال در بیشتر روزهایی که هوا آلوده بود، مدارس هم باز بود و دانش‌آموزان باید به مدرسه می‌رفتند. شیما، مادر دانش‌آموزی 9‌ساله، درباره این موضوع اشاره می‌کند: «آلودگی هوا پسر من را بیمار کرده. بدنش بی‌حال شده و سردرد دارد. با‌این‌حال در گروه مدرسه پیام می‌گذارند که مدارس باز است. تحصیل به قیمت جان فرزندم؟ با‌این‌حال خودم تصمیم گرفتم تا وقتی‌آلودگی هوا به همین شدت است، نگذارم به مدرسه برود. نهایت از درس‌ها عقب می‌ماند که خب بماند. عقب بماند بهتر است تا دوباره سر‌درد بگیرد یا حالت تهوع داشته باشد. برای من عجیب است که به‌ طور کل آموزش‌و‌پرورش به هر چیزی فکر می‌کند جز آموزش و کودکانی که در این سیستم درس می‌خوانند». یکی دیگر از شهروندان که پسر جوانی است، درباره ‌وضعیتی که دارد توضیح می‌دهد: «شغل من آزاد است. مغازه‌ای در مرکز شهر دارم که با شروع آلودگی دیگر مشتری‌هایم‌ به صفر می‌رسد. برای پرداخت اجاره مغازه باید مغازه را باز نگه دارم؛ هر‌‌چند ‌یک روزهایی حتی یک نفر هم به داخل مغازه نمی‌آید. آلودگی هوا من را ورشکست خواهد کرد. تمام ریه و سینه‌ام درد می‌کند. مانده‌ام که عاقبت ما چه خواهد شد. حالا دوباره هم قرار است برق را قطع کنند. نمی‌دانم دیگر چه کنم».

آلودگی هوا همه را افسرده‌تر می‌کند

آلودگی هوا همه مردم را بی‌حوصله و کرخت کرده است؛ در‌واقع اثری کامل بر شرایط روحی شهروندان دارد. بر این اساس، پژوهش‌های بسیاری هم درباره رابطه سلامت روان و آلودگی هوا وجود دارد. به‌ طور کل، آلودگی هوا سبب بالا‌رفتن آمار ابتلا به بیماری‌هایی مانند استرس، افسردگی و... می‌شود. بنابراین آلودگی هوا علاوه‌بر ایجاد مشکلات روان‌تنی، با تغییراتی که در سطح مواد شیمیایی مغز ایجاد می‌کند، می‌تواند سبب بروز بیماری‌های روانی شده و میزان خشونت و پرخاشگری فرد را افزایش دهد. افراد بر‌اساس ژنتیک و عادت‌های خود در این شرایط واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهند، اما معمولا میزان تحمل افراد نسبت به تغییرات و فشار‌های اجتماعی به دلیل بالا‌رفتن استرس، کاهش می‌یابد. بالا‌رفتن خشونت افراد و واکنش‌های سنگینی که نسبت به مشکلات از خود نشان می‌دهند، حتی اقتصاد جامعه را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ زیرا باعث آسیب‌های روحی و روانی می‌شود که معمولا افراد را از کار می‌اندازد. به ‌طور کل همه این‌ مشکلات در‌ هم‌ تنیده می‌شود و تمام ابعاد جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

آلودگی هوا و بیماری‌های غیر‌قابل جبران

آلودگی هوا منجر به انواع متعددی از بیماری‌های جسمانی می‌شود که عوارض برخی از آنها غیر‌قابل جبران خواهد بود. در سال 2018 تحقیقات نشان داده که ذرات ریز 2.5=PM ناشی از سوخت‌های فسیلی، موجب مرگ 8.7 میلیون نفر در دنیا شده است. آلودگی هوا ناشی از سوخت‌های فسیلی نه‌تنها آب‌و‌هوا را آلوده می‌کند، بلکه تعداد مرگ‌و‌میر بیشتری از بیماری‌های HIV، سل و مالاریا در دنیا ایجاد می‌کند. هوایی که ما تنفس می‌کنیم، روی تمام افراد به‌ویژه کودکان، افراد مسن و طبقات کم‌درآمد اثر می‌‌گذارد. PM برابر 2.5 ذرات موجود در هوا که قطرشان 2.5 میکرون است یا در حدود عرض موی انسان. ذرات به این اندازه به‌راحتی استنشاق شده و به ‌طور عمیقی به ریه نفوذ می‌کنند، سپس به گردش خون رفته و اعضای دیگر را گرفتار می‌‌‌کنند. عوارض ناشی از این آلودگی، بیماری‌های متعدد قلبی‌عروقی، سرطان، ضایعات نسجی و آسم مستمر هستند.

از خانه بیرون نروید

با وجود مشکلات سخت معیشتی، اما بهتر است تا جای ممکن شهروندان از خانه بیرون نروند و در خانه هم با نوشیدن مایعات و غذای سالم، مراقب سلامت خود باشند. این توصیه‌های بیشتر متخصص‌ها و پزشکانی است که این روزها درباره مراقبت در آلودگی هوا صحبت کردند. با‌این‌حال بهتر است از هر رفت‌و‌آمد غیر‌واجب به بیرون از خانه جدا خودداری شود.